Улуттук боштондук көтөрүлүш

Тема:

Кыргызстандагы улуттук –

боштондук көтөрүлүш

Сабактын максаты:

• Орто Азиядагы алгачкы көтөрүлүштүн себептерин талдайсыңар;
• Көтөрүлүштөрдүн башталышы, жүрүшү менен таанышасыңар;
• Көтөрүлүштүн жыйынтыгын, мүнөзүн тарыхый маанисин аныктайсыңар.

Көтөрүлүштүн чыгышына төмөндөгү-

лөр себеп болгон:

Буга макулсуңарбы?

• колониялык саясат;
• орус колонизаторлорунун эзүүсү;
• улуттук теңсиздик;
• социалдык теңсиздик;

ооба

жок

1

2

Падышачылык-тын колониялык саясаты

Көтөрүлүш-түн себептери:

Социалдык теңсиздик

Орус админис-трациясынын эзүүсү

Улуттук эзүү

Зиядин Максым уулу

Мадали Дүкчи-эшен

Көтөрүлүштүн мүнөзү – улуттук эзүүгө, теңсиздикке каршы багытталып, элдик, улуттук боштондук мүнөздө болгон. Көтөрүлүш 1898-ж. 17-майда Тажик (Миң-Дөбө) кыштагында башталган

Көтөрүлүшкө катышкандар:

• Кыргыз,
• Өзбек,
• Тажик улутунун өкүлдөрү.
• Калктын ар түрдүү социалдык катмарлары.

Көтөрүлүштүн жыйынтыгы:

• Бардыгы болуп 777 киши камалган;
• 415 сот жообуна тартылган;
• 18 киши дарга асылган;
• 362 адам өлүм жазасынын ордуна узак убакытка сүргүнгө айдалган;
• 362 адамдын 106 кыргыз болгон.

Анжиян көтөрүлүшү ... мүнөздө болгон.

улуттук боштондук

элдик

1

3

антифеодалдык

диний

2

4

“ Жергиликтүү эл бизди келечектеги орус дыйкандарынын ишин жасай турган материал катары кызыктырат, ошондуктан аларга бүт орустарды сыйлоону канына сиңирүү керек, эгерде кимде-ким баш ийгиси келбесе жеринен ажырап, жакырчылыктан өлөт же Россия менен алар кош айтышат”.

• 1916-ж.25-июнь

(19-43кө чейинки)

• 1916-ж. 4-июлда Самарканд обл.

Кожент шаары

• Наманганда Таласбай Алыбаев;
• Кеминде Мөкүш Шабдан уулу;
• Токмокко жакын айылдагыларга

Ыбрайым Төлө уулу.

Канат Убуке уулу (Канат хан)

• 2-3 миңдей аскери 30-40 тай барданке , бинтон, кош ооз түтөмө мылтык, шыргыйдан жасалган найза, айбалта менен куралданган;

• Кочкордон Шамшынын белин ашып Чүйгө түшкөн;

• Эски Токмокту каратып, Чоң Токмок шаарын 13-22-августка чейин 10 күн камоого алган;

• Анын аскери Алма-Ата менен Ташкенттен келген 1,6 миңге жакын падыша аскери менен беттешкен.

Көтөрүлүшчүлөрдү жазалоо

Беловодскиде

• 500дөн ашуун кыргыздарды сарайга камап мыкаачылык менен өлтүрүшкөн
• 500дөн ашуун кыргыздарды сарайга камап мыкаачылык менен өлтүрүшкөн

Теплоключенкодо

• 500дөй кишин өлтүрүлүп, 100дөн ашык адамдын сөөгү Ак-Сууга ыргытылган
• 500дөй кишин өлтүрүлүп, 100дөн ашык адамдын сөөгү Ак-Сууга ыргытылган

Пржевальск шаарында

• 700 дунгандан 6 гана киши тирүү калган
• 700 дунгандан 6 гана киши тирүү калган

Үркүн

• 39 болуштуктан

Кыргыздар,дунган-

дар,сарт-калмактар;

• 45 миң түтүн элдин

жалпы саны 160 миң адамдан ашып-мунун 130 миңи кыргыздар болгон;

• 1917-ж. карата областагы калктын жоготуусу 38 миң түтүндү же 150 миң адамды түзгөн.

• 1917-ж. Январына карата көчмөн калктын жоготуусу:
• 38 миң түтүн жэ 200 миң адам өлүп Түндүк Кыргызстан 41,4% азайган;
• Пишпек жана Пржевальск уездеринде -2227 си өлүп, 834 жарадар болуп, 1864 дайынсыз жоголгон, 6024 мүлкү таланган;
• Орустардан - Жети-Суу обл. боюнча -177 адам;
• 2млн.327472 баш мал дайынсыз жок болгон.

1916-жылкы көтөрүлүштүн негизги себеби:

Орус колонизаторлорунун Кыргыздарга жасаган улутчул саясаты

1

Келгин дыйкандарды отрукташтырууда кыргыздарга карата зомбулуктун күч алышы

2

Түндүк Кыргызстандагы көтөрүлүштүн өзгөчөлүктөрү кайсылар?

Жакшы куралданып, уюшулган, бирдиктүү

1

Кыргыздар менен бирге башка улуттардын катышышы

2

Көтөрүлүштүн тарыхый маанисин

белгилегиле

А) ар түрдүү улуттардын биргелешип

күрөшүүсүнө;

Б) жергиликтүү элдин колонизоторлордун

саясатын колдоосуна;

В) улуттук аң-сезимдин өсүшүнө;

Г) жаңы кубаттуу боштондук күрөшүнүн

бышып жетилишине

абг

бвг

авг

абв

1

2

3

4

Үйгө тапшырма:

параграф 5

“ Үркүн” жөнүндө кыскача эссе жазгыла.

Жазуучу Төлөгөн Касымбековдун

“ Кыргын”