«Үстел теннисінің техникалары және теориясы».

«Үстел теннисінің техникалары және теориясы».

1.Теннисшілердің техникалық дайындығы

1.1.Қалақты ұстау тәсілдері 1.1.1.Қысқаша теориялық мәліметтер Кіріспе

Үстел теннисі «дене тәрбиесі» пәнінде студенттердің білім жүйесінде өте кең тараған ойын. Бұл үстел теннисінің спорттық және қозғалыс ойындары ретінде аса көп материалдық шығынды және спорттық жарыстарда, жаттығуларда аса көп орынды талап етпейді. Сонымен бірге ойын кезінде жоғары қозғалыс белсенділігі мен ерекшелене отырып студенттердің бойына жылдамдық, ептілік, қимылды басқарушылық, зейінділігін арттыру , әрекет жасау, көзбен мөлшерлеу, ойлау сияқты қабілеттіліктерін қалыптастырады.

Үстел теннисі өте қызықты, жан жақты, әр жастағы адамдар үшін қол жетерлік ойын. Ол өте құмарлы және назданбайды Қимыл қозғалыстың тездігі, шабуылдардың шапшаңдығымен, техникалық қиыстырулардың кенеттілігімен оқиғалардың әсерлілігімен өзіне қатты қызықтырады. Қимыл қозғалыс, дағдылардың әр түрлілігімен, түрлі үйлестік пен күшейте түсуімен, барлық физикалық сапалардың дамуына жағдай жасайды.Ойын кезінде ойыншы жалынды, жігерлі күшпен бірге дене қозғалыына қосымша күш береді. Үстел теннисі негіздерін оқыту ЖОО бағдарламасына кіреді. Студенттер ойынның жаңа элементтері мен ойын тактикасын меңгеріп, ойынның негізгі ережелерімен танысуы қажет. Үстел теннисімен шұғылдану студенттердің физикалық дамуына, пәнмен, күн тәртібімен, гигиена және өз өзін бақылауымен танысуға бағытталуы тиіс.

Жақсы ойын үшін тек жылдам қозғалу ғана емес сонымен бірге қатты да, дәл соққы жасай білу керек. Үстел теннисін

Жақсы ойнау бұл өнер, ойынның териялық білімін ғана емес, сонымен бірге техникалық өзгешелігін де игеру керек.Ең алдымен қалақшаны қалай ұстау керектігін білу керек.көлденең (европалық) және тігінен (азиаттық) ұстау тәсілі.

Қалақшаны ұстау тәсілдері оның осінің көлденеңінен тұрғандағы салыстырмалы жағдайына сәйкес болады. Тік ұстаған кезде қалақшаның ұстағышын бас бармақ пен сұқ саусақпен, қалам ұстағандай етіп ұстау. Сондықтан да бұндай ұстауды «қалам ұстау» деп атайды. Бұл ұстау әдісімен қалақшаның алақан бетімен допты қайтару ыңғайлы.

Европалық үстел теннисінде және біздің елде «қалам» әдісімен қалақшаны ұстау кең таралмаған, сондықтан қалақшаны ұстаудың басқа әдістерін қарастырайық. «Қалам» әдісінде ойыншы үстелдің сол жақ бұрышына жақын орналасады, сөйтіп үстелдің оң жағындағы ойынды бақылай алады. Бұл ұстаумен, тәсілмен өзіңнен жақын допты қайтарған ыңғайлы. Сонымен бірге сол ақтан соққы беру, қия соғу, астынан алып соғу, доптың «топ спин» айналуы болады. «Қалам» үстел маңындағы ширақтықтылықтықажет етеді.

1-сурет Қалақты тік ұстау

Қалақтың тұтқасын көлденең ұстау кезінде үш саусақпен ортаңғы, аты жоқ, шынашақ саусақпен ұстайды. Ортаңғы саусақ қалақтың шетімен созыла, ал бас бармақ сырт жағына орналасады және ортаңғы саусаққа болар болмас тиіп тұрады. Бұл қалақтың екі жағымен де бірдей ойнауға тиімді. Бұл ұстау шабуылдау мен қорғаныс соққыларын сол жағынан да, оң жағынан да жасауға ыңғайлы.

