Учебно-методическое пособие для по английскому языку, на тему: "the noun"

Түсінік хат

Ағылшын тілі – XXI ғасырдың тілі. Бұл тіл қазақты дүниеге танытатын, әлемдік деңгейге шығаратын тіл. Еліміздің шет елдермен қарым-қатынасымыз күшейіп отырған қазіргі заманда оқушылардың шет тіліне қызығуын, білімге құштарлығын ояту, танымдық белсенділігін арттыру басты міндет. Демек, оқушыларымыздың ағылшын тілін білуі – уақыт талабы. Бұл оқушы бойында ерте кезеңнен бастап ұлтаралық, мәдениетаралық бірлестікке дайындықтың қалыптасуына тікелей ықпал етеді. Әлемдік өркениетке ілесе біздің мемлекетіміздің халықаралық деңгейде әр салада түбегейлі өзгерістер енгізуі, достық, ынтымақтастық қатынастар орнатуы шет тілінің маңыздылығын арттырып отыр. Шетел тілін үйрене отырып оқушы өз білімін шыңдайды, басқа ел туралы кең көлемде мағлұматтар алады, салт –дәстүрін, мәдениетін таниды. Басты мақсат – оқушыларды ағылшын тілінде сөйлей білуге үйрету, сөздік қорын дамыту, ағылшын тіліне тән дыбыстарды дұрыс айтуға жаттықтыру, өзіне берілген сұрақты тыңдап, түсініп, қысқа жауап беруге белгілі бір дәрежеде жүйелі сөйлей білуге, диалог түрінде әңгімелесе білуге үйрету. Сауатты жазып сауатты сөйлеу үшін оқушыға тек қана сөздік қорды молайту жеткіліксіз, сонымен қатар оқушы грамматикалық сауатты болуы шарт. Ағылшын тілінде грамматиканы жақсы үйрену тілді жақсы үйренудің негізгі шарты. Грамматика – тілдің құрылымдық ерекшелігі. Грамматика жоқ жерде тіл туралы айтуға болмайды. Сондықтан грамматиканы жақсы меңгерту - тілдің құрылымдық ерекшеліктерін танымдық жақтан дәл анық түсіндіру.

Мазмұны

Зат есім  (The Noun)......................................................................................................3

Зат есімнің  көпше түрі  (Plural form of nouns)...........................................................3

Саналатын және саналмайтын зат есімдер

(Countable and Uncountable nouns)..............................................................................8

Зат есімнің тәуелдеу формасы (The Possessive Case)................................................9

Артикльдер (The Article)..............................................................................................10

Tests................................................................................................................................14

Possessive Case...............................................................................................................18

Пайдаланылған  әдебиеттер:........................................................................................22

Зат есім  (The Noun)

Ағылшын тілінде , қазақ  тіліндегідей, зат есім деректі  (a boy – ұл бала, a dog – ит ,a window – терезе, a house – үй) және  дерексіз болып бөлінеді  (rain – жаңбыр, peace – бейбітшілік, beauty – сұлулық, work -жұмыс)  .

Ағылшын тіліндегі зат есімдердің ерекшеліктері :

1. Зат есімнің алдына әдетте көмекші  сөздер – артикльдер қойылады

a , an , the  :

I am a teacher.                                        Мен мұғаліммін.

Open the door, please.                           Өтінемін, есікті ашыңызшы.

1. Зат есім екі септікке бөлінеді :  жалпы  ( a girl ,  girls ) және тәуелдеу  ( girl’s , girls’ ) :

What is the girl’s  name ?                       Қыздың есімі кім  ?

Where are the girls’  books ?                  Қыздардың кітаптары қайда ?

1. Зат есім басқа зат есімдерге анықтауыш бола алады :

You must wear your school uniform.         Сендер мектеп формасын киюге

тиістісіндер.

I like winter sports.                                     Мен қысқы спорт түрлерін ұнатамын.

