Туризмдин -жаратылышка тийгизген таасири

Туризмдин жаратылышка тийгизген таасири.

Биринчиден туризм жаратылышка терс таасир тийгизбенгендиги, зыянсыздыгы менен айырмаланат, экинчиден, анын ишмердуулугу айлана-чойрону колдоого канна багытталган. Туризм жаратылыштын тен салмактуулугун бузбайт, экологиянын жакырлашына алып келбейт. Озунун ишинин негизи катары жаратылышты, маданий, тарыхый жайларды, пайдалануу менен ага зыян келтирбейт, ал жайларды коргоого, калыбына келтирууго кызыгат. Себеби ошол обьектилерди пайдаланып, эл аралык жана ички туристтерге аларды корсотуп, озунун экономикасына колдоо табат.

Нормалдуу климат, кооз айлана-чойро, корком жаратылыш, суунун жакынжыгы (дениз, дарыя, ж.б) табият эстеликтер жана маданий бпайлыктар, комфорттууу ишенимдуу транспорт, жогорку сапаттагы онуккон сода инфраструктурасы сыяктуу ынгайлуу шарттардын болушу туристтик ишканалардын ишинин ийгилигин тузот.

Туристтер эс алган жайларда (мейманкана, турбаза, транспорт бюро ж.б)кызыктуу уюштурлган иш-чаралар, таза камкордук менен карап турулган парктардын. Скверлерди кулпунуп турушу туристтердин конулун которуп, алардын эс алуусунун конулдогудой болушуна оболго болот.

Жогоруда айтылган доолоттордун барын туристтик фирмалар, туроператор, турагенттер (мейманканалар саякат бюролору, туркомплекстер колдоп, эстеликтерди реставрация жасоого, автомобил жолдорун ремонтоого жардам берип турушу керек). Кыскартып айтканда, социялдык туризм адамдын эмгекке жарамдуулугун калыбына келтирууго жардамчы болот, бош убактысын тура пайдаланууга шарт тузот, жумуш орду менен камсыз кылат, эмгекчилердин турмуш денгээлинин жогорулашына оболго болот. Ошондой эле экологиялык жактан зыянсыздыгы, кайра аны коргоого, колдоого, кызыккандыгы менен маанилуу.

Кыргызстанда Туризм: Кыргызстандын туристтик ресурстарын, туризм менен эс алуунун колдо турган инфраструктурасын жана объекттерин эске алуу менен туризмдин төмөндөгүдөй түрлөрүн: Улуу жибек жолунун негизги багыттары боюнча өтүүчү рекреациялык, эл аралык, Дүйнөлүк туристтик уюмдун жана ЮНЕСКОнун «Жибек жолу» биргелешкен долбоорунун чегинде тобекелдүү (альпинизм, тоо туризми, рафтинг, спелеология, тоо лыжасы, аңчылык, экотуризм ж. б.), анын ичинде аңчылык туризмин өнүктүрүүгө басым жасоо болжолдонууда. Республиканын тоолуу мүнөзүнө ылайык, туристтик сунуштун маанилүү бөлүгү капиталдык чоң салымдарды талап кылбаган жана чет өлкөлүктөргө кеңири тараган тобокелдүү туризм болуп эсептелет. Алардын бири 2003-ж. июнь айында Кыргызстандын жерлери аркылуу өткөрүлгөн экстремалдык жарышынын 14 чет өлкөнүн топтору «Рейд Голуаз» аттуу дүйнөлүк чемпионаты болуп саналат. Туризмдин ушундай түрлөрүн өнүктүрүү үчүн келүүчүлөргө чек коюлган атайын аймактар –альпинистик-туристтик зоналар негиз болуп берүүгө тийиш, аларда туризмдин тобокелдүү түрүн өнүктүрүү үчүн таяныч түйүндөр жайгаштырылат.

