Тізбектелген caбa?тap тoптaмacындa?ы біp caбa?ты? pефлекcивтік еcебі

Тізбектелген caбa?тap тoптaмacындa?ы

        біp caбa?ты? pефлекcивтік еcебі

?аза?станны? к?ркеюі ?шін о?ушыларды? таланты мен ?абілетін ашып, оларды о?ыту барысында дамыту ?те ма?ызды. ?азіргі уа?ытта білім беру саласында жо?ары жетістіктерді аны?тайтын ж?не ынталандыратын бір?атар ??ірлік, ?лтты?, халы?аралы? сайыстар мен ба?дарламалар ж?ргізіледі. Алайда м?ндай сайысты? ??рылымдар талант пен ?абілетті ?рістетуді?, барлы? балалар ?леуетін дамытуды? жал?ыз т?сілі болып табылмайтыны туралы пікірлер баршылы?. Осы ба?дарлама аясында талантты ж?не дарынды балаларды о?ытуды дамыту ?шін ана??рлым инклюзивті т?сіл пайдаланылатын болады.

      Талантты ж?не дарынды о?ушылар?а білім беруді дамытуды? инклюзивті т?сілі негізінде осындай балаларды аны?тау туралы ой-пікірлер мен зерттеулер жатыр. Атал?ан та?ырып о?ушыларды? ?ажеттіліктерін т?сінуге ?атысты ой-пікірлерді, барлы? о?ушыларды ке?інен о?ыту?а ы?пал ететін о?у ба?дарламаларын ке?ейту ж?не барлы? о?ушыларды? осындай ?ажеттіліктерін ?ана?аттан О?ыту?а ба?ыттал?ан саба? с?тті екенін ?алай білуге болады? Саба?ты? к?п б?лігі к?бінесе м??алімні? ауызша хабарламасы мен тапсырмалар?а ж?мсалады, ал оларды орындау барысында жетекші р?лді о?ушылар емес, м??алім ат?арады. О?ушыларды? к?бі ?рекетсіз отырады немесе т?ртіп ережелерін б?зып, саба?ты? ?алыпты ?туіне кедергі жасайды. Мен ай?ын ж?не а?тал?ан ма?саттар негізінде саба?ты жоспарлауды ?алаймын, ал м??алімдер о?ушылар?а ?ызы?сыз тапсырмаларды тек олар алдын-ала жоспарлан?ан деп орындатса, шынайы о?ыту то?татылады. Керемет  саба?тарда ?детте о?ушыларды? барлы?ы б?кіл уа?ыт аралы?ында белсенді ж?мыс істейді. Б?л о?у ба?дарламасын «?амтуды?» о?тайлы жолы болар еді, біра? б?л жа?дайда, о?ушыларды? к?бі ?здеріне еште?е алмас еді. ?рбір о?ушы ?деріске, сондай-а? о?ыту?а тартылып отырды.?ай кезде болмасын о?ушылардан саба?та не ?намады деп с?ра?анда, олар м??алімдерді? «к?п с?йлейтіндігіне» ша?ымданады. М??алімдер, ?з кезегінде, ?здеріні? ?ажеттіліктен арты? с?йлемейтіндіктері жайлы айтады. М?селе м??алімдер ?здеріні? ?анша с?йлейтіндігі туралы ойланбайтынды?ында.

      Теория?а с?йене отырып, т?жірибеде 3 «Б» сыныбында  тізбектелген саба?тар топтамасы ?з к?рінісін тапты. К?нтізбелік жоспар?а с?йкес, о?у- е?бек аясы бойынша : «Мектеп», «Мектепте», «Мектеп ?мірі» ж?не «Бізді? мектеп» атты та?ырыптар ?ткізілді. Бірінші саба?ты? ма?саты: ауызекі с?йлеу, жазу ?лгілерін жетілдіру; салыстыру?а, талдау?а, с?йкестіруге ?йрету; ?аза? тілі п?ніне ?ызы?ушылы? арттыру.

       Сыныпта 18 о?ушы о?иды.  Ба?ылау?а алын?ан о?ушыларым: Ангелина-«5» о?иды. Саба??а ?немі дайындалып келеді. Т?ртібі ?лгілі. Кирилл - «4» пен «5» о?иды. Саба?та к??іл-к?йіне байланысты жауап береді. Мінезі- тез  ашуланша?, сонды?тан сыныпта?ы о?ушылар онымен ?арым-?атынас?а т?се бермейді. Андрей -білім де?гейі т?мен о?ушы. Іс-?рекеті бір ?алыпты, мінезі салма?ты.

