Урок осетинского языка по теме "Антонимтæ."

Ирон æвзаджы урок 6-æм къласы

Урочы темæ: «Стыр адæмæмй уай æви чысыл адæмæй- хъуамæ дын уа национ традицитæ, хъуамæ сæ хъæздыг кæнай, мæгуыр кæнын сæ ма уадзай.»

Грамматикон темæ: Антонимтæ.

Урочы нысантæ: а) Антонимтимæ базонгæ кæнын ахуырдзауты

б) Хæстæг æмæ ныхмæвæрд дзырдтæй ныхасы пайда кæныныл ахуыр кæнын.

в) Синонимтæ æмæ антонимтæ сæ нысаниуæгмæ гæсгæ абарын.

Хъомыладон куыст: Рæзгæ фæлтæрæн Райгуырæн зæхх æмæ мадæлон æвзаг бауарзын кæнын, фыдæлты æгъдæуттимæ сæ бæттын зоныныл ахуыр кæнын.

Дзыруатон куыст: Уæлæхох кæнын-с высока смотреть;

æнæрвæссон-высокомерный;

æдзæх-пресный (несоленый);

зиллакк- круг;

дзырдуат-словарь;

ахæсгæ-переносное;

нысаниуæг-значение;

Урочы цыд.

1. Организацион хай.( Сабыргай хъуысы зарæг «Мæ Ирыстон.»)

Фæрстытæ. Цæуыл у ацы зарæг? Цавæр у йæ мелоди? Цыхуызæн æнкъарæнтæ гуырынц нæ зæрдæты?

1. Сбæрæг кæнæм нæ хæдзармæ куыст. (Синонимтæ. Фысгæ куыстытæм байхъусын.)

Дарддæр æрмæг фидар кæнæм фæрстытæн дзуапп дæтгæйæ

1. Цавæр дзырдтæ хонæм синонимтæ?

2. Ранымайут синонимты сæйраг миниуджытæ: а) хъуысынц алыхуызон; б) ис сын хæстæг нисаниуæг; в) арæхдæр вæййынц иу ныхасы хай.

3. Цы æххуысс сты синонимтæ æвзаджы?

4. Лæвæрд дзырдтæн зæгъут сæ синонимтæ.

Стъол, зæронд, хъæздыг, стонг, æнæзонд,стыр.

1. Дзырдуатон диктант.

Адджын, бæрзонд, æбæлвырд, фыдынд, æххормаг,стыр,æнкъард,хистæр,чъынды,дæрзæг.

Ацы дзырдтæн ныхмæ чи лæууы, ахæм дзырдтæ зæгъут.

Сывæллæттæ, грамматикæйы кæцы хай ахуыр кæнæм?Цы хонæм лексикæ?Цавæр дзырдтимæ базонгæ стæм?Синонимтимæ. Уæдæ кæй загътат, уыцы ныхмæвæрд дзырдтæ та куыд хонæм?Антонимтæ.Уæдæ абон урочы дзурдзыстæм уыдоныл.

1. Ног æрмæг амонын. «Антонимтæ.»

(Фæйнæгыл фыст уыци –уыци.)

Зиллакыл дыууæ бæлццоны,

Зон,цæуынц æхсæвæй-бæнæй,

Иу- цыбырдæр, иннæ-даргъдæр,

Иу-сындæгдæр, иннæ тагъддæр.

Уыдон фæрцы зоны лæг

Куыстæн, уылæфтæн рæстæг.(сахат)

1)Грамматикæйы кæцы хай ахуыр кæнæм, сывæллæттæ? Лексикæ.Цы хонæм лексикæ? Æвзаджы æппæт дзырдтæ иумæ хуыйнынц æвзаджы дзырдуатон сконд, кæнæ лексикæ. Дзырд цы амоны, цы’вдисы, уый у йæ лексикон нысаниуæг.

2)Уæдæ цы нысан кæны дзырд «сахат»? Предмет, кæцы нын амоны рæстæг. Æрхъуыды кæнут «сахат»-имæ дзырдбаст. (Сыгъзæрин сахат)

3)Дзырд «сыгъзæрин» йæ комкоммæ нысаниуæджы лæвæрд цæуы æви йæ ахæсгæ?

4) Æрхъуыды кæнут, «сыгъзæрин» ахæсгæ нысаниуæджы кæм уа, ахæм дзырдбаст (сыгъзæрин чызг)

Антонимтæ,куыд бирæнысанон дзырдтæ,сты не’взаджы хъæздыгдзинад æвдисæг дзырдтæ. Дзырд «антоним» у грекъаг дзырд, нысан кæны «анти»- ныхмæ, «оним»-дзырд,ома ныхмæвæрд дзырдтæ.

1. Чингуытимæ куыст. Кæсæм раитæст, æххæст кæнæм фæлтæрæнтæ. Эпигрæфыл бакусын.

Къордты куыст.

1-аг хæс: лæвæрд мивдисджытæн æрхъуыды кæнут æмуидаг антонимтæ.

1къ. Æртæхын- атæхын,баулæфын-раулæфын,рахизын-бахизын,сбырын-ныббырын,рахгæнын-бахгæнын.(Разæфтуан «ны»-йы растфыссынадмæ хъус æрдарын.)

2къ. Æрæппарын-сæппарын,скæсын-ныккæсын,стулон-ныттулон,æрыскъæфын-сыскъæфын,бауайын-рауайын.( Дзырд «ныккæсын»дзырды хæйттæм гæсгæ равзарын.)

1. Хетæгкаты Къостайы кæцы æмдзæвгæйы сæрæй кæронмæ æвдыст цæуы ныхмæвæрд архайд? ( «Мæгуыры зарæг.»)Кæцы литературон уацмысты,æвдыст цæуынц ныхмæвæрд хъайтартæ?( Нигер «Дыууæ зæрватыччы аргъау.»,Мамсыраты Д. «Хъæндил.»

2. Антонимтæй хъæздыг у нæ адæмон дзургæ сфæлдыстад. Арæх æмбæлынц уыци-уыциты, аргъæутты, æмбисæндты.

1къ. Дон адæмы сыгъдæг кæны, адæм та йæ чъизи кæнынц. Уазæг- цæттæ, фысым-æдзæттæ. Сау хохæй урс дур нæ хауы.

2къ. Уыци-уыцитæ. Сæрд уæлæмæ цæуы, зымæг дæлæмæ.(кæрдæг) Куы-урс, куы-сау.(зымæг æмæ сæрд)

Ссарын антонимтæ, равзарын æмбисæндты хъуыды,базонын уыци-уыцитæ.

1. Хатдзæгтæ, бæрæггæнæнтæ, хæдзармæ куыст.

1. Цавæр дзырдтæ хонæм антонимтæ?Цы æххуысс нын сты антонимтæ?

161-æм фæлтæрæн, æрхъуыды кæнут фæйнæ дыууæ æмбисонды антонимтимæ

1. Рефлекси.

Урок мæ зæрдæмæ фæцыд…

Урокæй мæхицæн райстон…

Æз урочы сахуыр дæн…