Урок па беларускай мове ў 9 класе на тэму "Падагульненне і сістэматызацыя вывучанага па тэме “Бяззлучнікавы складаны сказ”

Вучаць у школе замежныя мовы,

Кожная мова гучыць адмыслова.

Вы паглядзіце – у краіне любой

Ёсць да да айчыннага слова любоў.

Шчыра гаворыць француз па-французску,

Рускі прасветлена мовіць па-руску.

Піша ад сэрца па-польску паляк.

Як мы да роднае ставімся? Як?

О, загучы, як Радзімы аснова,

Ты, беларуская слынная мова!

Англійская мова мне добра даецца, А да беларускае цягнецца сэрца. Яе, нібы шчасце, пушчу ў душу. -Дзень добры, любімая мова,-кажу. Скажыце, дарослыя, сталыя людзі, Няўжо нашу родную мову забудзем? Часцей і паўсюдна на ёй гаварыце, Багацце яе нам, нашчадкам, дарыце. Яна, нібы зорачка ранняя, свеціць, Усім сталым людзям, дарослым і дзецям.

Мэта: падагульніць і сістэматызаваць веды пра бяззлучнікавы складаны сказ, праверыць веданне правіл пастаноўкі знакаў прыпынку ў бяззлуч-нікавых складаных сказах і ўменне іх ставіць, замацаваць уменні вызначаць бяззлучнікавыя сказы ў кантэксце, складаць іх схемы

Лічбавы дыктант

• Бяззлучнікавы складаны сказ – гэта сказ, у якім граматычныя часткі звязваюцца сэнсава і інтанацыйна.

• Паміж рознатыпнымі часткамі БСС могуць выражацца прычынныя, умоўныя, дапаўняльныя сэнсавыя адносіны.

• У БСС галоўным сродкам сувязі частак з’яўляецца злучнік.

• У БСС паміж часткамі могуць ставіцца коска, кропка з коскай, працяжнік, двукроп’е.

• Коска ставіцца паміж часткамі БСС, калі яны маюць ускладненую будову і свае знакі прыпынку.

• Працяжнік ставіцца, калі другая частка раскрывае прычыну таго, пра што гаворыцца ў першай частцы. Паміж такімі часткамі можна ўставіць словы бо, таму што.

• Гэта бяззлучнікавы складаны сказ:

У кастры патрэсквалі дровы , і шызы дымок падымаўся ў неба, расставаў.

Адказ:

1101000

Работа ў групах

З тэксту выпісаць бяззлучнікавыя складаныя сказы, расставіць знакі прыпынку, скласці схемы

Шыфроўка

Паслухайце сказ, упішыце ў клетку знак прыпынку, які неабходна паставіць паміж часткамі ў бяззлучнікавым сказе

Работа ў пары

• Дапісаць, каб атрымаўся бяззлучнікавы складаны сказ.
• Перабудаваць у бяззлучнікавы складаны сказ.
• Са слоў скласці бяззлучнікавы складаны сказ.

Фізкультхвілінка

Карэктар

Выправіць памылкі

1. Глянуў у акно – над вёскай стаяла цёмная хмара.

2. Сышоў снег; зелянелі пагоркі; прыляцелі птушкі.

3. Усе былі заняты справай - Саша капаў ямкі, Косця садзіў дрэўцы.

4. Адзін раз зманіш: другі раз не павераць.

5. Косця вельмі перажываў, дрэўцы раслі слаба.

Арфаграфічная хвілінка

1. Адзначце словы, у якіх прапушчана літара е  

С...мнаццаць, в...чоркі, п...сняр, к...фір, г...ктар, прадз...д, заз...лянець, дз...вяты 

Складзіце бяззлучнікавы складаны сказ  

2. Запішыце па-беларуску  

Лидер, десятка, компьютер, герой,

шницель 

Складзіце бяззлучнікавы складаны

сказ

Тэставае заданне

• Адзначце бяззлучнікавыя складаныя сказы

А) Спявае лета над барамі, сасонкі струнамі звіняць, гамоніць поле каласамі, шапоча ў кветках сенажаць.

Б) Зябнуць вербы на марозе, і глуха лес гамоніць.

В) Першы марозік моцна скаваў зямлю, у паветры кружацца рэдкія сняжынкі.

Г) Я люблю бярозку, што пяе з вятрамі.

• Адзначце БСС, у якіх правільна расстаўлены знакі прыпынку

А) Можна было ісці дадому: рабочы дзень скончыўся.

Б) Дождж мочыць; сонца сушыць.

В) Андрэй зірнуў на неба – чорная хмара вісела амаль над ім.

Г) Любіце працу: у ёй найбольшы смак жыцця.

3. Адзначце БСС з аднатыпнымі часткамі А) Хмурна было, суха, дзьмуў вецер. Б) Адчыніш фортку – павее халадок. В) Праз вокны відаць: на ўсходзе разгараецца раніца. Г) У полі дзьмуў калючы вецер, пачыналася завея. 4. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца працяжнік А) Азірніся і ўбачыш __ ля цябе я ў любую хвіліну. Б) Кінеш спераду__ знойдзеш ззаду. В) Няма лесу___ няма жыцця. Г) Вакол спакойна дрэмле поле ___ блішчыць у росах сенажаць. 5. Адзначце сказы, у якіх на месцы пропуску ставіцца двукроп’е А) Спадала лета __ ішоў ранні верасень. Б) Усё навокал было па-ранейшаму __ глуха шумеў лес, над зямлёй плылі хмары. В) Мне здалося __ па бруку ідзе маладая сасонка.

Дадатковае заданне (дамашняе заданне)

Рознаўзроўневая картка

1. У народзе гавораць так __ лянок не любіць лянот.

2. Хочаш многа знаць __ трэба мала спаць.

3. Дагарэла зара ў небакраі __ на зямлю ноч спакойна лягла.

4. Бор стары завые нудна __ зашуміць галлём лаза.

5. 3 палёў даўно сышоў снег __ у сасновым бары пачынае зелянець трава.

І узровень (1-2 балы). Знайдзіце сярод сказаў прыказку.

ІІ узровень (3-4 балы). Падкрэсліце граматычныя асновы ў сказах.

ІІІ узровень (5-6) балаў . Пастаўце на месцы пропускаў у сказах знакі прыпынку. Складзіце схемы.

ІV узровень (7-8 балаў). Зрабіце сінтаксічны разбор сказа.

V узровень (9-10 балаў). Складзіце сказ, які адпавядае схеме:

[ ], [ ], [ ] – [ ].

Дзякуй за работу!

Любіце травы, дрэвы, рэкі,

Прастор палёў, блакіт нябёс,

Цаніце Працу, Чалавека,-

І Бог вам дасць спагадны лёс.

А каб цанілі вас у свеце,

(Я лепшых слоў не падбяру),

Шануйце дзіва на планеце –

Святую нашу Беларусь.

І мову Коласа, Купалы

Вы беражыце з роду ў род,

Каб наша воля не прапала,

Каб не загінуў наш народ.

Алесь Ставер