2-сурет Қалақты көлденең ұстау

1.1.2. Оқыту әдістемесі

Қалақты жылдам және жеңіл қолға үйрету үшін, әртүрлі жаттығулар бар. Оларды қай жерде болмасын өз бетінше, үйде де, далада да жасауға болады.

Допты соғу.Допты қалаққа қойып алып, шамамен белуардан деңгейінде ұсталған қалақпен допты астыңғы жағынан соғу. Әуелі бір жағынан соғу, сосын екінші жағынан соғу, кейіннен сол және оң жағынан кезектестіріп соғу.

Қабырға жанындағы ойын. Қабырғадан 3-4 метр қашықтықта жартылай оңға бұрылып тұру, допты қалақсыз жайлап соғу, қалақпен оны қабырғаға соғылып, өзіңізге қайтып келетіндей етіп соғу керек. Бұл жағдайда допты әр соққыдан соң бос қолымен қағып алып отыруға, содан соң бұл қарапайым техникалық элементтен соң қалақпен соққыларды тоқтаусыз, соққы санына жасауға болады. Бұл жаттығуды күрделендіруге болады. Ол үшін ауадағы допты әуелі еденге соғып, сосын қабырғаға, одан кейін өзіңізге қайта соққы жасау үшін қайтып келуі тиіс. Жаттығулар жиынтығы;

• қалақты дұрыс ұстау арқылы доппен жонглерлік ету:

• қалақтың бір жағымен;

• қалақтың басқа жағымен;

• екі жағымен кезектестіріп;

• қабырғадан ұшырып ойнау;

• еденге тигеннен кейін қабырғаға соғу;

• қалақпен допты соғу (бадминтон ойыны сияқты)

Жонглерлік жасау кезінде қалақ белуар деңгейінде болуы керек, ал доп бастың деңгейіне дейін көтерілуі тиіс.

1.2. Теннисшінің тұрысы мен қозғалысы 1.2.1. Қысқаша теориялық мәліметтер

Спортшының дұрыс тұруы, бұл аяқтарын иықтың көлемінен кеңірек, тізені сәл бүгіп, ішке қарай ұстау, табанды толық жерде ұстау, аяқ үші сәл ғана екі жаққа қаратылған, өзі аздап алға еңкейіп тұрады. әр ойыншы өзіне ыңғайлы тұрысты таңдап алады. Бұл ойыншының бойына, физикалық күшіне, қимыл қозғалысын басқаруына, ойын стилінің ерекшелігіне байланысты.

Қозғалыстың техникасын жылдам, әрі тез игеру үшін бастапқы қалыпты дұрыс таңдап ала білу керек, бұл соққы мен қозғалыстың жылдамдығының сапасына әсер етеді.

Ойыншының қозғалыстарының басты мақсаты, неғұрлым жылдам орын ауыстырып соққы беретін жерге жету, дұрыс, ыңғайлы тұрып, дәл соққыны жүзеге асыру.

Дұрыс бастапқы қалыпты таңдау техникалық соққының дұрыстығына ғана емес, сонымен бірге қозғалыстың жылдамдығына да әсер етеді.Үстел теннисі ойынындағы дұрыс тұруды қарастырайық.

Бейтарап жағдайда теннисші үстелге бетімен қарап, аяқтары иық кеңдігіндей немесе одан да кең, аяқ үштері сәл екі жаққа қарап, өкшелері көтеріңкі, салмақты аяқтың үшіне түсіріп, тізелері сәл ішке қарап, тізе тұсында аяқ аздап бүгіледі.

3- сурет Теннисшінің бейтарап тұрысы (алдынан және жанынан қарағандағы жағдайы)

Дене сәл алға еңкіш, иықтарды бос ұстау, қалақшаны ұстаған қол тік бұрыш жасай иілген және жоғары көтеріліп тұрады, доптың ұшуын бақылап көздері алға қарап, тұрады. Бұл қалып шамалы күш жұмсап керекті бағытқа қозғалу үшін өте ыңғайлы.

Ойында теннисшілер қозғалыстың мынадай түрлерін жиі қолданады; бір аттамалы тәсіл адымдар, қадам басу тәсіл айқастырылған және аяқты жылжытып отырып қадам жасау.