Багыттары боюнча өтүүчү рекреациялык, эл аралык, Дүйнөлүк туристтик уюмдун жана ЮНЕСКОнун «Жибек жолу» биргелешкен долбоорунун чегинде тобекелдүү (альпинизм, тоо туризми, рафтинг, спелеология, тоо лыжасы, аңчылык, экотуризм ж. б.), анын ичинде аңчылык туризмин өнүктүрүүгө басым жасоо болжолдонууда. Республиканын тоолуу мүнөзүнө ылайык, туристтик сунуштун маанилүү бөлүгү капиталдык чоң салымдарды талап кылбаган жана чет өлкөлүктөргө кеңири тараган тобокелдүү туризм болуп эсептелет. Алардын бири 2003-ж. июнь айында Кыргызстандын жерлери аркылуу өткөрүлгөн экстремалдык жарышынын 14 чет өлкөнүн топтору «Рейд Голуаз» аттуу дүйнөлүк чемпионаты болуп саналат. Туризмдин ушундай түрлөрүн өнүктүрүү үчүн келүүчүлөргө чек коюлган атайын аймактар –альпинистик-туристтик зоналар негиз болуп берүүгө тийиш,

.

Туризм жана экология

Экотуризм деген тушунукту биз залакасыз саякаттоо деп тушунсок болот бул туура бирок ар бир адам буга толук озуно жооп бере албайт. Жыйырманчы кылымдын аяк ченинде дуйнолук денгээлде калктын илим менен техниканынтез осушунон улам чарба тармактарында жаратылыш байлыктарын ар кыл турун пайдалануу ото арбып жатат. Мындай корунуш Кыргыстандын жаратылыш ресурстарын керектоого да толук тиешелуу. Табигый байлыктарын экстенсивдуу ыкмада коромжу пайдалануу экономикалык жана экологиялык жактан дагы базар мамилелеринин шартында толук жарамсыз калпыс экендиги азыр толук ашкереленип турат. Андыктан эл чарба тармактарына жаратылыштын бут байлыктарындай эле рекреайия ресурстарын керектоодо интенсивдуу ыкмага отуу, сарамжалдоо аркылуу уномдуу пайадалануу, айлана-чойрону таза сактоонун экономикалык ыкмасына толук отуу иши тигил же булл олчомдо жургузулуп жатат. Ушундан улам табигый кооз жерлерди, рекреация курорт ресурстарын туризм индустриясын калыптандырууга чегеруу жана айлана –чойрону коргоо республиканын жаратылыш комплексин сарамжалдуу пайдалануу маселесинин олуттуу бир болугуно айланууда. Ырас туризм тармактары жаратылышка тийгизген терс таасиринин олчому жагынан онор жай, айыл чарба, транспорт комлекстерине тен келбейт. Биркок туризм индустриясын калыптандырууда экологиянын тигил же бул олуттуу кыйла эмгек жумшап иштоону талап кылган маселелери келип чыгат. Анткени курорт эс алуу, альпинизм жайларын салууда,турист маршруттарын калыптандырууда жаратылышка турдуу олчомдо кобунчосу терс таасирин тийгизет. Андыктан ал тегиондун туризм тармактарынын озгочолугун жер шартына ынгайлай алдын ала иликтоо аркылуу турдуу калпыстыктан арылууга, табигатты жакшыртууга тиешелуу чаралар корулот. Жаратылыш рекреация байлыктарын оздоштуруудо калпыс, огой мамиленин ылдамдашынын кесепетинен улам милиондогон жылдардын ичинде акырындык менен калыптанган экосистеманын турдуу элементттерине турдуу доо кетирип, келечекте тилеккке каршы ушундай терс корунуштун куч алуусу кучой тургандыгын атайын илимий иликтоолор да толук ырастап жатат. Мындай калпыстык адамзат коому жаратылыш ресурстарын узак мезгилге чейин бекер тугонгус табылга катары уномсуз жумшап, ондурушту онуктурууго туризмди калыптандырууга ашкере ыксыз керектеп, айлана чойронун булгануусуна анча маани бербегендиктен ондургуч кучторду онруктуруу жана илимий техникалык прогрестин артыкчылыктарын жеткиликтуу колдонбоонун кесепетинен келип чыккандыгы тарых барактарынан кенири белгилуу.