                           Зат есімнің  көпше түрі  (Plural form of nouns)

1.Зат есімнің көпше түрлері   жекеше түрдегі зат есімге — s  жалғауы жалғану арқылы жасалады :

a pen      —        pens          қалам  —   қаламдар

a ball      —        balls          доп     —   доптар

2.Егер  жекеше түрдегі зат есім  -s , -ch , -sh, -x, -o   әріптеріне аяқталса,

көпше түрдегі зат есімге  -es  жалғауы жалғанады :

 a dress        көйлек            —           dresses   көйлектер

a box          қорап              —           boxes      қораптар

a  birch       қайын             —           birches    қайындар

a hero        батыр             —           heroes       батырлар

a dish         ыдыс              —           dishes       ыдыстар

 3.Егер жекеше түрдегі зат есім  -f , -fe  әріптеріне аяқталса, —f  әрпі  -v  әрпіне өзгеріп,  зат есімге  -es  жалғауы жалғанады :

a knife         пышақ                                         knives        пышақтар

a wolf          қасқыр                                         wolves       қасқырлар

a leaf           жапырақ                                      leaves         жапырақтар

a shelf         сөре                                             shelves        сөрелер

a scarf         мойын орағыш                           scarves        мойын орағыштар

4.Егер жекеше түрдегі зат есім  -у  әрпіне аяқталып , алдыңғы  әрпі  дауыссыз болып келсе, -y әрпі  — i  әрпіне  өзгеріп,  зат есімге  -es  жалғауы жалғанады :

 a city                   қала                      cities            қалалар

a family               жанұя                  families        жанұялар

a baby                 нәресте                 babies          нәрестелер

a country             ел                          countries     елдер

a lady                  ханым                   ladies           ханымдар

5.Көпше түрі өзгермейтін зат есімдер:

 sheep         қой                                 sheep          қойлар

fish            балық                             fish             балықтар

deer           бұғы                               deer             бұғылар

6.Кейбір зат есімдер көпше түрде еш жалғау жалғанбай , түбірдегі дауысты дыбыстың өзгеруі арқылы жасалады :

 A man             ер адам                                  men            ер адамдар

A woman        әйел                                       women       әйелдер

A tooth            тіс                                          teeth           тістер

A foot             аяқ                                          feet             аяқтар

A mouse        тышқан                                   mice           тышқандар

 7.Кейбір зат есімдердің көпше түрі — (r)en   арқылы жасалады :

a child     бала                                                   children          балалар

an ox       өгіз                                                    oxen               өгіздер

8.Тек жекеше түрде қолданылатын зат есімдер :

Advice                                кеңес

Information                        ақпарат

Iron                                     темір

Money                                ақша

Permission                          рұқсат

Progress                              жетістік

Water                                  су

Weather                              ауа-райы

Work                                  жұмыс

News                                  жаңалық

Athletics                             атлетика

Billiards                             биллиард

Economics                         экономика

Physics                               физика

9.Тек көпше түрде қолданылатын зат есімдер :

People                  халық

Police                   полиция

Scissors               қайшы

Glasses                көзілдірік

Pyjamas               пижама

Shorts                   шолақ шалбар

Trousers               шалбар

Clothes                 киім

Goods                   тауар

Stairs                    қабат (этаж )

Thanks                 алғыс

Contents               мазмұн

 Саналатын және саналмайтын зат есімдер

                                (Countable and Uncountable nouns)

Ағылшын тілінде зат есімдер саналатын (countable) және саналмайтын (uncountable) зат

есімге бөлінеді

countable                                               uncountable

A cap                                                       sugar

A man                                                      snow

  UNCOUNTABLE   Саналмайтын зат есім

1. Тек жекеше түрде қолданылады.

1. а/аn белгісіздік артиклі  қолданылмайды.

                                Зат есімнің тәуелдеу формасы (The Possessive Case)

Ағылшын тілінде зат есімнің тәуелдеу формасы  апостроф’ және s  әрпі арқылы жасалады:

1. Жекеше түрдегі зат есімнің тәуелдеу формасы ’s арқылы жасалады

Tom’s   book                 Томның кітабы

the  teacher’s   bag        Мұғалімнің сөмкесі

1. Көпше түрдегі зат есімнің тәуелдеу формасы ( зат есімнің –s көптік жалғауы болғандықтан, тек апостроф қоямыз)

the students’ book               студенттердің кітабы

the boys’ dog                       ұлдардың иті

1. Зат есімнің көпше түрі -s  жалғауынсыз жасалса , онда  зат есімнің тәуелдеу формасы   ’s  арқылы жасалады

women’s rights                   әйелдердің құқығы

the men’s duty                   адамдардың міндеті

                                     Артикльдер (The Article)

 Ағылшын тілінде  зат есімнің алдына әдетте  көмекші  сөздер – артикльдер қойылады . Артикльдер белгісіздік  a (an) және  белгілілік the болып бөлінеді.

a , an , the  :

I am a teacher.                                        Мен мұғаліммін.

Open the door, please.                           Өтінемін, есікті ашыңызшы.

