Урок по теме П.Н.Тобуроков ырыа куттаах поэзията

Тиэмэтэ. Ырыа куттаах поэзия.

П.Н.Тобурокап ырыа буолбут хоһооннорунан

Кылааһа: 6

Тиибэ: саҥа тиэмэни үөрэтии

Сыала- соруга: Билиитин сааьыланарыгар саҥа билии ыларга баар билиитигэр тирэҕирии. Атын предметтэртэн ылбыт билиитин сатаан ситимниирин ситиһии. Үлэ сыалын-соругун, үлэтин хамыытын, түмүгүн дьон болҕомтотун тардар курдук кэпсиир. Уруокка үөрэнээччи үөрэх сатабылларын , бэйэни салайынар-дьаһананар сатабылларын сайыннарар. Ханыынан үлэлиир бэйэ-бэйэҕэ көмөлөһөр, сүбэлэһэр сатабылы үөскэтии.

Сахалыы хоһоон теориятын үөрэтии.

Айар баҕаны үөскэтии.

Хаамыыта:

! Киирии. Интэриэһи көбүтүү (соһуччу түгэнтэн уруок сыалын туруорунуу)

2 Ырыа буолбут поэзия устун

-П.Н.Тобуруокап туһунан кылгас билиһиннэрии (слайда)

-хоһооннорунан ааҕыы. Мутукча сыта, Күөрэгэйдиин көрсүһүү. Мааны мастар.

-ыллыырга холонуу

-Ырыа буолбут Хоһоон уратытыларын булуу. (хоьоон теориятыгар сорудах толоруу)

- Үлэ түмүгүн таһаарыы. Айымньы тылын ырытыы (Хоьоон тирэх тылларын, уобарастаан этиилэри, метафоралары булуу).

-Дьиэҕэ сорудах- Тобуруокаптыы айылҕа кэрэтин туһунан хоһоон айарга холонуу.

Үрүҥ көмүс оһуор тыа

Симэхтэрэ илирдиир,

Кылбачыйар кыым кырыа

Күн уотугар дьиримниир.

Тула өттүм тула хаар

Чуучугуруур тунал хаар.

Кырымах хаарынан сууламмыт

Кыһыҥҥы чэбдик сарсыарданан,

Күндү оҕолоор!

(Петр Тобуруокап” Күөрэгэйдиин көрсүһүү» ырыата тыаһыырОҕолоор, бүгүҥҥү уруокпутун ырыанан саҕалыаҕын ( караоке)

Ырыа айыллыан иннинэ бастаан утаа туох сурулларый? /хоьоон/ Сөп, хайдах хоһооҥҥо мелодия ордук табыллара буолуой? .) Учебникка баар хоһоонун тутан туран ыллыыллар

Оҕолоор, онуоха эппиэтэ ырыаһыт –поэт П.Н.Тобуруокап поэзиятыгар баар.

Ырыа буолар хоьоон кистэлэҥэ туохханый

Бөлөҕүнэн үлэлиэхпит. Эһиэхэ хоһоон уонна мелодия бэриллэр. Музыканан ыллыырга холонобут

Бэлэмнэнэн ыллыыллар.( Куоластаах фонограмманан)

Оҕолоор, төрөөбүт тылыгар саха тыллаахтан маннык истиҥ иэйиилээх, о7уор-мандар тыллаах кэрэ ырыаны ким суруйбута буолуой? Сөп, бу норуот тапталлаах поэта Петр Николаевич Тобуруокап.

Күөрэгэйдиин көрсүһүү ырыатын толордугут.

Кыра кылаастарга, уһуйааҥҥа хайа хоһооннорун үөрэппиккитий Оҕолор (Буукубалар мунньахтара, Эрдэ турбут оҕолор, Чыычаахтар күнү көрсөллөр, Чычып-чаап, Ытанньах герой буолбат о.д.а.) Учуутал- Ол аата эһиги кини хоһооннорун истэн, үөрэтэн улааппыккыт.

Бүгүн уруокка ким туһунан кэпсэтэр эбиппитий? (П.Н.Тобуруокап) Ырыа тыаһыыр. Оҕолоор билэҕит дуо бу ким ырыатай? Бу эмиэ Петр Николаевич айбыт ырыата. 380- ча хоһооно ырыа буолбут. Эһиги ырыа тылларын айыаххытын баҕараҕыт?

Бүгүн ханыынан үлэлиэхпит. Петр Николаевич туһунан өссө элбэҕи билиэххит.

Сорудахтары биэрэр.

Үөрэнээччилэр ханыынан - хоһоон строкаларын сүһүөҕүн ахсаанын ааҕаллар.

Рифматын булаллар. Суруналлар.

Хоһоонтон уобарастаан этиилэри, метафоралары булаллар.

Кылаас иннигэр тахсан ырыталлар. Туох түмүккэ кэлбиттэрин этэллэр.

Уопсай түмүк этиллэр.

(ырыа буолар хоһооннор үксүн 8-6 сүһүөхтээх, чопчу рифмалаах, кээмэйдээх буолаллар эбит. Тыла-өһө уус-уран, ким да хаһан да эппэтэх сонун метафоралардаах. Уобарастаан этиилэрдээх, хоһоон – тыл кэрэ оонньуута буоларын өйдүөхтээхтэр)

-Хоьооннорунан ыллыыллар.

Учуутал Бүөтүр Тобуруокап тылларынан уруогу түмүктүүр.

Үлэбитин саҕалаатыбыт.

Дьэ эрэ, саҕалыаҕыҥ. Туругур, тупса тур.

Тирэ5ирэ, чиҥии тур,

Тоҕойдору туораан ис,

Арҕастары ааһан ис,

Саргы дьайаан сахам тыла,

Сарыал санаа – Сахам тыла!

Дьиэҕэ сорудах бэриллэр- Тобуруокаптыы хоһоон айан кэлии.

(Тирэх тыллар, этиилэр холобурдара бэриллиэн сөп).