Адатта ондургуч кучторду жайгаштыруу жана онуктуруу канчалык кенейген сайын жартылыш рекреация ресурстары коп керектелип, айлана чойрого аламдын тийгизген таасири ошончолук кучойт. Мындан 25-30 жыл мурда Кыргызстанда жаратылыш жабыркаган аймактарга Чуй боорунун жана фергана тоо кыркасынын этегиндеги онор жай тармактары дурус онуккон жерлери гана кирген.Кийин экономиканы, туризм тармактарын онуктурууго жаратылыш байлыктары кыйла арбын керектелишинен улам, азыр республиканын аймактарында абасы, суусу, кыртышы таза онор жай ишканаларынан чыккан таштандысы жок регионду табуу кыйын. Келечекте бийик тоолуу аймактардагы кен байлыктардын ар кыл турлорун казып алуу жана иштетуунун кыйла кенейишинен калдыктын саны арбып, туризм тармактарын кенейтууго кошумча жерлерди пайдалануудан улам экологиялык калпыстыктар келип чыгат. Албетте туризмди онуктуруу жаратылыш комплексине бир жагынан он экинчи жагынан болсо терс таасирин тийгизет. Туризм комплекстерин калыптандырууну алдын ала илимий жактан жеткиликтуу иликтоо тоо этектеринде кочотторду арбын отургузуу, коруктарды уюштуруу рекреация ресурстарын ыктуу пайдалануу сыяктуу иштерди билгичтикте жургузуу жаратылышты байытып коркун ачат. Жаратылыш байлыктарын чаржайыт керектоо сууну,кыртышты, абаны булгоо, токойду ыксыз жок кылуу, жер эрозисын кучотуу иштер тескерисинче айлана чойрого кыйла зыян келтирет. Кыргызстанда жаратылыш-рекреация потенциялын пайдалануунун тилекке каршы ушундай экинчи калпыс туру устомдук кылат. Ушундай жагдайлар токтобостон уланып кете берсе туризм тармактарын онуктуруш кыйла оор болуп калат анткени кооз аймактар биздин коргозмобуз, кызыгуучулар коп ошондуктан жерибизди сактап калу ар кыргыздын колунда. Кыргызстанда минералдуу сууларды жана дары баткактарды сарамжалдуу пайдалануу жана коргоо туризмди онуктуруу алкагында олуттуу орундардын бирин ээлейт. Республиканын аймагындагы сапаты, химиялык составы, запасы жагынан бири экинчисинен олуттуу айырмаланган 100 ашуун минералдуу булактын азыр жыйырмасы азыр туризм тармактарына чегерилген. Булар пайдалануу жагынан дагы олуттуу айырмаланат. Мисалы азырынча Ысык-Ата минералдуу суусунун 5,5% Жыргаландын 2,8%, Жалал-Абаддын7,4%, Ак-Суунун 4,5% запасы эле керектелет. Суулардын калган болугу тогулуп-чачылып, коромжу болууда. Айрым булактардын оозу жабылып ташталган. Азыр республикада 14 баткак кенинин тени курорттордо,эс алуу жайларында керектелип жатат. Алардын запасынын басымдуу копчулугу Ысык-Колдо жайгашкан. Булардын копчулугу комплекстуу иликтоодон откорулуп,эксплуатациялык запасы толук эсептелинип чыккан. Тилекке каршы бир катар дары баткактарынын экологиялык жагдайы кыйын абалда калып, кен жайгашкан жерге мал жайган учурлар, кол жээгиндеги баткактарды оз алдынча келген туристтер тебелеп тепсеп жургонуарбын кездешет. Экологилык жактан ушундай оор абалда калган кендин бири республиканын туштугундо жайгашкан Чымбай дары баткагы. Кен орун алган жерлерге учурунда далай химиялык жер семирткичтер чачылып айдоого айландырылып, малга тебеленген. Мындай терс корунуш азыр деле кайталанып жатат.