      Саба?та психологиялы? ахуал ту?ызу ма?сатында, о?ушылар  орыс тілінде о?итын сынып бол?анды?тан, 1-ші саба? барысында балалар ше?берге т?рып, бір-біріне жа?сы к??іл-к?йді  ?ле? жолдарымен тіледі. Бас?а тілдік атмосфера?а кіру ма?сатымен  саба?ты? ?йымдастыру кезе?і?де о?ушылар бір-біріне тілек айтты, саба? барысында ынтыма?тасты? атмосферасын ?алыптастыру ?шін  білу кезе?інде «Не орта??», «Мен сізді… таныстыр?ым келеді» ойындарын пайдаландым. Ойын шарты: ?асында отыр?ан сыныптасы туралы ?осымша м?лімет алу. Мен ?зіме ба?ылау?а ал?ан о?ушылар туралы жа?а а?парат алдым: ба?ылау?а алын?ан Ангелина саба?тан тыс уа?ытта бисер ?йірмесіне ?атысады екен, Кирилл фантастика та?ырыбында кітаптар о?ыса, Андрей би ?нерін ?натады екен ж?не би ?йірмесіне ?атысады. Сынып?а жа?адан келген о?ушы Костя   туралы а?парат алынды .

       Б?л жерде о?ушылар ж?птаса отырып, диалог?а т?сті. С?ра?тар ?арапайым, т?мен де?гейлі болды.

       ?ылыми зерртеу н?тижелері саба?та диалогті? ма?ызды р?л ат?аратынын к?рсетті. Мерсер мен Литлтон (2007) ?з е?бектерінде диалог-саба?та о?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын арттырумен  ?атар оларды? білім де?гейіні?  ?суіне ?лес ?осады деген.

        Білім кезе?інде ми?а шабуыл ж?рді, ?ойыл?ан ма?сат: о?ушыларды? логикалы? ойлау ?абілеттерін арттыру, саба?та белсенділік таныта білу. О?ушылар ойда?ыдай сурет ?иы?тарын бірлестіріп, топ?а б?лінді. Ал?ашында отыр?ан сыныптасыны? ?асыннан ?айт?ысы келмеді. О?ушыларды? назарын моноблок?а аудардым. Балалар?а саба? та?ырыбын ашу ма?сатымен с?ра?тар ?ойдым: - Жинастырыл?ан суреттерде не бейнеленген? ?алай ойлайсы?дар, б?гінгі та?ырып ?андай? (суреттерде о?у ??ралдары, мектептегі кабинет, мектеп жабды?тары, о?ушыларды? о?у барысында?ы іс-?рекеттері бейнеленген). Б?л жерде АКТ, я?ни моноблок - к?рнекі –??рал ретінде ?олданды: ой ?оз?ау - моноблокта ?рбір топты? жина?ан суреттері бейнеленді, мектепке байланысты суреттер берілген/тапсырма: суреттер бойынша ?андай ассоциация туындайды?-с?ра?ына жауап беру. Ма?сат:о?ушыларды? ты?дау,есте са?тау,ойлау ?абілеттерін арттыру. О?ушылар болжамдарын айтты, н?тижесінде ?здігінен саба? та?ырыбына шы?ты, оны? ма?саты мен міндеттері белгіледі, ?андай с?ра?тар?а жауап ал?ысы келетіндері туралы аны?тады.

     Т?сіну кезе?інде «Мектеп» атты м?тін бойынша тапсырмалар берілді. О?ушылар?а к?мекке ж?мыс алгоритмі берілді. Ма?сат: ?з бетінше ізденуге, ойлау ?абілетін арттыру?а ы?пал ету. «Мектеп» атты м?тін бойынша,  белгілі с?йлемдерді , о?ушылар топ ішінде,  бірлесе отырып, о?ып, ?здері жа?а с?здерді тауып, аударды. Жигсо ?діс- т?сілі бойынша ?рбір топты? о?ушысы келесі топ?а ?з с?йлемдеріні? аудармасын, я?ни орыс тіліндегі баламасын т?сіндіру керек болды. ?айта ?з жан?я топтарына оралып, флипчартты шы?ару?а кірісті. Бай?а?аным, Кирилл ?з тарапынан ?аза?ша-орысша  с?здігін  алып, керекті с?здерді? аудармасын табу?а ?ызу кірісті. Біра?, бас?а топ м?шелерімен б?ліскісі келмеді.  Белгіленген уа?ытта тапсырманы толы? орындамай ?ал?ан топ м?шелері біраз ?кініп ?алды. «Екі ж?лдыз,бір ?сыныс» бойынша топтарды? ж?мыстарын ба?алауды ?сындым. Мені та??алдыр?ан жа?дай: о?ушыларды? бір-біріні? ж?мыстарын ба?алауда?ы к?з?арастары сыни т?р?ыдан ойлау бол?анды?ы. Артем мен Миланадан ?діл,шынайы ба?алауды к?тпеген едім. Оларды толы?тыру?а нашар о?итын Костя ат салысты. Олар флипчартты ба?ала?ан кезде, бас?а  топ м?шелері м??ият ты?дап отыр?аны мені та?ы да та??алдырды. Себебі,  осы о?ушылардан б?л жерде осындай ба?алауды, белсенділікті к?тпеген едім.Б?л мені ?те ?уантты, себебі о?ушыларды? тізбектелген саба?тар топтамасына бірінші саба?тан бастап ?ызы?ушылы?ы артты, ?олдану ж?не талдау кезе?інде белсенділік танытты.

