Кызылдыё Л.С.Новикова аттыг
7 дугаар ортумак школазыныё
тыва дыл, чогаал башкызы Моге-Хурен А.М.
Кичээлдиё эртеми: | Т=рээн чогаал |
Класс: | 9 «в» |
Кичээлдиё темазы: | Угаап-бодаар чогаадыг. «Ады =л\р\н\ё орнунга, боду =лгени дээре». |
Кичээлдиё хевири: | Чаа теманы шиёгээдири; Билиглерни делгемчидери. |
Педагогтуг технология: | медээ-коммуникативтиг, кадыкшылды камгалаарыныё, номчуп, бижип тургаш боданырын сайзырадырыныё, ==реникчилерниё иштики сагыш-сеткилин ажыдарынче угланган технологиялар. |
Кичээлдиё чедип алыр т\ёнелдери: =ске эртемнер-биле харылзаазы: | кичээлден: - с=з\глелди угаадыглыг номчуп билир; - с=з\глелде тургустунган чугула айтырыгларны тодарадып билир; -чогаалчыныё с=з\глелде тургускан кол бодалын илередип, чижектер-биле бадыткаар; - бодунуё бодалын илередир, шынзыдар; орус дыл, тыва дыл эртемнеринден харылзаалыг медээни чыып, деёнеп билир; |
Ажыглаар арга, методтар: | деёнелге; башкының с=з\, беседа, хайгаарал, ==реникчилерниё бот-тывынгыр ажылы, к=рг\з\п тайылбырлаарының методу, дилеп тыварының методу. |
Ажылдаарыныё хевирлери | шупту; б=л\ктеп; боду хуузунда. |
Менеджерлиг: | ажылдыё \езин ч=п ажыглаары. |
Б\г\ талалыг ==редилгениё ажыл-чорудулгазын боттандырары (Б+А азы УУД) | Башкарлырының Б+А: салдынган сорулгаларга даянып, бодунуё ажылын планнап билири, кичээлдиё сорулгазын тодарадып билири; шилип алган шиитпирин бадыткап билири, кичээлдиё т\ёелин \нд\р\п билири. Бот-хуузунуё Б+А: бодунуё бодалын шын, тода илередип, камгалап билири. Билип алырыныё Б+А: материалды системалыг болдурар, мурнуку кичээлдерге алган билиин системажыдар, ном-биле ажылдап, кол ч\\лд\ тодарадып билири, берге айтырыгларны шиитпирлээр, ч\н\ кылырын тодаргай тургузуп билир. |
Дерилгези: | темага хамаарышкан ч\\лдерге презентация. |
Угаап-бодаар чогаадыг.
«Ады =л\р\н\ё орнунга, боду =лгени дээре».
Кичээлге хамаарышкан эпиграф
Чогаадыг угаап бодаарынга ==редир,
чуртталганы сайгарып билиринге ==редир,
с=ст\ё утказын шын билип алырынга ==редир,
В.Литвинов.
Кичээлдиё чорудуу.
Организастыг кезээ.
Уругларныё иштики сагыш-сеткил х==н\н кичээлге белеткээри .
Ажылдаарыныё байдалы.
Кичээлге угаап-бодаар чогаадыгны бижип ==ренир бис, уруглар. Чогаадыгны шын бижиирде, чугула билип алыр ч\\лдериёер.
а) Сѳзүглел тургузарының негелделерин сагыыры: (слайд)
- с=з\глелдиё стилиниң демдектерин чидирбези;
- бижимел, аас чугаа культуразын сагыыры;
- янзы-бүрү барымдааларны ажыглавышаан, бодалын бадыткап, шынзыдарда харыы-с=стерни чараш ажыглаары; .
б) Чогаадыгга бодунуё бодалын илередип харыылаарда, киирер чугула с=стерниё чижектери:
Мен бодаарымга…
Мээё билип турарым-биле…
Авторнуё бижип турары-биле…
в) Т\ёнел кезекке ажыглаар чугула с=стерниё чижектери:
Шынап-ла…
Авторнуё бодалынга каттыжып…
Мээё бодап турарым-биле…
Т\ёнелинде…
Башкыныё айтырыы:
- С=з\глел деп ч\л? (слайд)
- С=з\глелдиё кезектерин адаёар. (слайд-харыы)
д) +=реникчиниё билип алыр ч\\л\: (слайд)
- с=з\глелде кезек б\р\з\н абзац-биле аёгылаар;
- угаап-бодаар чогаадыг д=рт абзацтан тургустунар;
- микротемаларныё абзацтарын чугула сагыыр; (слайд)
Таблица 1.