Белгісіздік артиклі   а (аn)

Белгісіздік артиклі а (an)  (an формасы  дауысты дыбыстан басталатын зат есімнің алдына қойылады  :  an apple ) ежелгі ағылшын тілінде  «бір» деген мағынаны білдірген.Сондықтан белгісіздік артиклі  саналатын зат есімнің ғана алдына қойылады

a cat

a room

an orbit

Қолданылады :

1. баяндауыштың қызметін атқарып тұрған зат есімнің алдына қойылады:

Omar is a student.              Омар студент.

1. “there is (there was, there will be)” орамынан кейін зат есім –бастауыш

болғанда:

There is a good library in our school.    Біздің мектепте жақсы кітапхана бар.

1. have етістігінен кейін толықтауыштың алдында :

I have a sister.                  Менің әпкем бар.

                                 Белгілілік артилі   the

Белгілілік артиклі the  ежелгі ағылшын тілінде  «анау» деген сілтеу есімдігінің мағынасын берген.Сондықтан ол  бір немесе бірнеше белгілі зат есімнің алдына қойылады , салыстыр :

Give me a pen.              Маған (әлдебір) қалам бер.

Give me the pen.           Маған (мына) қаламды бер.

Қолданылады :

1. Зат есімнің алдында реттік сан есім болғанда:

Gagarin was the first man to fly into space.

Гагарин ғарышқа ұшқан бірінші адам.

1. Сын есімінің күшейтпелі шырайы алдында:

This is the shortest way to the town. Бұл қалаға баратын ең қысқа жол.

1. Зат есімнің алдында – following, last, next, same сын есімдері тұрса:

Copy the following sentences.              Төменде берілген сөйлемдерді көшір.

You’ve made the same mistake.            Сіз тура сондай  қате жібердіңіз.

The next stop is ours.                             Келесі аялдама біздікі.

1. Зат есімнен кейін анықтауыш болғанда :

Here is the book I bought yesterday.

Can you show me the way to the station?

This is the house where I was born.

1. Алдынғы контексттен белгілі зат (жақ,құбылыс) алдында:

We’ve received a letter from an English girl. The girl writes in the letter  that she wants to correspond with Kazakh schoolchildren.

1. Дүниедегі жалғыз заттардың атауының алдына қойылады :

The sun, the moon, the earth, the ground, the world, the sky, the air :

Our sportsmen are among the best in the world .

1. Жалпылама атаулары алдында :

The rose is a beautiful flower.       Раушан — әдемі гүл.

The dog is the friend of man.         Ит адамның досы.

   Есіңізде сақтаңыз !!!

Артикль кей саналатын  зат есімдер алдында  қолданылмайды

1. Егер зат есім қаратпа сөз болса :

Children, be quiet !                                Балалар, тыныш !

1. Father, mother сөздерінің алдында :

Ann, hasn’t Father come yet?                Аня, папам әлі келмеді ме ?

1. Апта күндері, ай аттары және жыл мезгілдері алдында:

Spring has come at last !                        Көктем де келіп жетті !

July is a summer month .                       Шілде —  жаз айы.

We do not go to school on Sunday.       Жексенбі күні біз мектепке бармаймыз.

 Есіңізде сақтаңыз !!!

1. breakfast, dinner, lunch, supper зат есімдерінің алдында :

I have breakfast at seven.                    Мен таңғы асымды сағат жетіде ішемін.

Will you stay to dinner ?                    Сіз түстенуге қаласыз ба ?

 Артикльдің саналмайтын зат есіммен қолданылуы

Саналмайтын зат есімдер (деректі және дерексіз)  алдына артикль қойылмайды :

I like music.                                             Мен музыканы сүйемін.

Give me a glass of water.                        Бір стакан су берші.

We struggle for peace.                            Біз бейбітшілік үшін күресеміз.

Pass me the bread, please.                Нан әперіп жіберші.

Белгілілік артикльдің жалқы есіммен қолданылуы

 Жалқы есім әдетте артикльсіз қолданылады :  Ann , London , Kazakhstan , Africa ,  Gogol Street :

London is the capital of Great Britain        Лондон Ұлыбритания астанасы.

I live in Abay street.                                    Мен Абай көшесінде тұрамын.

 Белгілілік артикльмен қолданылатын жалқы есімдер:

1.Теңіз, мұхит, өзен, канал, бұғаз, тау сілемі, шөл дала, арал атаулары алдында :

The Black Sea, the Atlantic Ocean, The Volga, The Thames, the English channel, the Urals, the Sahara :

London stands on the Thames.