Кыргызстандын аймагында жайгашкан альплагерлерди жана жылгаяк тебуучу базаларды эл аралык талапка ылайыык келгилей кенейтуу, жакшыртуу, жаныларын куруу аркылуу арбын пайда алып, экономиканын онугушуно комок корсотуу азыркы базар мамилелеринин шартындагы башкы маселелердин бири. Республикада жайгашкан тоо кыркаларындагы чокуларды жеткиликтуу оздоштуруу аркылуу альпинистердин эл аралык ири комплекстерин уюштурууга толук мумкунчулуктор бар. Бирок тоо арасынанорун алган альплагерлердеги жана жылгаяк тебуучу базалардагы экологиялык жагдай эмитен эле бир топ олуттуу маселеге айланган. Эн башкы орунду азыр туристтер менен альпинисттер калтырган таштандыларды чогултуу, жабыркаган осумдукторду калыбына келтируу жана жаныларын остуруу, тоо кыялаган чыйырларды, жолдорду иретке салуу, жаратылыш факторлорун тура пайдалануу сыяктуу иштер ээлейт. Мисалы, туристтердин айрым топтору таштандыларды монгулордун кобулдарына тыштаган же шагылдарга комуп салган учурлар арбын кездешет.Бул корунуштор туристтердин жаратылышка кылган тескери мамилеси болуп саналат бирок ар бир нерсенин ак-кара жагы болот эмеспи жакшы жагы менин оюмча кобуроок деп ойлойм анткени биз жаратылышыбызды, жаныбарларыбызды сактап аларды коргозмо катары биздин жерибиздин кооздугун ушул нерселер менен айкалыштырып коргозобуз да ошол учун туристтер биздин олконун кооздугуна кызыгышат.

Кыргыздын кандай гана жери болбосун озунчо бир кооздука ээ бирок ушундай жерге кайдыгер мамиле кылган бул биз биздин тура эмес иш алып барып козомолго албаганыбыздын себебинен келип чыккан нерсе.

Озгочо корголуучу жайлар

Мурда туристтик оздоштуруу процесстеринде жаратылышты коргоо, эн башкысы ар кандай тыю салууларга жана сунуштарга карабастан туристтик схемаларда, жолдомолордо, плакаттарда, жол журуу эрежелеринде, туристик базаларда укмуштуудай кооз жартылыш жайларында туздон- туз туристтерге кайрылган: «суу сактагычтарды булгабагыла, токойду отунга кыйбагыла , гулдорду узбогуло, чопту тепселебегиле, уруксаат берилбеген жерге от жакпагыла, балык кармабагыла, ж.б» жазылып коюлган эскертуу чаралары менен чектелишер эле. Ал атайын болунгон жана даярдалган тактоочу жайларсыз болуучу. Бирок жаратылыш ресурстарын пайдалануу жана анны коргоо проблемасы эскертуу жана тыюу салу менен чечилбей тургандыгы баарыбызга белгилуу да. Жаратылышты коргоо булл уюштуруу башкаруу жана адеп ахлактын тарбия иштерин кучагына алган ар бир адамдын жана бардыгынын катышуусун талап кылган татаал комплекстуу иш чара. Мына ушуга байланыштуу республиканын кооз жаратылышын тура пайдалануу жана коргоо иш чараларынын комплексин туристтик багыттан караганда эки баскычка уюштуруучулук жана жекече турго болуу максатка ылайыктуу болор эле. Уюштуруучулук баскыч жалпы мамлеккеттик жана ведомстволук масштабдагы милдеттерди кучагына алат. Жаратылышты коргоо боюнча жоопкерчиликтин кобу жаратылышты коргоону жана туристтик уюмдарды жетектоочу мамлеккеттик органдарга таандык. Республикада 72 жаратылышты коргоо обьектиси, анын ичинде 3 улуттук жаратылыш паркы, 6 озгочо корголуучу жай (заповедник, корук ), 49 убактылуу корголуучу аймактар (заказник ) анын ичинен 10 токойчулук, анчылык, 2 комплекстуу, 22 ботаникалык, 18 геологиялык жайлар бар. Ала арча паркы болсо улуттук сыймыктын ьир корунушу болгон, укмуштай жайды гана сактабастан, туризмдин ресурсу катарында калктын активдуу эс алууга болгон керектоосун канааттандыруу, экологиялык тарбия беруу максатын коздойт. Эс алуучу туристтер мурдатан бери белгиленген маршрут боюнча регламнетти тура пайдаланып, кооз жерлер менен таанышып, ден соолуктарын чындашат. Дем алуу чарбалык зонасында парктын администрациясы, тейлоо кызматкерлери, дем алуу жана туризм мекемеси жайгашкан. Паркта мейманкана, ашкана иштеп улутубуздун маданияты урп-адаты, этнографиялык туризмдин турлору анчылыктын айрыдьи Туризм

