Ծաղկավոր բույսերի բազմացումը

Ծաղկավոր բույսերի բազմացումը

Դասարան-7-րդ

Առարկա-Կենսաբանություն

Ուսուցչուհի-Լիդա Շահինյան

• Ինչպես արդեն գիտեք,  ծածկասերմ  կամ  ծաղկավոր  բույսերը հանդիսանում են երկրագնդի վրա առկա ժամանակակից կատարյալ բուսատեսակները: Ծաղկավոր բույսերի կատարելագործման, տարածման և գերակշռության ձեռք բերման գործում կարևոր դեր է ունեցել բազմացման ձևերի զարգացումը:

• Ծաղկավոր բույսերը բազմանում են և՛  անսեռ ճանապարհով , և՛  սեռական եղանակով :
• Ծաղկավոր բույսերի անսեռ բազմացման ձևը կոչվում է վեգետատիվ բազմացում:
• Վեգետատիվ բազմացումը իրականանում է վեգետատիվ համակարգի օրգանների՝ արմատի, տերևի, ցողունային կտրոնների միջոցով:

ՍԵՌԱԿԱՆ ԲԱԶՄԱՑՈՒՄ

• Ծաղկավոր բույսերի սեռական բազմացումը իրականացվում է սեռական օրգանների՝ ծաղիկների միջոցով:
• Ծաղիկն իրենից ներկայացնում է ձևափոխված և կարճացած ընձյուղ, որից ձևավորվում է ապագա սերմն ու պտուղը:

ԾԱՂԿԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԸ

Ծաղիկները չափազանց բազմազան են իրենց չափերով, ձևերով, գույներով, սակայն բոլորն էլ ունեն կառուցվածքի միասնական հատկանիշներ:

Ծաղիկը զարգանում է  ծաղկակոթի  վրա և լայնանում է  ծաղկակալում , որն իր վրա կրում է ծաղկի մնացած մասերը:

Մանր կանաչ տերևներից՝  բաժակաթերթիկներից , ձևավորվում է  բաժակը , իսկ վառ և գունավոր  պսակաթերթիկներից ՝  պսակը :

Բաժակը և պսակը միասին կազմում են ծաղկապատյանը, որը վնասվածքներից պաշտպանում է ծաղիկը և գրավում կենդանիներին:

Ծաղկին բնորոշ է արական օրգան՝  առէջ՝  կազմված  առէջաթելից  և  փոշեպարկից : Փոշեպարկում զարգանում են բազմաթիվ փոշեհատիկները, որոնց ամբողջությունը առաջացնում է ծաղկափոշի: Դրանցից յուրաքանչյուրը կրում է երկու ♂ գամետ և մեկ  վեգետատիվ բջիջ :     

Ծաղկին բնորոշ է իգական օրգան՝  վարսանդ՝  կազմված սպիից, սռնակից և սերմնարանից: Սերմնարանում գտնվում են  սերմնասկզբնակները,  որոնցից յուրաքանչյուրը կրում է մեկ ♀ գամետ՝  ձվաբջիջ  և  մեկ կենտրոնական բջիջ :

• Ծաղիկները կարող են լինել  միասեռ, երկսեռ և անսեռ .
• Միասեռ ծաղիկներն ունեն կա՛մ առէջներ, կա՛մ վարսանդ:
• Երկսեռ ծաղիկներն ունեն և՛ առէջներ, և՛ վարսանդ:
• Անսեռ ծաղիկները չունեն ո՛չ առէջներ, ո՛չ վարսանդ:
• Ինչպես արդեն գիտեք, սեռական բազմացման հիմքում ընկած է բեղմնավորումը՝ ♀ և ♂ սեռական բջիջների կամ գամետների միաձուլումը:
• Գամետների  միաձուլումից առաջանում է  զիգոտ , որը սկզբնավորում է ապագա օրգանիզմի  սաղմը :

Որպեսզի ծաղկավոր բույսերը բեղմնավորվեն, անհրաժեշտ է, որպեսզի կատարվի  փոշոտում :

• Փոշոտումը արական փոշեհատիկի տեղափոխությունն է իգական վարսանդի սպիի վրա:
• Գոյություն ունի երկու տիպի փոշոտում՝  խաչաձև փոշոտում  և  ինքնափոշոտում :
•    
• Խաչաձև փոշոտում -  փոշեհատիկը մի ծաղկից տեղափոխվում է մեկ այլ ծաղկի վարսանդի վրա: Իրականացվում է  քամու  կամ  կենդանիների ՝ միջատների, թռչունների և այլնի  օգնությամբ :
•    
• Ինքնափոշոտում -  փոշեհատիկը նույն ծաղկի առէջից տեղափոխվում է նույն ծաղկի վարսանդի վրա: Հետևաբար ինքնափոշոտվում են միայն երկսեռ ծաղիկները:

ՓՈՇՈՏՈՒՄ

Փոշոտման սկզբում փոշեհատիկն ընկնում է վարսանդի սպիի վրա: Փոշեհատիկի վեգետատիվ բջջից առաջանում է խողովակ, որը հասնում է սերմնարանին: Արական գամետները՝ սպերմիաները, խողովակով հասնում են սերմնաբողբոջին: Սպերմիաներից մեկը բեղմնավորում է ձվաբջիջը և առաջանում է զիգոտ, իսկ մյուսը միաձուլվում է կենտրոնական բջջի հետ և սկզբնավորում սերմի էնդոսպերմը: Բեղմնավորման այս ձևը կոչվում է  կրկնակի բեղմնավորում :

• Կրկնակի բեղմնավորումը ծաղկավոր բույսերի հիմնական առանձնահատուկ հատկանիշն է, որը ապահովել է նրանց կայուն զարգացումը երկրագնդի վրա:
• Բեղմավորումից հետո սերմնաբողբոջից առաջանում է սերմը, իսկ վարսանդի սերմնարանից՝ պտուղը: