Сабақ №3: Түгендеуді жүргізудің жалпы ережелері;
Түгендеу кезеңдері
Түгендеу жүргізудің ережелері
Түгендеу өткізу мерзімдері және олардың нәтижелерін көрсететін құжаттар
Түгендеу (inventarium, латын тілінен аударғанда шаруашылық заттардың нақты тізімі)
Түгендеу кезеңдері
Түгендеу процедурасы бірнеше кезеңнен тұрады.
Бірінші кезең – дайындық. Әдетте мұнда келесі іс шаралар өткізіледі:
* түгендеу жүргізу туралы бұйрықты дайындау;
* түгендеу комиссиясын құру;
* түгенделетін мүлікті өткізу мерзімдері мен түрлерін анықтау;
* материалдық жауапты тұлғалардан қолхат алу және т. б.
Екінші кезең-мүліктің және міндеттемелердің нақты бар-жоғын өлшеу, санау, анықтау және тексеру, сондай-ақ түгендеу тізімдемелерін жасау.
Құндылықтарды қайта есептеуді комиссия мүшелерінің қатысуымен материалдық жауапты тұлға жүргізеді. Түгендеу түгендеу тізімдемесімен ресімделеді, мұнда реті бойынша нөмірі, құндылықтардың атауы, өлшем бірлігі, бағасы, саны және сомасы көрсетіледі.
Алдымен ақшаны, содан кейін материалдық құндылықтар қайта есептеледі. Егер түгендеу кезінде құндылықтар түссе, онда қоймашы оларды қабылдайды, бірақ олар жеке тізімдемеге жазылады, онда олар "түгендеу кезінде қабылданды"деп жазылады. Егер бүліну, сынықтар анықталса, онда бұл тауарлар тізімдемеге жазылмайды, ал оларға "бүліну, сынық туралы Акт" жасалады.
Түгендеу соңында жауапты адамнан құндылықтарды қайта есептеу оның қатысуымен жүргізілгені және оның комиссияға шағымдары жоқ екендігі туралы қолхат алынады.
Қорытынды кезең-түгендеу нәтижелерін рәсімдеу.
Бұдан әрі актілер мен тізімдемелер, салыстыру ведомостары ұйымның бухгалтериясына тапсырылады және олардың негізінде түгендеу жүргізілген айдың немесе жылдық қаржылық есептіліктің қаржылық есептілігі жасалады.
Түгендеу комиссиясының құрамына материалдық жауапты тұлға кірмейді, бірақ оның тексеру кезінде болуы міндетті. Сонымен қатар, тексеру соңында түгендеу құжаттарына комиссия мүшелері мен материалдық жауапты тұлға қол қояды.
Түгендеу комиссиясының жауапкершілігі
* Тексерудің барлық кезеңдерінің тәртібі мен дәйекті жүргізілуі.
* Тексеру барысында алынған деректердің дұрыстығы, бұл сипатталған құндылықтарға, банктердегі депозиттердегі ақша мен қаржыға қатысты.
* Материалдық құндылықтардың сипаттамаларын белгілеу дәлдігі (салмақ, пішін, Өлшем, маркалар, басқа сипаттамалар).
* Түгендеуді қатаң көрсетілген мерзімде орындау, Қажетті құжаттаманы толтыру.