Туризм тармагын онуктуро турган Кыргызстандагы ири коруктар

Ысык-Кол коругу. 1948-жылы эн алагчкылардан болуп уюшулган. Касиеттуу элибиздин сыймыгы болгон Ысык-Колду тундугунон Кунгой Ала-Тоо, туштугунон тескей Ала-Тоо курчап жатат. Аянты 6232 чарчы км, узундугу 178 км, туурасы 60,1 км, орточо терендиги 278,4 метр эн терен жери 668 метр. Дениз денгээлинен 1607 метр бийиктикте. Мына ушундай бийиктикте монгулуу тоолордун ортосунда жатканына карабастан тонбойт. Натыйжада ал аймакта кату суук же катуу ысык болбойт. Колдун суусунун дарылык касиети да бар. Ысык-Колдун климаттык шартынын ынгайлуулугу, табиятынын кооздугу, дары баткакка жана минералдык сууларга байлыгы,таза кумдуу пляждары туризмди жайдыр-кыштыр уюштурууга, альпинизмге ылайыктуу, келечеги кенен.

Сары-Челек коругу. 1959-жылы тузулгон.

Аянты 25 мин гектар колдун аянты 500 гектар. Жангак токою, Тянь-Шань карагайы, алма алмурут, арча алча, бар. Жалал-Абад областынын Аксы районун аймагында жайгашкан.

Беш-Арал коругу. 1979-жылы тузулгон. Аянты 120 мин гектар. Чаткал тоолорунун аймагында токой тилкелери жана сейрек учуроочу осумдуктор, жаныбарлар (илбирс, суусар, суур, эчки теке) корголот. Жалал-Абад областынын Чаткал районунун аймагында жайгашкан.

Нарын коругу. 1984-жылы тузулон. Аянты 60 мин гектар. Карагайлуу токой, арча жаныбарлардан архар- кулжа, эчки текелер коп, суур суусарлар корголот. Нарын областынын Нарын районунун аймагында жаайгашкан.

Каратал Жапырык коругу. 1994-жылы уюшулган. Аянты 6 мин гектарга барабар. Нарын районунун тундук тарабынан, Кажырты суусунун батышынан орун алган. Карагай арча, кайын, тал комплекси, эчки теке, аркар-кулжа, улар суусар, жана башка жаныбарлар корголот. Нарын областынын Нарын районунун аймагында.

Сары-Чат-Ээр-Таш коругу. 1995-жылы уюшулган. Тескей Ала-Тоонун арасындагы Сары-Чат ороонундо, Кумтор алтын кенинин чыгыш жагынан орун алган. Кооз жерлер андагы эчки теке, аркар кулжа, илбирс карышкыр, тулку суур, улар сыяктуу жаныбарлар, жаратылышта сейрек учуроочу айрым осумдуктор корголот. Республиканын окмотунун токтому менен 1986-жылы эле булл корукка аянт болунууго тийиш болсо да, эми аран эер берилип, жаныдан уюшулуп, анык корголуучу корукка айландыруу боюнча иштер журуп жатат. Ысык-Кол областындагы Жети-Огуз районунун аймагынан орун алган.

