Үшінші септеудің зат есімдері

Үшінші септеудің зат есімдері

1.Ілік септігінде жекеше түрде (Gen.Sing) –isжалғауымен аяқталатын зат есімдер 3-септеуге жатады.Олар маскулинум, феминимум және орта текте болуы мүмкін.Атау септігінде жекеше түрде (Nom. Sing) жалғаулары әр түрлі

2. 3-септеудің маскулинум, феминимум тегінің зат есімдері бірдей септеледі

3. 3-септеудіңзат есімдерібір қалыпты және бір қалыпсыз болады

Бір қалыптызат есімдер – жекеше түрдің атау мен ілік септіктердің буындар саны тең болғаны.Бір қалыпсыз зат есімдер – жекеше түрдің ілік септігінің буындар саны атау септігінің буындар санынан көп болғаны.

Мысалы

4. 3-септеудің зат есімдерін септеу үшін негізін табу керек,содан кейін зат есімнің негізінде септік жалғауларын қосады.Бірақ атау мен ілік септіктерінің негіздері әр түрлі болуы мүмкін.Сондықтан 3-септеудің зат есімдерінің негізгі жекеше түрде ілік септігінің (Gen. Sing)–is жалғауын алып тастау арқылы табылады

Сөздік тұлға

Үш құрауыштан тұрады:

1.Зат есім атау септігінде жекеше түрде толық беріледі

2.Жекеше түрдегі ілік септігінің жалғауы:

А) бір қалыпсыз зат есімдерде негізінің соңы бірге беріледі

Мысалы:homo ,inis ,m. Nom. ho-mo

Gen. ho-mi-nis

Ә) бір қалыпты зат есімдерде тек қана жекеше түрдегі ілік септігінің –іsжалғауы беріледі

Мысалы:flos, floris, m

3. Грамматикалық тегі көрсетіледі

Үшінші септеудің септік жалғаулары

Кестеден септік жалғаулары бірдей екені көрінеді:

1.Барлық текте Асс. РІ. және Nom. РІ. Жалғаулары ұқсас (маскулинум, феминимум тегінде –es;орта текте –а )

2.Nom.Sing және Асс.Sing біркелкі болып келеді

3-септеудің белгісі

Cortex, icis , m.-қыртыс, solutio ,onis, f. -ерітінді,semen, inis, n.-тұқым

Үшінші септеу зат есімдерінің тегін анықтау

Атау септігінде жекеше түрде (Nom. Sing) үш тектің жалғаулары

Маскулинум тегі m—o,or,-os,-er,-es,(бір қалыпсыз),-ex

Феминимум тегі –as,-es,(бірқалыпты),-is,(бірқалыпсызжәнебірқалыпты )-us(ілік септік-utis,-udis),-s,-x,(ех басқа),-do,-go,-io

Орта тегі n—en, -us (ілік септіктегі-oris,-eris,-uris)-ur,-ut,-ma,-l,-c,-e,-al,-ar

46.Үшінші септеу зат есімдерін бірінші топтағы сын есімдермен қиыстыру

І топтағы сын есімдер 3-септеудегі зат есімдермен тек,сан және септікте қиысады.Тек септеуде қиыспайды.Бірақ олардың септік жалғаулары түрлі болғандықтан,олар әр түрлі септеуге жатады

Мысалы- егер amarus, a, um –ащы сын есімді келесі зат есімдерге қиыстырсақ

cortex, icis , m.-қыртыс,қабық

radix,icis f.-тамыр

semen, inis, n.-тұқым

былай болады- cortexamarus-aщы қабық

radix Amara -ащы тамыр

semen aмaruм -ащы тұқым

Бұл жағдайда cortex,radix,semenзат есімдері 3-ші септеу бойынша септеледі, ал amarus, a, um –ащы сын есімі 1-ші және 2-ші септеулер юойынша септелеулер бойынша өзгереді

Сондықтан осындай сөз тіркестерін септегенде олардың жалғауларына баса назар аудару керек

Сын есімдері мен зат есімдерді септеу

1. cortex amarus-aщы қабық

2. cortex, icis , m.-қыртыс,қабық

3. amarus-aщы

2.radixamara-ащытамыр

radix, icis f.-тамыр

amarus-aщы

3.semenamarum-ащытұқым

Semen,Inis,n.-тұқым

Amarus a.um-ащы