2) Көкжиек тұстары :   the North, the South, the East, the West :

He lives in the Far East.              Ол  Қиыр Шығыста тұрады.

3)Жалпы жанұя тегі алдында   (жанұя мүшелерін түгел білдіргенде) :

Last month the Omarovs moved to a new flat.  Өткен айда   Омаровтар    жаңа пәтерге көшті.

Белгілілік артикльді қолданылмайды

Көл, тау, континент, қала, мемлекет, университет атауларының алдына қойылмайды.

Есіңізде сақтаңыз !!!

 Tests

Plural form of noun

1 )   Put in the correct form of the plural.

Example: school — ______

Answer: school — schools

desk —                                                              half —

pencil —                                                            kilo —

bike —                                                              woman —

cat —                                                                mouth —

invitation —                                                      foot —

watch —                                                            sheep —

game —                                                             penny —

cage —                                                               bus —

cake —                                                               day —

box –                                                                 fish —

ox —                                                                  deer —

roof –                                                                chief —

potato —                                                            series —

photo —                                                             wife —

party —                                                              brother-in-law —

  2) Choose the correct verb (to be). Mind the noun (singular or plural).

 1) Ladies and gentlemen. Here _________the news.

 2) Where _______ my jeans.

 3) Further information ________ available in the office.

4) The stairs ______over there, Sir.

5) The furniture in our classroom ______uncomfortable.

6) The USA ________a very nice country.

7) Your sunglasses _______on the table.

8) Homework ________boring.

9) The scissors on the table ________mine.

10) Physics _________not easy.

3) Fill in the following words

advice, chocolate, jam, lemonade, meat, milk, oil, rice, tea, tennis

and form meaningful phrases.

Example: a cube of _____

Answer: a cube of sugar

1) a piece of ______________

2) a packet of_____________

3) a bar of________________

4) a glass of_______________

5) a cup of________________

6) a bottle of______________

7) a slice of_______________

8) a barrel of______________

9) a game of______________

10) a jar of_______________

4. Multiple – choice questions 
1. The … are very fragile, please, wash them carefully. 
a glass 
b glases 
c glasses 
d glassis 

2. She cannot live without discos and … 
a partes 
b parties 
c parteis 
d partys 

3. I don’t like fried … This dish is too fatty for me. 
a potatoes 
b potates 
c potateos 
d potatos 

4. Children are not allowed to play with … 
a match 
b matchs 
c matchis 
d matches 

5. How many … of bread do you want me to buy? 
a loafs 
b loaves 
c loafes 
d loavs 

6. I can’t get home because I’ve lost my … 
a keys 
b keis 
c keies 
d keyes 

7. People called the rescuers their … after they saved two little boys from a burning building. 
а heros 
b hereos 
c heroos 
d heroes 

8. Have you learned these spelling …? 
а ruls 
b rules 
c rulies 
d rulys 

9. ... look like dogs, but they are wild animals and cannot be tamed. 
а wolfes 
b wolves 
c wolvs 
d wolfs 

10. Their … are very kind and polite. 
а childs 
b childrens 
c childes 
d children 

11. A typical English scenery includes green slopes with … and a castle in the background. 
а sheep 
b sheepes 
c sheeps 
d sheepps 

12. His … ached so much that he had to go to the dentist immediately. 
а tooths 
b teeth 
c teeths 
d toothes 

13. These … look familiar, I might have learned some of them at school. 
а formula 
b formulas 
c formulae 
d formulaes 

14. Please, don’t give me any …, I have already decided what to do. 
а advicys 
b advices 
c advice 
d advics 

15. Our granny doesn’t see well, she always wears … 
а spectacle 
b spectaclae 
c spectacli 
d spectacles 

16. I've earned much … this month. 
а moneys 
b moneis 
c monies 
d money 

17. We bought a lot of … for our new flat. 
а furniture 
b furniturae 
c furnitures 
d furniturs 

18. She bought a kilo of … to make some cocktails for the party. 
а banans 
b bananas 
c bananae 
d banana 

19. What is the …? 
а new 
b newer 
c newes 
d news 

20. We want to buy two … and ride to the beach every morning. 
а bicycle 
b bicycls 
c bicycles 
d bicyclae 

Possessive Case

1)   Write apostrophe ‘s into the gaps.

Example: I met _______ sister yesterday. (Mandy)

Answer: I met Mandy’s sister yesterday.