Адымдар теннисшінің шамалы жерге дейін ауысуы және дұрыс қалып алу үшін қолданылады. Бұл кезде ұшқан допқа қарай адымды допқа жақын аяқ жасайды, ал екінші аяқ соққы жасау үшін ыңғайлы жағдайда тұрады.

Адымды алмастыру бір орында тұрып айналыс жасауға және алға артқа шамалы қозғалыс жасау жасауға қолданылады. Ойыншы бір орында тұрғандай болады.

4-сурет Қозғалыстың бір адымдық тәсілі

Алға қарай қозғалыс негізінде қысқа немесе қиғаш келген доптарды қабылдау үшін қолданылады. Алға қарай қозғалыста допқа жақын аяқ кең адым жасайды және тізе қатты иіледі.

1. сурет Қысқа допты қайтарудағы алға қарай қозғалыс.

1. сурет Қиғаш келген допты қайтару. Шетке қарай қозғалыс жасау

Аяқты жылжытып отырып қадам жасау негізінен үстел жиегінде оңға солға қозғалу үшін қолданылады. Сонымен бірге негізгі қадам допқа жақын аяқпен жасалады, ал екіншісі негізгі тұрыстың деңгейіне дейін созылады. Ойыншының доптан сәл алыстауы кезінде «аяқты жылжытып отырып қадамдау» адымы жасалады.

1. сурет Аяқты жылжытып отырып қадам жасау

Айқастырылған адымдар орта және алыс арақашықтықтарда қолданылады. Бұл тәсілдерді қозғалыста бірінші болып доптан алыс аяқ бірінші адым жасайды, салмақ салатын аяқтың алдында болады.(алдыңғы айқастырылған адым) немесе салмақ салатын аяқтың артында болады.(артқы айқастырылған адым) Сонан соң салмақ салатын аяқ созылып соққы соғуға ыңғайлы жерге қойылады.

8-сурет Айқастырылған адымдар

Доптың ұшу бағытында допқа жақын тұрған аяқ емес, алыс тұрған аяқ бастайтынына назар аударыңыздар.Мысалы; солға алға қозғалысында адымды оң аяқтан бастау керек. Диогоналды қозғалыста айқастырылған қадамды қолданған дұрыс.

1.2.2. Оқыту әдістемесі

Қозғалыстың техникасын дұрыс және жылдам игеру үшін және ең «жылдам » допты қуып жету үшін мына ақыл кеңестерді оқып, ойын және жарыс кезінде орнымен орындауға тырысыңдар.

1. Соққы жасалмастан бұрын, дұрыс бастапқы қалыпты таңдап алыңыз, бұл сіздің соққыңыздың сапалығына ғана емес, сіздің жылдам қозғалысыңызға да әсер етеді.

2. Қозғалыс кезінде теннисшінің негізгі тұрысын ұстаңыз, немесе аяқты қойған кезде дұрыс тұрыста болыңыз.

3. Қозғалыстың түрлі тәсілдерін әр бағытта қолданған кезде салмақтың орталығы аяқ үшіне түсіп, соққы беретін бағытқа ауысқаны дұрыс.

4. Әр соққы жасаған соң қысқа жолмен үстелдің орта тұсына келіп, келесі соққыға даяр тұрыңыз.

5. Үстел жанында қозғала тұрып, асықпаңыз, жеңіл қозғалыңыз, артық қозғалыс жасамаңыз, бір адым жасауға болатын болса, екі адым жасамаңыз. Артық қозғалыстар алтын уақытыңызды алып, соққы жасауға дұрыс дайындалуға бөгет жасайды.

6. Әртүрлі қозғалуға әр бағытта қозғалуға, әр жаққа бұрылыс жасаңыз, бұл сіздің ойыныңыздың шеберлігін арттырады.

7. Арнайы физикалық шеберлігіңізді үнемі жетілдіріп отырыңыз жылдамдық, икемділікті шыдамдылықты, қимыл қозғалыс координациясын, әсіресе тепе теңдік сақтауды қажет етеді өйткені үстел теннисінде қозғалыстың көп бөлігі екпінді, шапшаң орындалады және көп күш жұмсауды керек етеді.

8. Қозғалыс жасаудың тиімді тәсілдерін игеруге уақытыңыз бен ынтаңызды аямаңыз, өйткені дұрыс, тиімді, жылдам қозғалу ойын кезінде жеңіске жетудің бірден бір кілті.

