Урок по родной литературе в 7 классе: «Топуракъ сейлей»

Къарабудагъгент бир номерли Абдуллаев Гьасан Мухтаровчни атындагъы орта мактап.

Ана тил охувдан 7 класда дарс:

«Топуракъ сейлей»

Муаллим: Гаджиева Райсанат Алавутдиновна

2019 йыл

Темасы: М-С Ягьияев «Топуракь сейлей»

Мурады: М-С Ягьияевни «Топуракь сейлей» деген повестини аслу маънасын англатмакь.

Тарбиялав мурады: Охувчуланы патриот ругьда тарбияламакь.Оьз тарихин кьумукь халкьны асил кьылыкьларын яшлагьа сюйдюрмек.

Дарсда кьоллангьан кьураллар: компьютер, тест соравлар , М-С Ягьияевни портрети, айтывлар ва аталар сезлери , столда китапларыны выставкасы.

Дарсны барышы:

1.Гиришив сез( муаллим Уллу ватан давда бизин совет адамлар герген кьыйынлыкьларны , олар герсетген кьоччакь ишлени гьакьында хабарлай )

2. Уьйге берген ишни сорав.

1. М-С Ягьияев кьайси юртда тувгьан?

2.Ол кьайси шагьарда педучилищеде охугьан?

3. . М-С Ягьияев неченчи йылда генгюллю кюйде давга гете?

4. Неченчи йылларда «Дослукь альманахны» баш редактору болуп ишлеген?

5.Ону биринчи китабы «Гюляйбат» деген неченчи йылда басмадан чыкьгьан?

6. Дагьыда нечик китапларын билесиз?

7.Яшлар учун нечик китаплар чыгьаргьан?

8.Нечик драма асарлар яратгьан?

9. . М-С Ягьияеввге нечик ат берилген?

Яшлар шиъруларын айта.

Муаллим

Яшлар, сююмлю халкь язывчубуз . М-С Ягьияев сиз де англайгьан кюйде, дав темалагьа кеп язгьан,неге тюгюл ол Ватан давну ортакьчысы.Ол давну кьыйынлыкьларын , совет адамланы кьоччакьлыгьын айтып эшитмеген,оьз гезлери булан герген, чархы булан гьис этген. Давну масъалалары савлай оьмюрюнде эсинден таймагьан. Белгисиз тас болгьан , дав майданларда оьлюп , кьардаш кьабурлагьа гемюлген адамланы талигьи ону ичин бушдургьан, янгы асарлагьа талпындыргьан . Бугюн биз сизин булан таныш болажакь «Топуракь сейлей» деген повестден гесеклер де язывчуну гьакь юрекден яратылгьан юрек талчыгьывлары, оьзюнден сонг гележек наслулагьа дослукьну , ана ватанына аминликни , игитликни уьлгюсю. Совет Армияны сырларында тюрлю-тюрлю миллетлени вакиллерини арасындагьы дослукьну , юрек бирликни гьакьында айтыла, шо кьагьрулу вакьтиде башдан гечирген тарчыкьлыкьлар , оланы уьстюнлюкге инаныву суратлана , бугюнгю наслу дав йылларда герсетген игитликге нечик гьурмет булан кьарайгьанлыкь герсетиле.

Яшлар , орус кьыз Валя , гюржю Георгий Махарадзе, украинли Егор Петренко, Васильев Семен , Иван Драчев , татар улан Исмаил , узбек Уразаев Рагьмат.

Камал Алимов –дагьыстанлы командир 35 йылны узагьында тас болгьан деп тургьан кызардашлар : Умужат, Батув , Маржанат , Умгьанаткьардашыны кьабуруна баралар.

1-нчи яш

Хапарсыздан дав башлады элиме

Шонда тез-тез савут ттакьдым белиме

Кьоччакь яшлар тартынмады итлерден

Бир заманда гечмежекбиз гитлерден.

2-нчи яш

Халкьым мени тарчыкьлыкьгьа тарыды

Кьыйынлыкьлар герюп хыйлы арыды

Ачыкь кекню кьара булут япмасын

Дагьы бир де кьара кьанлар акьмасын.

3-нчю яш

Кеп яралар тийди санларыгьызгьа

Уллу кьыйын гелди жанларыгьызгьа

Гючлю намус тюшдю нартдай яшлагьа

Ойлашмагьа тюшдю кьатарбашлагьа.

4-нчю яш

Давну оту дагьы тиймесин бизге

Азиз яшлар насип ерайман сизге

Бир-биревге эдеп , гьюрмет этейик

Кьайгьы гермей оьрлюклеге етейик.

Яшлар, бизин юртдан да шолай давгьа гетип бирлери оьлген, бирлери белгисиз тас болгьанланы санаву 334 адам бар. Оланы гьарисини бир тюрлю талигьи. Шу повестде айтылагьанда йимик ,бизин юртлулар да бар ,шолай табулгьан учитель болуп юртда ишлеген. Масъала , шолайлардан Исмаилов Ибрагьим 1907 йылда тувгьан, 1942 йылда гв. старший лейтенант.

Гемюлген Запорожский областда, Михайловский районда, «Трудолюбы» деген юртда гемюлген.Охувчу яшлар излей туруп адамларын табып, чакьырып, атасыны уьстюне баргьан.

Шолай Сахавов Камиль , учитель болуп ишлеген , 1943 –нчю йылда 16 октябрде оьлген, Карелияда гемюлген. Кьызы да ,охувчу яшлар да кьабуруну уьстюне бардылар. Буссагьатда да белгисиз тас болгьан деп гьисапланагьанланы излей, таба.

«Топуракь сейлей» -деп повестге ат негьакь М.С. Ягьияев кьоймагьан. Гертилей де бу солдатланы атларына « белгисиз тас болгьан « деп язылгьан болгьандыр. Топуракьны тюбюнденмтабылгьан уьй , штаб болгьан, дагьыстанлы командир язгьан дневникден таба кимлер экени ачылгьан.

Топуракь сейлемеген буса кьызардашлары игит кьардашыны кьоччакь ишлерин нечик билежек эди?

Яшлар, сизин уьйлеригизде айтылмаймы давда кьалгьан уллуаталарыгьызны оланы аталарыны гьакьында.

Уллу Ватан давну ортакьчылары бармы? Яшлар, биз, бизин адамларыбызэтген ишлени унутма ярамайбыз. Ахтарыв ишлени юрютмеге герекбиз.

3.Беклешдирив

1.Китапда берилгенповестден гесеклерден охуйбуз.

2 Китапда берилген соравланы уьстюнде ишлев

1.Повестдеги кьзыл следопытлар нечик ишлер юрютген?

2. Бизин юртда шолай ишлер юрютеген адамлар бармы?

3.Алимов деген кимдир?

4. Автор асарына «Топуракь сейлей» деп неге ат кьойгьан?

5. Бизин юртда давда болгьан адамлар булан елугьувлар этме герекбиз.

Уьйге иш:

М-С. Ягьияевни «Топуракь сейлей» деген повестни аслу темасыны англатыгьыз.

1-нчи белюкню аслу маънасын айтыгьыз.