Кыргыз улуттук жаратылыш паркы. 1976-жылы 8 апрелде Кыргыз ССР Министирлер Советинин токтому менен бекитилген. Ала-Арча капчыгайында. Борбор шаарыбызга жакын, салкын абасы, молтур тунук суусу бар, карагайлуу капчыгай. Ала-арча капчыгайындагы монгулорду кооз аскаларды, жана бийик тоолуу ынгайсыз жайыттарды кошконло аянты 19,4 мин гектар. Молтур булактар коп, арча кайын, сейрек учуроочу осумдуктор, бийик жайыты бар капчыгайларда эчки теке, карышкыр тулку, суусар улар бар алар корголот. Ала-Арча улуттук паркынын рекреациялык мааниси зор. Анда эн жогорку денгээлдеги меймандар, чет олколук туристтер, ишмер адамдар, жана ички туристтер, кыргызстандыктар айрыкча жаштар уюкандык менен барып эс алышат. Жылыга альпинисттер келип турат. Бийик чокулар коп. Эл ичинде Ала-Арча альплагери деген ат кенири белгилуу.мына ушундай парктарга жана корголуучу жайларга экотуризм тармагын онуктуруп кенири жайылтсак болот жана мумкунчулуктор да абдан коп.

Кыргыз-Ата улуттук паркы. 1992-жылы уюшулган. Парк кичи Алай кырка тоосунун тундук жагында, Кыргыз-Ата суусунун боюнда орун алган. Аянты 11,3 мин гектар келген, адамды тан калтырган арча токоюна оронгон кооз чолкомдо. Ошол арча токоюн жана Кыргызстанда сейрек учуроочу айрым осумдукторду, эчки теке, илбирс суур, улар сыяктуу жаныбарларды коргоого, рекреациялык максаттарда пайдаланууга ылайык уюшулган.

Чон-Кемин улуттук паркы. 1998-жылы уюшулган. Чуй областынын Кемин районунун мурдакы сегиз чарбасынын базасында, кооз ландшафту калын токой аймагында жайгашкан. Тоодо карагай арча, молтур таза булактар, жайлоолор, адамды тан калтырган осумдуктору, жаныбарлары бар эчки теке, суур улар, форел балыктары бар. Кыгызстанда сейрек учуроочу дары чоптордун коп туру кездешет. Коруктарды жана улуттук парктарды туристтердин жана эс алуучулардын талабына жана каалоолоруна ылайыкташтырбоо керек, тескерисинче туристтер коруктарда журуунун , жаратылышты сактоонун эрежелерине, шартына баш ийууго тийиш.

Жаратылышты коргоодо туристтик уюмдардын ролу.

Жаратылышты сактоонун эн прогресивдуу жана натыйжалуу формасынын бири жаш, жаныдан баштаган туристтерге жаратылышты тура пайдаланууну уйротуу учун окуу жолдорун тузу болуп эсептелет. Туристтик базалардын жанында тузулгон мындай жолдор жаштарга жаратылышка этияттык менен мамиле жасоону уйротуу менен инструкторлук кадрлардын квалификациясын жогорулатууну камсыз кылат. Пропагандалык иштерди жургузуунун дагы бир туру туристтердин жана туристтик-экскурсиялык кызматкерлердин экологиялык даярдыгынын денгээлин жогорулатуу учун жаратылышты когоо коомунун мучолорунун катышуусу менен тузулгон жаратылышты уйронуу сексиясы болуп эсептелет.