9. Қозғалытың дұрыс техникасын игеру және бекіту үшін алдамшы жаттығулар жасауды үйреніңіз. Ал үстелдегі жаттығулардыдоптың қайда және қай доп ұшып келетінін білгенде тапсырмалар бойынша жасаңыз.Бұндай жаттығулар қозғалыс техникасын тезірек игеру үшін және есеп үшін ойынға жаттығуға жақсы дайындалу үшін тиімді.

Жаттығулар комплексі

Жаттықтырушының басқаруымен қозғалыстар және тұрыстар жасау. Солдан, оңнан соққы жасау үшін тиімді тұрыстар.

1.3 Доп беру (подача) 1.3.1 Қысқаша теориялық мәлімет

Допты беру бірінші ойнау соққы болып табылады және ол соққыдан ұпайдың ойналуы басталады. Сондықтан допты дұрыс беру өте қажет. Допты беру – статикалық жағдайдан жасалынады және бақталастың әрекеттерінен тәуелсіз болатын жалғыз техникалық тәсіл.

Доп беруді орындау техникалық екі бөлімнен құралады: допты лақтыру және соққының өзінен. Доп берудің негізгі ережелерін қарастырайық.

Доп ашық алақанмен лақтырылады, бас бармақ басқа жаққа қарай қалдырылады, ал қалған төрт саусақтар бірге ұстап созылған жағдайда болады. Міндетті түрде, доп пен қолын үстелдің деңгейінен түспегенін, үстелдің артқы сызығын қиылыспағандай және үстелдің басында тұрмағандай етіп байқа, ондай жағдайда доп беру дұрыс берілмеген деп саналады.

Доп қандай болса биіктікте, бақталас допты көре алатындай етіп, 16 смден кем емес, сілтеу үшін және доп беру үшін ыңғайлы болғандай етіп беріледі. Доп беру арқылы допқа әр түрлі айналу бағыттарын беруге болады.

Доп беру – бұл бақталастың осал жеріне беретін бірінші соққысы, жеңуге бірінші қадамы. Доп беру шабуылдың белсенді, ынталы күресі үшін құралына жатқызады. Біздің кезімізде, бақталастың шабуыл әрекеттерін қысқа араласқан күрделі айналыстар мен алдау қозғалыстары тиімді қолайлы доп берулер деп есептелінеді. Оларды кенет әсерін алу үшін жылдам ұзақ доп беруімен үйлестіріп қолданады.

Доп берудің түрлері.

1. Төменгі лақтырудың сол жақтан доп беру.

Сол жақтан доп беру кезде барлық үтелдің жағдайын едәуір нақты есепке алуға болады. Бұл доп беруді тік және көлденең тәсілі ойыны арқылы пайдалануға болады, сондықтан, қалақтың екі жағын да шабуыл мен тілуді қолданатын спортшылар бұл доп беруді жиі қолданады.

Үстелдің сол жағынан сол жақтан доп берудегі алғашқы қалпы, шамамен үстелден 30 см болады, алайда, спортшының тұру қалпын бойына қарап реттеуге болады. Оң жақ аяғы кішкене алдында, сол жақ аяғы кішкене артта қалады. Дене кішкене сол жаққа қарай еңкейтіледі. Доп ұстаған алақан, тік доп алақанның ортасында; ол үстел бетінен кішкене жоғарырақ артқы сызығының артында орналасқан. Ондай тұру қалпы дененің және білектің қозғалыстарын үйлестіруге, денені бұру үшін ыңғайлы, соның нәтижесінде доп берудің жылдамдығы мен күші көбееді. Жалпы, әр түрлі сипаттағы бір тәсілде ғана доп берудің тұру қалпы мен дайындау қозғалыстары мүмкіндігінше бірдей болу керек. Сонда бақталасқа доптың қайда ұшатын дайындау фазасын алдын-ала ескерту қиын болады, ал бұл сәйкесінше доп беруді қабылдауын қиындатады.

1.1 Жылдам ұзақ доптардың жоғарғы айналыммен сол жақтан беру Негізгі қозғалыстар:

1. Біз жоғары айтқандай, боп берудің тұру қалпы мен дайындалу фазасы сондай болады. Доп жоғары жеңіл лақтырылады: осымен бірге сол уақытта қалақмен қолды артқа қарай сілтеу үшін апарады, дененің оң жағына қарай сүйенеді;

2. Тордан төмен болған кезде, түсіп бара жатқан допқа соққы береді. Қалақның ұстап тұрған қолдың осі шынтақ болады. Тік қозғалысы кезінде білек алдына допқа соққан күшін жетілдіреді.