Абзацтар. Кезектер. | Угаап-бодаар чогаадыгны бижиир чуруму |
1. Киирилде кезээ | - Угаап-бодаар ч\\л\н\ё билиишкини. - Риториктиг айтырыг. |
2. Кол кезээ | - Угаап-бодаар ч\\лд\ё \нген д=з\, чылдагааны; - С=з\глел-биле ажыл (харыыларны системажыдып бадыткаар) |
3. Микротема | - Бодунуё амыдыралындан; - Номчаан номундан; -К=рген кинофильмнеринден чижектерни, 2-ги абзацта с=з\глелдиё болуушкуннары-биле деёнеп бадыткаар. |
4.Т\ёнел кезээ | Б\г\ сайгарып бижээн ч\\л\нге, бот т\ёнел \нд\рер. |
IY. С=стер-биле ажыл.
Дараазында айтырыглар дузазы-биле ==реникчилерниё бодандырарын негээр.
Айтырыг: Угаап-боданыры деп ч\л ол? ( Кандыг-бир билиишкинни сайгарып, шынзыдары).
Айтырыг: Тезис деп ч\л ол? (Чогаалда авторнуё туружун айытпышаан, бодунуё бодалын чогаалга хамаарыштыр илередири).
Y. Чаа теманы шиёгээдириниё кезээ.
Тайылбыр:
1) бердинген таблицаны ==реникчи б\р\з\нге \лээр;
2)==реникчилер-биле кыска беседа;
3) харыыны бижимел к\\седир;
Таблица 2.
№ | Башкыныё айтырыы | +=реникчиниё харыызы |
1. | М=з\-б\д\ш деп с=ст\ орус дылче очулдуруёар. | Нравственность |
2. | Кандыг кижини м=з\-б\д\шт\г деп санаар силер? | Мен бодаарымга… |
3. | «Ады =л\р\н\ё орнунга, боду =лгени дээре» деп чоннуё мерген угаадыыныё утказын тайылбырлаёар. | /легер домактыё кол утказы… |
4. | Юрий К\нзегештиё «К=к-Эл» деп балладазында Кара-К=гел маадырныё «Ады =лзе, ч\ден дора, ч\дек бужар. Боду =лзе, оон дээре» дээн с=стерниё утказы ч\н\ илередип турарыл? | Мен бодаарымга, кол маадырныё с=стери… |
5. | Кара-К=гел маадырныё с=стеринде сиёниккен кол бодалды, амгы \е-биле холбап, чугула деп санап болур бе? Ч\ге? | Мээё бодап турарым-биле… |
6. | Кыска беседаныё темазын тодарадыёар, уруглар? | Харыы… |
7. | Киирилде кезекке кандыг риториктиг айтырыг салырга таарымчалыг деп бодаар силер? | Арнын-н\\р деп ч\л? азы Кандыг кижини м=з\-б\д\шт\г деп санаар бис? |
YI. Чогаадыгны бижип эгелээри.
а) Таблица 1-ни ажыглаар.
1. Киирилде кезээ (таблица 2-ге даяныр)
1) таблицаныё 7 дугаарында риториктиг айтырыгларныё бирээзин утказынга таарыштыр шилип алыр.
2) таблицаныё 2-3 дугаарында харыыларны киирип болур.
3) таблицаныё 5 дугаарында харыыны киирип болур.
2) Кол кезээ.
Эрткен кичээлде ==ренген чогаалывыста маадырныё с=стери, чогаадыгныё кол =зээн тургузар.
Юрий К\нзегештиё «К=к-Эл» деп балладазында, 2-ги кезектиё 3-к\ строфазында «Ады =лзе, ч\ден дора, ч\дек бужар.
Боду =лзе, оон дээре» деп маадырныё база авторнуё сагыш-сетки линиё хайныгыышкынын схема езугаар кылып чорудар.
Маадыр Болуушкун Маадырныё болуушкунга хамаарылгазы, иштики сагыш-сеткилиниё д\в\рели, бодалы.
3) Микротема.
Чижек-деёнелгени бодунуё амыдыралындан, номчаан номундан, к=рген кинофильмнеринден алыр, чогаадыгныё кол бодалын хажытпас, 2-3 чижектер-биле шынзыдар. +=ренген чогаалында маадырны, амгы \ениё маадырыныё овур-хевир, сагыш-сеткил, кылдыныглары-биле деёнеп тодарадыр.
4) Т\ёнел кезээ.
- Т\ёнел кезекке, чугула с=стерниё бирээзин шилип алгаш харыылаар;
- 2-ги таблицаныё 7 дугаарында риториктиг айтырыгга тодаргай харыыны бээр ;
- «К=к-Эл» деп балладаныё 3-к\ кезээнде авторнуё харыы боданыышкынын сайгарар;
- бодунуё бодалын илередип, чогаадыгны доозар.
IY. Быжыглаашкын.
Чогаадыгны канчаар бижиир чурумун ==реникчилер-биле катап сайгарар.
YII.Кичээлдиё т\ёнели (Рефлексия).
- Кичээлден ч\н\ билип алдыёар, уруглар?
- Кандыг айтырыг берге болуп арты?
- Чаа ч\н\ немеп болур силер?
YIII. Бажыёга онаалга.
Кижизидилге темазынга хамаарышкан 6-7 хире \легер домактардан бижип келир.