Түгендеу жүргізудің ережелері мысалы:
| Оқиға нөмірі | Жұмыстардың атауы |
| 1 | Тауарларға түгендеу жүргізу туралы бұйрықты рәсімдеуді түгендеу комиссиясының төрағасына тапсыру. |
| 2 | Түгендеу комиссиясы мүшелеріне нұсқаулықтар беру. |
| 3 | Материалды жауапты тұлғаға түгендеу өткізу туралы бұйрықты тапсыру. |
| 4 | Қосымша және бөлек кіру, шығу органдары бар қосалқы бөлмелерді және құндылықтарды сақтаудың басқа да органдарына пломба қою және мөрлеу. |
| 5 | Материалды жауапты тұлғадан түгендеу мерзіміне кассадағы қалдық жайлы соңғы есепті алу. |
| 6 | Түгендеу сәтіне тауарлардың қалдығы көрсетілген соңғы тауарлық есеп беруді алу. |
| 7 | Түгендеу комиссиясына барлық кірістік және шығыстық құжаттарды тапсыруы жайлы құжатқа қол қою (түгендеу тізімінің титулды парағындағы мәтінге сәйкес). |
| 8 | Түгендеу комиссиясының кассалық есеп беруі мен оған қосылып тапсырылған құжаттарды тексеруі. |
| 9 | Түгендеу комиссиясының тапсырылған тауарлық есеп беруді және оған қосымша кіріс пен шығыс құжаттарын тексеруі. |
| 10 | Тауарлық есепке тігілген барлық кіріс және шығыс құжаттарын визалау. |
| 11 | Түгендеу комиссиясы қолданатын салмақ өлшеуіш құралдарын тексеру. |
| 12 | Кассадағы ақша қаражаттарының қалдығын алу және ағымдағы күннің түсімін анықтау. |
| 13 | Түгендеу тізіміне кассадағы ақша қаражаттарының қалдығын тіркеу (сатушы өткізілген тауарлар үшін ақша алған жағдайда). |
| 14 | Түгендеу тізіміндегі аталған құндылықтардың барлығын комиссия жауапты тұлғаның қатысуымен тексерілгені және комиссияға шағым жоқтығы туралы қол қою. |
| 15 | Түгендеудің алдын-ала нәтижелерін шығару. |
| 16 | Кәсіпорын бухгалтериясына тауарлар бойынша түгендеу тізімін тапсыру. |
| 16a | Кәсіпорынның бухгалтериясына басқа да (тауарлық, түгендеу комиссиясымен визаланған) құжаттарды тапсыру. |
| 17 | Кәсіпорынның бухгалтериясында түгендеу материалдарын тексеру. |
| 18 | Тауарлар бойынша салыстыру тізімдемесін жасау. |
| 19 | Табылған жетіспеушілік жағдайында есеп айырысуларды жасау. |
| 20 | Түгендеу нәтижелері актісіне салыстыру тізімінің мәліметтерін енгізу. |
| 20a | Түгендеу нәтижелері актісіне нормаланған жоғалтуларды есептеу мәліметтерін енгізу. |
| 21 | Түгендеу нәтижелерін қарастыру. |
| 22 | Түгендеу нәтижелері бойынша шешім қабылдау. |
Түгендеу өткізу мерзімдері және олардың нәтижелерін көрсететін құжаттар
| Түгендеу объектілері | Ұсынылған өткізу мерзімі | Нәтижелер көрсетілуі тиіс құжат |
| Негізгі құралдар | Жылдық бухгалтерлік есеп жасау алдында 3 жылда кемінде бір рет, бірақ есеп беру жылының 1 қазанынан ерте емес | Негізгі құралдарды түгендеу тізімі |
| Ақша қаражаттары, ақшалай құжаттар, құндылықтар мен қатаң есептілік бланктері | Әр айда кемінде бір рет | Ақша қаражаттарын түгендеу актісі |
| Тауарлы-материалдық құндылықтар (шикізат, материалдар, қорлар) | Жылдық бухгалтерлік есептілікті жасау алдында жылда кемінде бір рет, бірақ есеп беру жылының 1 қазанынан ерте емес | Тауарларды, материалдарды, ыдыстарды, ақша қаражаттарын түгендеу тізімі |
| Қойма мен базадағы тауарлар: Сатылмайтын Сатылатын | Жылына кемінде бір рет Жылына кемінде екі рет | Жауапкершілік сақтауға алынған (тапсырылған) тауарлы-материалдық құндылықтарды түгендеу тізімі. Түгендеу жарлығы. |
| Дүкендердегі және басқа да бөлшек сауда кәсіпорындарындағы, тауарлар мен ыдыс, соның ішінде кітап дүкендерінде | Жылына кемінде бір рет Жылына кемінде екі рет | Тауарларды, материалдарды, ыдыстарды, ақша қаражаттарын түгендеу тізімі |
| Қоймалардағы дайын өнім | Жылдық бухгалтерлік есептілікті жасау алдында жылда кемінде бір рет, бірақ есеп беру жылының 1 қазанынан ерте емес | Дайын өнім қалдығын түгендеу тізімі |
| Өндірілген меншік-ті жартылай фабрикаттар және/немесе аяқталмаған өндіріс | Жылдық есептіліктер мен баланстарды жасау алдында, бірақ есеп беру жылының 1 қазанынан ерте емес. Әкімшілікпен және жергілікті басқару органдарымен бекітілген мерзімде кезеңді түрде | Аяқталмаған өндіріс және жартылай фабрикаттардың қалдықтарын түгендеу тізімі |