     О?ушылар?а ?олпаштау к?рсетуді ?сындым.

     Шыдамсыз Кирилл, бас?аларын ты?дамай,к?п жауап беруге тырысты. О?ан ескерту жасадым. Бірінші саба? бол?анды?тан топ ережесі толы?ымен са?тал?ан жо?. О?ушылар?а ?рбір топты?  жауабын ты?дау керегі туралы еске салдым. Бай?а?аным, саба? барысында Кирилл бас?а о?ушыларды? жауаптарын ты?дауда шыдамдылы? таныту?а тырыс?анымен, орнынан ай?айлай, с?йлей отырды. ?ндемейтін Андрей б?л кезде белсенділік таныт?ан жо?, тек ?ана ба?ылаушы болып отырды.  Жа?сы о?итын Ангелина ?з тобында керісінше,жа?сы ж?мыс ?йымдастырып отырды, к?шбасшылы? ат?арып отырды. Біра? топта ешкімге болыс?ысы келмей отырды. Сыни т?р?ысынан ойлау?а ?йрету,о?уда?ы  жа?а т?сіддер, дарынды ж?не талантты о?ушылар модулі іске асырылды.

      О?ушыларды? к??іл-к?йін к?теру ма?сатымен сергіту с?ті  ж?ргізілді. Видеода?ы мультфильм кейіпкеріні? ?имылын ?айталап, сынып о?ушылары жатты?уларды белсене орындады. 1-саба?та  моноблок к?мегімен видео к?рсеткенде, о?ушылар?а жатты?уларды ?айталау ы??айсыз болды, себебі моноблокты? диаметрі кішкентай болды. СТО,ОЖТ модулі  ?з ы?палдасуын тапты.                    

      ?олдану,талдау кезінде АКТ-ны  пайдаландым.  Топтар?а тапсырма берілді: бір топ келесі топ?а  та?ырып?а байланысты 5 с?зді 3 минут ішінде жіберу керек болды.  Жіберу жолдарын балалар ?здері іздестіріп, айту керек болды.  С?ра? ?ойылды : - Та?ырып?а байланысты с?здерді, сізді? топ келесі топ?а, ?андай жолмен жібере алады?Ма?сат: о?ушыларды? ой-?рісін ке?ейту. Б?л жерде ми?а шабуыл ж?ргізілді, о?ушылар ойлана бастады, о?уда?ы жа?а т?сілдер ?олданды. Бірі ауызша айту?а болады десе, екіншісі жазу?а болады немесе суретке бейнелеуге болады деді. Т?рлі жауаптар ?сынылды. Игорь: - А можно при помощи телефона SMS  отправить? Ругать не будете?- деп с?рады. – ?рине болады,- деп ?уана жауап бердім. Игорь мені? к?здеген ма?сатыма жетті: о?утада?ы о?уды? жа?а т?сілдеріне шы?ты.  ?ялы телефон - б?л жерде АКТ ?олдануы болды. О?ушылар м?з болды. ?ялы телефондарын алып, келесі топты? бір о?ушысына SMS жіберуге кірісті. Н?тижесінде: 1-топ о?ушылары же?іп шы?ты, себебі: тапсырманы орындау барысында олар міндеттерін б?ліп алды: ба?ылау?а алын?ан Ангелина телефонда керекті с?здерді теріп отырды, Игорь таймкипер болды, Диана мен Маша тиісті с?здерді айтып отырды. Б?л топта ынтыма?тасты? атмосферасы ?алыптасты. Ж?пты? ж?не топты? ж?мыс бірлесе ж?зеге асырылды. Сынып ішінде тапсырма?а ?ызы?ушылы? артты. Мен о?ушылар?а с?ра? ?ойдым : - С?здер ?аза?ша жазылды ма? Неге? Кім ?аза?ша шрифт пайдаланды? ?кінішке орай, сыныпта?ы ?ялы телефон бар о?ушыларыны? ешкімінде ?аза?ша шрифт орнатылма?ан екен. Проблема т??ыздым: келесі жолы ?ялы телефонды пайдалан?анда  SMS  ?аза? тілінде жіберу шарт.  