Турбазаларда коргозмолорду жана экспозицияларды, методикалык кабинеттерди, жаратылыш бурчтарын уюштуруу менен да туристтердин экологиялык даярдыгын жогорулатууга болот.Аларды даярдоого туристтик экскурсиялык уюмдардын, оз демилгелуу туризм клубтарынын кызматкерлери активдуу катышууга тийиш. Туризм жаратылышты коргоо, олкобуздун токой чарбасы, анын эмгекчил жамааттары менен тыгыз байланыштуу болот. Туристтик коомчулуктун кучу менен баалуу дары чопторду жыйноо, фармакологиялык заводго, анын болумдоруно тапшыруу жана ал жерде жашаган ар кандай жан- жаныбарларды колзомолго алып аларды коргоо, тарыхый маданий жана архитектуралык эстеликтерди ондоо, боюнча иш чараларга активдуу катышу максатка ылайыктуу. Жыйынтыктап айтканда кээде жаратылышты туристтерден коргоо жонундо соз болот, себеби алар коп келип, тебелеп тепсегенден улам, жакшы жерлер озунун сапатын жоготот, токойдо орт чыгат, жаратылыштын кооз жайларына зыян келет. Кээде, жаратылышты келечектеги чон туризм учун коргош керек.Себеби, туризм ал жаратылышсыз жашай албайт анын зоналары, жаратылыш эстеликтери, жаратылыш парктары, тоолору, суулары, монгулору бар. Кыскасы туризмдин озу онуго турган атайын ресурстары бар.Биз жогоруда айткандай озунун зонасы, атайын ресурстары бар учун, ал ансыз онуго албай турганлыгы учун туризмдин жардамы менен жаратылышты коргоо ото зарыл. Ар кандай муундагы, ар кандай муноздогу туристтерди акылдуулук менен жаратылыш менен тыгыз байланышта болууга, жаратлышты суйуго ундоп, анын баалуулугуна аяр мамиле болсо мундан муунга озгоруусуз кала бере тургандыгын, ал улуттун байлыгы, сыймыгы экендигин тушундуруу менен алырды жаратылышты коргоо, суйууго тарбиялоо биринчи кезектеги милдет. Биз эмне учун жаратылышка жана анны коргоо маселесине мынчалык коп токтолуп, жатабыз. Анын себеби коп Эгер эл чарбасынан башка маанилуу тармактар менен салыштырып корсок, жаратылыш менен туризмдин байланышы озгочо. Туризм дуйнонун ар кайсы бурчунан, олконун ичинен баласынан чонуна чейин ошол жаратылышты корууго, анны суйууго, андан рахат алууга чакырып, миндеген адамды топтойт. Пайда тушурот, олко боюнча реклама жасайт.

Туризм олкобуздун мурда пайдаланылбаган жаратылыш ресустарын, бийик тоолорду, м огуорду, адамды танкалтыган кооз жерлерди, анын эстеликтерин, ункурлорду шаркыратмаларды, осумдукторду, жаныбарларды туристерге биринчи ирет корсотуп, экономикалык жактан пайда алып келет. Туризм жаратылышты пайдалануучу башка тармактар менен бирдикте айыл чарбасында токой чарбасында (жаратылыш парктары ) жаратылышты коргоодо (улуттук парктар ) эриш-аркак иштоодо экскурсияларда болуп, аларды дагы ондоо, тартипке салуу, комфорттук, сервис, маданиятын которуу боюнча коп кошумча талаптарды коюп, копчулук учурларда аларды чарбалык , экономикалык жактан пайдаланууга кызыктырат. Ушундай жагдайда анчылыкты келишим менен моонотуно, сезонуна жараша тоолорду пайдаланууга, балык кармоо, суларды пайдаланууга, этнограиялык, ат туризми боюнча иш алып барууга болот.

Туристтик коллективдердин эмгеги жаратылышка эмес, туздон туз адамга, анын куч кубатынын калыптанышына, эмгектен чарчап-чаалыгып, начарлаткан туристтерди психологиялык жактан колдоого, жакшы тейлоо багытталган. Ал учун туризмдин башкы таянычы жогорудагы тан калаарлык жаратылыш комплекстери. Ошондуктан туристтик система алардын дайыма жакшы сакталышына, корголушуна, алардын осуп онугушуно кызыгат.Ошол учун туризм эл чарбасынын экологиялык натыйжалуу тармагы болуп эсептелет.