Төҫтәрҙең сихри донъяһы.

Башҡарыусы:

муниципаль район Дүртөйлө районы

урта дөйөм белем биреү учреждениеһы

Мәскәү урта дөйөм белем биреү мәктәбенең

6-сы класс уҡыусыһы

Ғәдиева Наилә Искәндәр ҡыҙы

1)төҫтәрҙең кешегә тәьҫир итеүе менән бәйле әҙәби сығанаҡтар менән танышыу;

2) алған мәғлүмәтте ҡулланып, тикшеренеү, күҙәтеүҙәр үткәреү;

3) һығымталар яһау.

1. Фәнни әҙәбиәтте өйрәнеү.

2. Интернет селтәре аша мәғлүмәттәр туплау.

3. Аңлатмалы, фразеологик һәм топонимик һүҙлектәр менән эшләү.

4. Сағыштырыу методы. (Рус теле).

Кеше сағылдырыусы һәр хистең үҙ төҫө бар.

Төҫтәр балаларҙың үҙ үҙен тотоуына тәьҫир итә.

Ҡыҙыл төҫ- лидерҙар төҫө, ҡурҡынысты киҫәтеү төҫө, мөхәббәт төҫө.

Боронго Римда императорҙар төҫө. Бары тик улар ғына ҡыҙыл төҫтәге кейем кейергә хоҡуҡлы булған. Ҡыҙыл төҫ “матурлыҡты, һөйөүҙе аңлата, кешегә көс һәм йылылыҡ бирә, байлыҡ, муллыҡ һәм бәхет символы, ҡанды, утты, көстө, ҡыйыулыҡты күрһәтә.

Психологтар әйтеүенсә, ҡыҙыл төҫтө яратҡан кешеләр актив тормош алып баралар, улар власҡа ынтыла, экстремаль спорт төрө менән шөғөлләнә.

Ҡара төҫ аша халыҡ тәрән, боронғо, ауыр, әрһеҙ, ҡайғылы, ябай, наҙан һәм башҡа сифаттарҙы бирә. Ҡара төҫ ҡараңғылыҡ, билдәһеҙлек төҫө. Күп кенә халыҡтарҙа яуызлыҡ, ҡара көстәр төн, ҡараңғы ваҡыт, менән бәйле. Бөгөнгө көндә лә ҡара күҙҙәр ҡурҡыныс, көнсөл булып иҫәпләнәләр.

Зәңгәр төҫ- диңгеҙ төҫө, күк төҫө. Бейеклек һәм тәрәнлек билгеһе. Ул һалҡынлыҡ, сафлыҡ (свежесть) төҫө лә. Бертөрлөлөк, хаҡлыҡ, тоғролоҡто аңлата.

Бөгөнгө көнгә тиклем осоусыларҙың һәм диңгеҙселәрҙең формалары зәңгәр төҫтә. Һалҡын һыу кәрәк булғанда, икеләнмәйенсә, зәңгәр кранды борабыҙ. Романтиктар өсөн ул хыял төҫө. Күк төҫ шулай уҡ дуҫлыҡ, вәғдәлелекте, йомартлыҡты, аңлы булыуҙы белдерә. Рустарҙа "Голубая кровь" тигән төшөнсә затлы нәселдән булыуҙы күрһәтә. Америкалылар, француздар был төҫ менән ҡурҡынысты белдерәләр: "синий страх" ( "Синяя борода" әкиәте).

Бер яҡтан һары төҫ йылылыҡ биреүсе төҫ,

ә икенсе яҡтан - тыныслыҡты юғалттыра. Һары- алтын көҙ төҫө.

Монгол ламалары һары төҫтәге кейем кейә –юғары ҡатлам кешеһе билдәһе.

Европа илдәрендә һары –кизү,

сир-сырхау төҫө.

Йәшел төҫ-үлән, япраҡ төҫө. Күп кенә халыҡтарҙа йәшел – йәшлекте, яҙҙы, ышанысты, өмөттө, күңел асыуҙы, ҡайһы бер саҡта өлгөрөп етмәгәнде белдерә. Ул тынысландыра, әммә ҡайһы бер осраҡта күңелһеҙ уйҙарға ла дусар итә. Мәҫәлән, урыҫтарҙа “ тоск а зелен ая ", а сам человек от злости "зеленеет".