      Саба?ты? жина?тау кезе?інде, ?тілген та?ырып бойынша,о?ушылар?а синквейн жазуды тапсырдым. Ма?саты: жа?а с?здерді с?здік ?орына ?атыстыра отырып, ойлау, жазу да?дысын дамыту.  Бесжолды ?ле?ді, мен к?ткендей, бірінші Катарина мен Аружан орындады. Себебі, оларды? бойында дарындылы?, шы?армашылы? ?абілет    бар. Логикалы? ойлау, есте са?тау ?абілеттері жа?сы дамы?ан.

      Дарынды ж?не талантты балаларды о?ыту - оларды?  есте са?тау ?абілеттері ?те жо?ары;олар а?паратты біліп ?ана ?оймай, оны пайдалана алады;олар о?ыту ?дерісіні? ?алай ж?ретінін бас?алардан г?рі жа?сы біліп, ?здеріні? о?уын реттей алады. Олар жоспарлау?а к?п уа?ыт ж?мсауы м?мкін,біра? жоспарды? ж?зеге асуына тез жетеді;  олар а?паратты толы?тырып,оларды? ?айшылы?тарын аны?тап,м?ніне тезірек жетеді; ?ызы?ушылы?ын арттыру ?шін олар к?рделі ойынмен тапсырмалар?а ?мтылады; ерте жасынан бастап ерекше ?абілеттерін ?за? уа?ыт?а шо?ырлау ?абілеттерібар; олар ерте жасынан с?йлей,о?и ж?не жаза бастайды. (Freeman,1998) (Н?с?аулы?.73-б.)

       Ба?алау кезе?інде балалар?а ба?алау пара?ы таратылды. Ма?сат: о?у мен о?уда ба?алау критерийлеріне шы?у.О?ушылар топ ішінде бір-бірін жо?ары ба?алады, себебі олар ба?алау критерийлерін басшылы??а ал?ан жо?, саба? со?ында стикерлерге  «Екі ж?лдыз, бір ?сыныс» жазылды. О?ушылармен кері байланыс ж?ргізілді. Сынып о?ушылары: «Екі ж?лдыз?а» к?бінесе: писать стихи, рисовать, сидеть в команде деп жазыпты. Ал ба?ылау?а алын?ан о?ушым Андрей : «Екі ж?лдыз?а»- жо?, жо?,- десе, «бір ?сынысына»: все разговаривали, было шумно ,- деп жазыпты. Шынында саба? барысы бойы сынып ішінде шу т?рды. Б?л м?мкін саба?ымны? бір с?тсіздігі ме деп ойланып ?алдым. Саба? ая?тал?ан со?, о?ушыларды? к?бі ?зіліс кезінде та?ы да сергіту с?тін ?йымдастыруды ?алады. Себебі, олар бірінші рет сергіту с?тте АКТ ?олданумен бойларын жазды.                                                                       

      1-ші саба?ты талдай отырып келесі кедергілерді аны?тадым: кейбір о?ушыларды? ?лсіз ?арым-?атынасты? м?мкіншілдіктерін, (бір келкі жауаптары,жауабым д?рыс болмайды деп ?ор?а?тауы) Маша мен Костя да бай?алады, т?мен де?гейде жеке ж?мыс ж?ргізілуі, ба?алауды? на?ты критерийларыны? болмауы, кейбір о?ушыларды? бас?а о?ушылармен бірлесе ж?мыс ат?ару келмейтіндігін . Саба?та ынтыма?тасты? атмосферасы ?алыптаса бастады. Ынтыма?тасты? о?у – ?зара іс-?рекет жасау философиясы, ал бірлескен ж?мыссо??ы н?тижеге немесе ма?сат?а жетуге ы?пал етуге ба?ыттал?ан ?зара ?рекетті? ??рылымы болып табылады.