1) This is ____________book. (Peter)

2) Let’s go to the__________. (Smiths)

3) The ___________room is upstairs. (children)

4) _________sister is twelve years old. (John)

5) ___________and ___________bags have blue stickers. (Susan – Steve)

6) ___________shoes are on the second floor. (men)

7) My ____________car was not expensive. (parents)

8) ____________CD player is new. (Charles)

9) This is the ____________bike. (boy)

10) These are the _______________pencils. (boys)

 2) Write apostrophe ‘s  or the of-phrase into the gaps.

Example: (Mandy) sister — ____________ (Mandy)

Answer: (Mandy) sister — Mandy’s sister

1) ( a  glass) milk —

2)  ( my friend) bike –

3) ( the  window) room –

4) (Mr Smith) car —

5) ( ten minutes) walk –

6) ( the headteacher) office –

7) (the number) house

8) (two days) work –

9) (the waiter) shoes –

10) (Britain) economy —

                            Articles

1) Fill in each blank space with the proper article: a, an, or the.

I went to _____airport at 6:00 AM yesterday. I had to catch _____flight to Paris. The lines at _____airport were very long, so I had to wait _____long time. Once _____plane took off I tried to get some sleep but I couldn’t. Then I ate _____pretty good meal, ______rare occurrence on airplanes! Later, I spoke to one of ______flight attendants for______ while. She was pretty. She told me that ______pilot of ______airplane was French. I managed to fall asleep for about ______hour. After I woke up, I felt refreshed. I ordered ______drink, then another. Generally, it was ______pretty smooth flight.

Jim, _____old friend of mine, used to work in downtown Los Angeles. He had _____good job in one of ______biggest law firms in ______city. He was ______honest, hard-working lawyer, but he hated his job. So he decided to quit, and to become ______surfer instead. Now Jim spends his days surfing ______waves of Malibu. It isn’t ______easy life, but it makes him happy. Soon after he quit his job, Jim met ______beautiful surfer named Jenny. After they went out for _______couple of months, they decided to get married.

                                                     Test

Choose the correct answer

1.I love living in this __________ city.
а)  no article
b) a
c) the

2. Generally speaking, __________ boys are physically stronger than girls.
a) a
b) no article
c) the

3.Bill enjoys reading __________ mystery novels.
a) a
b) the
c) no article

4. __________ girl that I told you about is standing over there.
a) A
b) The
c) no article

5. Where did you go last night? We went to __________ restaurant that you recommended.
a) the
b) a
c) no article

6. He is __________ really good person.
a) the
b) a
c) no article

7.My brother is __________ expert at fixing cars.
a) the
b) no article
c) an

8. __________ Paris is a beautiful city.
a) A
b) no article
c) The

9.My __________ teacher’s name is William.
a) no article
b) a
c) the

10.We got our son ___________ dog for Christmas.

a) the

b) a

c) no articl

П а й д а л а н ы л ғ а н      ә д е б и е т т е р:

1.Алмасбек Белботаев, Жаңыл Түкебаева. Казахский язык для начинающих. 2-ші кітап. Алматы, «Қазақстан», 1993 жыл.
2. Аркен Сеитов. «Триединство языков». «Бәйтерек» журналы.
3. Ж. Қалиев, В.С. Мальцев, З.Н. Очаковская. English – Ағылшын тілі.  «Мектеп» баспасы, 1981 жыл.
4. «Идея триединства языков в Казахстане правильна и будет способствовать развитию страны». Американ ғалымының пікірі, Қазинформ, 2008 жылғы 15 мамыр.
5. М.А. Колпакчи. Дружеские встречи с английским языком. Ленинград, 1978 жыл.
6. Н.М. Байғанина. Идеи профессора К. Жубанова в области теории перевода и его роль в становлении казахской терминологии.
7. Президент Н.Ә.Назарбаевтың «Жаңа Әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына Жолдауы. Астана, 2007 жылғы 28 сәуір.
8. С.С. Кузьмин, Н.Л. Шадрин. Русско-английский словарь пословиц и поговорок. Мәскеу, «Русский язык», 1989 жыл.
9. Татьяна Тен. «Трудности перевода». «Караван» газетінде жарияланған мақала.
10. Толқын Забирова. «О певческой фонетике казахского языка».
11. «Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 7 ақпандағы № 550 Жарлығы.
12. «Чем успешнее станет страна, тем больше людей заговорит по-казахски». Мәдениет және ақпарат министрі Ермұхамет Ертісбаевтың интервьюі. «Бәйтерек» журналы.

22