ти ҙлек

ҡыҙыл

аралашыусан, асыҡ күңелле, энергиялы

Ярҙамсыл, көслө, ғәйрәтле, үҙенә ышана, аралашыусан, тиҙ ҡыҙыусан, көслө, эшсән

һары

Ҡыҙғылт һары

ҡаты бәғерле, ҡырыҫ, үҙ аллы, тыныс

йәшел

Төҫтәр

Ер-ана

Һоро

тыныслыҡ, затлылыҡ, ышаныслы

зәңгәр

ихлас түгел, эскерле, эгоист (үҙен ярата), үҙ аллы

ғәҙел, тыныс, намыҫлы, йомарт, айыҡ аҡыллы

күк

шәмәхә

15

Ҡайһы бер төҫтәргә ҡылыҡһырлама:

Зәңгәр(күк)- ғәҙел, тыныс, намыҫлы, йомарт, айыҡ аҡыллы.

Йәшел- ҡаты бәғерле, ҡырыҫ, үҙ аллы, тыныс.

Ҡыҙыл— ярҙамсыл, тәүәҡҡәл, көслө, ғәйрәтле, үҙенә ышана, аралашыусан, тиҙ ҡыҙыусан, көслө, эшсән, көсөргәнешле.

Һары -аралашыусан, асыҡ күңелле, аралашыусан, энергиялы, көсөргәнешле.

Шәмәхә — ихлас түгел, эскерле, эгоист, үҙ аллы.

Ҡыҙғылт һары -шәхес

тең абруйын күтәрә, яуап­лылыҡ тойғо

һон үҫтерә.

ҡыҙыл - тәнде һаҡлау, яҡлау бурысын үтәй.

Һары - әүҙем эшмәкәрлек, ҡыуаныс кисереү, күңел асыу төҫө

Йәшел төҫ һоҡланыуға ихтыяж уята. 

Һоро

ышаныс, түҙемлек, айыҡ аҡыл

Төҫтәр

энергияһы

Ер-ана

Зәңгәрҙе ң маҡсаты – башҡалар әйтергә теләгәнде һүҙ менән еткереү

Күк энергия уйлауға, логик фекерләүгә йүнәлтелгән.

Шәмәхә белем, мәғлүмәт туп­лау һәләтенә эйә. Шәмәхә төҫө бал­ҡыш, йылылыҡ, ҡөҙрәт менән һуғара.

17

Һорауҙар

1. Һеҙгә ниндәй төҫ оҡшай?

2. Күҙҙәрегеҙ ниндәй төҫлө?

3. Кейем һайлағанда ниндәй төҫкә өҫтөнлөк бирәһегеҙ?

4. Ҡунаҡ бүлмәгеҙҙең стеналары ниндәй төҫлө?

5. Йоҡо бүлмәгеҙҙең стеналары ниндәй төҫлө?

6. Һеҙҙеңсә, шатлыҡ ниндәй төҫтә?

7. Һеҙҙеңсә, бәхет ниндәй төҫтә?

8. Һеҙҙеңсә, ихтирам ниндәй төҫтә?

9. Һеҙҙеңсә, эш (хеҙмәт)ниндәй төҫтә?

10. Һеҙҙеңсә, дошманлыҡ (нәфрәт) ниндәй төҫтә?

11. Тәҙрә пәрҙәләрегеҙ ниндәй төҫлө?

12. Класс кабинетындағы стена ниндәй төҫтә?

13. Класс кабинетындағы пәрҙәләр ниндәй төҫтә?

14. Ер шарын үҙгәртеп буярға уйлаһағыҙ, ниндәй төҫтәр ҡулланыр инегеҙ?

Һорауҙар

1. Һеҙгә ниндәй төҫ оҡшай?

2. Күҙҙәрегеҙ ниндәй төҫлө?

3. Кейем һайлағанда ниндәй төҫкә өҫтөнлөк бирәһегеҙ?

4. Ҡунаҡ бүлмәгеҙҙең стеналары ниндәй төҫлө?

5. Йоҡо бүлмәгеҙҙең стеналары ниндәй төҫлө?

6. Һеҙҙеңсә, шатлыҡ ниндәй төҫтә?

7. Һеҙҙеңсә, бәхет ниндәй төҫтә?

8. Һеҙҙеңсә, ихтирам ниндәй төҫтә?

9. Һеҙҙеңсә, эш (хеҙмәт)ниндәй төҫтә?

10. Һеҙҙеңсә, дошманлыҡ (нәфрәт) ниндәй төҫтә?

11. Тәҙрә пәрҙәләрегеҙ ниндәй төҫлө?

12. Класс кабинетындағы стена ниндәй төҫтә?

13. Класс кабинетындағы пәрҙәләр ниндәй төҫтә?

14. Ер шарын үҙгәртеп буярға уйлаһағыҙ, ниндәй төҫтәр ҡулланыр инегеҙ?

1 . Һеҙгә ниндәй төҫ оҡшай? 3 класс

1. Һеҙгә ниндәй төҫ оҡшай? 5 класс

1. Һеҙгә ниндәй төҫ оҡшай? 6 класс

1. Һеҙгә ниндәй төҫ оҡшай? 8 класс

Бәхет төҫтәре

Дошманлыҡ (нәфрәт) төҫтәре

Һығымта:

ҡыҙыл төҫтәге смайлиҡ алған уҡыусыларҙың дөйөм эшсәнлеге, активлығы күтәрелде

Һығымта:

һары төҫ

алғандары әүҙемерәк яуап бирә башланылар, тыныс ултырҙылар, фекерләү һәләттәре артты

Һығымта:

йәшелде алғандар

үҙҙәрен тыныс тоттолар, яуап биргәндә лә әллә ни әүҙемлек күрһәтмәнеләр

Һығымта: Бер яҡтан ҡыҙыл төҫ балаларҙың эшсәнлеген, әүҙемлеген арттырһа, икенсе яҡтан, ҡыҙыл төҫ балаларҙы тулыһынса биләп алды: улар сиктән тыш хәрәкәтсәнгә әйләнделәр, тәбиғәте буйынса тыныс булған уҡыусылар ҙа был көндө тынғылыҡтарын юғалттылар, дәрестә лә әүҙем булдылар. Дәрестәр аҙағына ҡайһы берҙәре баштары ауыртыуға зарландылар, күптәренең бит остары уттай яна башланы, ҡайһыларының күҙҙәре ҡыҙарҙы.

Шуныһы ҡыҙыҡлы булды: күптәргә эҫе булып китте. Балалар көн аҙағына ҡыҙыл төҫтөң тиҫкәре тәьҫирен нығыраҡ тойҙо. Дәрестәр бөтөү менән кабинеттан сығып китеү яғын ҡаранылар .

Һығымта: Был көндө балалар тынысыраҡ булды. Килеп инеүгә кабинетта һауа сафыраҡ булып тойолғанын әйттеләр, үҙҙәрен диңгеҙ буйында итеп хиҫ итеүселәр ҙә булды. Тәнәфескә сыҡҡас, класҡа ингәндә “Бында рәхәт” тигән һүҙҙәр ишетелде. Уҡыусылар “ҡыҙыл” көнгә ҡарағанда “зәңгәр” көн күңелдәренә хуш килгәнен әйттеләр. “Зәңгәр” көндә үҙҙәрен саф һауала йөрөгән һымаҡ тойҙолар,

әммә бер төрлө генә төҫ ялҡытҡыс булыуын аҫһыҙыҡлап үттеләр.

Йомғаҡлау: Кеше сағылдырыусы һәр хистең үҙ төҫө бар.

Төҫтәр балаларҙың үҙ үҙен тотоуына тәьҫир итә.

Төҫ кешенең күңел торошо менән идара итә.

Һәр төҫ кешенең аңында үҙ урынын алған.

Күңелгә яҡын төҫтәр эшләү нәтижәлелеген күтәрә.

Кемдең ниндәй төҫ яратыуын белеп, уның характерын билдәләргә була. Төҫтәр кешенең эмоциональ торошон күрһәтә. Төҫ кешенең психикаһына көслө тәьҫир итә.

Бөгөнгө заман кешеһе төҫтәрҙең кеше аңына нисек тәьҫир иткәнен аңларға һәм уны үҙ файҙаһына ҡулланырға тейеш.

Йомғаҡлау:

Кеше сағылдырыусы һәр хистең үҙ төҫө бар.

Төҫтәр балаларҙың үҙ үҙен тотоуына тәьҫир итә.

Төҫ кешенең күңел торошо менән идара итә.

Һәр төҫ кешенең аңында үҙ урынын алған.

Күңелгә яҡын төҫтәр эшләү нәтижәлелеген күтәрә.

Кемдең ниндәй төҫ яратыуын белеп, уның характерын билдәләргә була. Төҫтәр кешенең эмоциональ торошон күрһәтә. Төҫ кешенең психикаһына көслө тәьҫир итә.

Бөгөнгө заман кешеһе төҫтәрҙең кеше аңына нисек тәьҫир иткәнен аңларға һәм уны үҙ файҙаһына ҡулланырға тейеш.

Төҫ үҙенә тарта, кире ҡаға, шатландыра, тынысландыра, тыныслыҡты юғалттыра. Төҫ кешенең күңел торошо менән идара итә. Һәр төҫ кешенең аңында үҙ урынын алған. Күңелгә яҡын төҫтәр эшләү нәтижәлелеген күтәрә . Кемдең ниндәй төҫ яратыуын белеп, уның характерын билдәләргә була. Төҫтәр кешенең эмоциональ торошон күрһәтә. Төҫ кешенең психикаһына көслө тәҫир итә.Бөгөнгө заман кешеһе төҫтәрҙең кеше аңына нисек тәҫир иткәнен аңларға һәм уны үҙ файҙаһына ҡулланырға тейеш.