       Ынтыма?тасты? о?у сыныпта пайдаланатын ?діс ?ана емес, жеке философия болып табылады. Барлы? жа?дайларда адамдар топтар?а бірлескен кезде ынтыма?тасты? адамдарды? топты? жекелеген м?шелеріні? ?абілеті мен ?лесі ??рметтей отырып ж?мыс істеу т?сілін ?сынады. Топты? ж?мысы тиімді болуы ?шін топ м?шелері арасында билік пен жауапкершілікті б?лу орын алады. Ынтыма?тасты? о?уды? ал?ышарты топ м?шелеріні? ынтыма?тасты?ы ар?ылы ымыра?а, п?туа?а жетуге негізделген. Ынтыма?тасты? о?ыту жа?дайында білім алушылар т?рлі к?з?араста?ы пікірлерді естіп, ?здеріні? идеяларын д?рыс ?алыптастыруды ж?не оны ?ор?ай білуді ?йренетіндіктен, оларды? алдына ?леуметтік, сондай-а? эмоционалды? тапсырмалар ?ойылады. Сол ар?ылы, білім алушылар ?здеріні? ??ым-т?сініктерін ?алыптастырып, ж?не де о?улы?та ?сыныл?ан т?сініктерге немесе сарапшыларды? пікірлеріне ?ана сенуден бас тартуды ?йрене бастайды. Я?ни, ынтыма?тасты? о?ыту барысында білім алушылар ??рбы-??рдастарымен ?арым-?атынас?а т?суге, ?з пікірлерін айту?а ж?не оны ?ор?ау?а м?мкіндік алады.Ж?ппен ж?мыс істеу кезінде сыныптастарды ба?алау ж?не ?зін-?зі ба?алау –  б?л балаларды? бір-біріні? ж?мыстарына немесе ?з ж?мысына жай ба?а  ?оюдан біршама ?згеше. О?ыту ?дерісін жа?сарту ?шін б?л ?рекет  балаларды ?з ж?мыстарыны? сапасына ?атыстыруы ж?не оны ?алай  жа?сартуды ??ынуына к?мектесуі тиіс. Сыныптастарын ба?алау балалар?а бір-біріне ??нды кері байланыс ?сыну?а м?мкіндік береді, осылайша, олар бір-бірінен ?йренеді ж?не бірін-бірі ?олдайды. Б?л о?ыту ?дерісіні? ба?алы ?лшемін ашады: ?арым-?атынас жасау, тал?ылау, т?сіндіру ж?не бір-бірін тартыс?а ша?ыру м?мкіндігі балалар?а дербес о?у шегінен шы?атын ?рекетке ?ол жеткізуге м?мкіндік береді. Сыныптастарын ба?алау ?зін-?зі ба?алау ?абілетін дамыту?а к?мектеседі, ол балалар?а ?з прогресі ?шін ?лкен жауапкершілік алу?а к?мектесе отырып, т?уелсіз о?у?а ы?пал етеді.(1762)

1. саба?та?ы  туында?ан м?селелер:

• О?ушыларды? ?аза?ша с?йлеу тілдері жеткілікті де?гейде дамыма?ан;
• Сергіту с?тінде кейбір о?ушылар?а мен та?да?ан бейнеролик ойда?ыдай к??ілдерінен шы?пады;
• Кабинет к?лемі кішкентай бол?анды?тан, парталарды бірге ?ос?анда, кейбір балалар?а сергіту с?тін жаса?ан кезде ын?айсыз болды;
• О?ушыларды? барлы?ы бірдей компьютермен ж?мыс жасау ережесін са?тамайды;/сауалнама ?орытындысы;
• Жа?а ?діс-т?сілдерді саба??а жоспарла?анда, уа?ыт тапшылы?ы болды, кейбір тапсырмалар ?ызы?ты бол?анымен, тиімсіз болды, уа?ыт к?п кетті;

Шешу жолдары:

• О?ушыларды АКТ м?мкіншіліктерімен таныстыра отырып, іс ж?зінде пайдалану?а ?йрету;
• Сергіту с?тін та?дауда о?ушыларды? ?тініштерін ескеру;
• Компьютерді? денсаулы??а келтіретін зиянын ескеру,ж?мыс істеу нормаларды са?тау;
• Жа?а ?діс-т?сілдерді ?олдан?анда, оны? тиімділігін ескеру .

О?ушыда не ?згерді?

• Топпен ж?мыс жасау барысында коммуникативті ?абілеттері дамыды,ынтыма?тасты? атмосферасы ?алыптаса бастады;
• ?зін-?зі реттеуге ?йрене бастады;
• ?аза? тілі саба?ына ?ызы?ушылы? артты;
• О?ушылып саба?та белсене ж?мыс істей бастады;
• Келесі саба? ?алай ?теді деп ?ызы?ушылы? артты.