| Банктермен есеп айырысу (есеп айырысу және басқа да шоттарды, несиелер, бюджеттен алынған қаражаттар бойынша, т.б.) | Банктерден шот көшірмесі келген сайын, ал банкке инкассоға берілген есеп айырысу құжаттары бойынша әр айдың 1-ші жұлдызында | Банктермен есеп айырысудың түгендеу тізімі |
| Бюджетке және бюджеттен тыс қорларға төлемдер бойынша есеп айырысу | Тоқсанында кемінде бір рет | Бюджетке және бюджеттік емес ұйымдарға төлем бойынша есеп айырысудың түгендеу актісі |
| Филиалдармен, өндірістік бірлестік-термен (дербес балансқа бөлініп шығарылған шаруашылық, бірлескен қызмет түрлері және оларға теңестірілген басқалар) және есеп айырысу | Әр айдың 1-ші жұлдызы | Филиалдармен және т.б. есеп айырысу бойынша түгендеу актісі |
| Дебиторлар мен кредиторлармен есеп айырысу | Жылына кем дегенде екі рет | Дебиторлармен және/немесе кредиторлар-мен есеп айырысу бойынша түгендеу актісі |
| Аяқталмаған капиталды жөндеуді қоса болашақ кезең шығындары | Жылына кем дегенде бір рет | Болашақ кезең шығындарын түгендеу актісі |
| Инвестициялар немесе түрлі қаражат салымдары | Жылдық бухгалтерлік есептілікті жасау алдында жылда кемінде бір рет, бірақ есеп беру жылының 1 қазанынан ерте емес | Инвестициялар немесе түрлі қаражат салымдары бойынша түгендеу тізімі |
| Кітапханалық қорлар | Жылдық бухгалтерлік есептілікті жасау алдында 5 жылда кемінде бір рет, бірақ есеп беру жылының 1 қазанынан ерте емес | Кітапханалық қорларды түгендеу тізімі |
| Мұнай және мұнай өнімдері | Айына кемінде бір рет | Мұнай және мұнай өнімдерін түгендеу актісі |
| Бағалы металдар мен алмаздар | Жылына кем дегенде екі рет | Бағалы металдарды, асыл тастарды, табиғи алмаз-дарды және олардан жасал-ған бұйымдарды түгендеу актісі |
| Жас мал мен борда-қылаудағы мал, құстар, үй қоянда-ры, аралар және т.б. | Тоқсанына кем дегенде бір рет | Жас мал мен басқаларды түгендеу актісі (қажет бол-ғанда түгендеу тізімдемесі) |
| Баланстың қалған баптары | Есеп беру жылынан кейін-гі айдың 1-ші жұлдызында | Мақсатына қарай акт немесе түгендеу тізімі |
Тапсырма 2.
Түгендеу барысында 2500 тнг/ кг. бағамен сатып алынған 85 кг артық ұн анықталды.Бір мезгілде 1600 тнг/ кг. бағамен сатып алынған 45 кг ұн жетіспейтіні анықталды. Көрсетілген мүлік материалдардың құрамында тізімделеді. Сонымен қатар, 480 000 тнг көлемінде дайын өнімнің жетіспеушілігі анықталды.
- табиғи кему нормалары шегінде-130 000 тнг.;
- табиғи кему нормаларынан жоғары-350 000 тнг.
Нормативтен тыс жетіспеушілік материалдық жауапты адамның кінәсінен туындады. Ұйым басшысы кемшіліктерді жауапты тұлғадан есепке алу туралы шешім қабылдады, өйткені ол бір адамда және сол уақыт аралығында жіберілді. Түгендеу нәтижелерін бухгалтерлік жазбаларда көрсетіңіз.
Тапсырма 2.
№3 қоймада болған өрт салдарынан "Құрылысшы" ЖШС-тің құрылыс материалдары жойылды. Залалды бағалау үшін қоймада сақталған материалдарға түгендеу жүргізілді. Түгендеу комиссиясының мүшелері қоймадағы өрт кезінде болған жалпы құны 5474000 тнг материалдар толық жарамсыз болып қалғанын анықтады. Өрт инспекциясы органдары тиісті қорытынды берді. Өрттің пайда болуына кінәлі адам өртеген қоймашы болып табылады. Оның кінәсі қолданыстағы заңнамаға сәйкес белгіленді. Түгендеу нәтижелерін бухгалтерлік жазбаларда көрсетіңіз.
Тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар:
Тауарларды түгендеу жұмыстары тізімі?
Тауарларға түгендеу жүргізу туралы бұйрық ол?
Түгендеу комиссиясы мүшелеріне нұсқаулықтар ерекшелігі?
Тауарлар бойынша салыстыру тізімдемесін жасау тәртібі?
Түгендеу нәтижесін хаттамада көрсету ерекшелігі?
Түгендеу кезеңдері қандай?
Түгендеу жүргізудің ережелері қандай?
Түгендеу өткізу мерзімдері және олардың нәтижелерін көрсететін құжаттар қандай?
6 477
6 135 