3. Доппен қалақ жанасқан кезде, қалақтың жазықтығы кішкене еңкейген болу керек; қалақпен жоғарғы жақтан доппен жанасады – ортасынан сәл жоғарырақ, осының салдарынан белгілі жоғары айналуымен доп алдына қарай жылдам қозғалады.

4. Доптың қалақшадан жұлынып алғаннан кейін, үстелдің артқы

сызығына жақын секіріп кету керек.

1.2 Қысқа баяу доптардың сол жағынан беру Негізгі қозғалыстар:

1. Алдын-ала дайындалу фазасы, алдында айтып кеткен доп беру сияқты. Осында тек қана доп беру үшін қолды сілтеу үшін алдымен жоғарыартқа апарады.

2. Доп тордың деңгейінен сәл жоғары төмендегенде, ойыншы білегімен жоғары-алдына қозғалысын орындайды, қалақшаның жазықтығы кішкене артқа қарай иілген және доппен ортасынан сәл төмен жанасады.

3. Доптың бірінші секіріп түсу үстелдің ортасында, содан кейін ол, тордан ұшып, бақталасының үстелінің жартысына тордың қасына құлайды. Баяу қысқа доптар беруін кенет, үстіңгі және төменгі айналысымен шапшаң ұзын немесе бүйір үстіңгі және астыңғы айналысының ұзын доптар беруімен үйлестіріледі. Кенет қысқа және ұзын доп беру үшін алдын-ала дайындау үшін фазасының талаптары бірдей. Жеңіл қысқа допты берген кезде, бақталас ұзын шапшаң допты алам деп дайындалып жатқан кезде, қолдың құлшынуын тосыннан істейді, немесе керісінше, егер бақталас жеңіл қысқа допты алам деп дайындалып тұрса, допты беруді шапшаң ұзын соққымен істейді. Бұл қозғалыстар шапшаң және бейімделгіш болу керек.

1.3 Астыңғы айналумен доптың сол жақтан шапшаң беруі Негізгі қозғалыстар:

1. Жазықтығы сәл артына қарай иілгендей етпі, бас бармақ қалақның сол жағына күшпен басылады. Доп беру алдында білегі сілтеу үшін артынажоғары қояды.

2. Доп тордың астына қарай түскен кезде, доппқа соққы береді. Білек шапшаң алдына-төмен қозғалады және допқа күшпен соққы береді. Доп қалақның ортасының төменгі жағымен жанасады, нәтижесінде доп екпінді алдына қарай белгілі төменгі айналумен қозғалады.

3. Доп пен қалақның жанасу кезінде қолдың буыны соққының

қозғалысының күшін сәл көбейту керек.

1. Доптың бірінші секіріп түсуі үстелдің артқы сызығының қасында

болу керек.

1.4 Үстіңгі және төменгі айналумен оң жақ бүйірінен сол жақтан доп беру.

Негізгі қозғалыстар:

1. Бастапқы тұру қалпы, бұрын айтып кеткен жағдайға ұқсайды. Доп лақтырылғаннан кейін, қолдағы қалақ сол жаққа төмен және жоғары сілтеу үшін қозғалады. Сілтеу кезінде қалақның жазықтығы сәл артқа иілген, қол буыны сәйкесінше иіледі, буынға күштеу ыңғайлы болу үшін, қалақның тұтқасы төмен бағытталған.

2. Қолдағы қалақмен сол жақтан-төмен-жоғары, оң жаққа-алдына-

төмен сілтеу қозғалысын жасайды; доп қалақмен жанасқан кезде, сол жақтан оң жағына төменгі жағынан сырғанайды.

1. Қолдағы қалақ денесінің алдында сол жақтан-жоғары қарай сілтеуін

оң жаққа төмен қозғалады; доп пен қалақ жанасқан кезде, доп сол жақтан төменге жазықтықтың ортасына сырғанайды.

1. Егер ұзын доптар құласа, онда бірінші секіріп түсу артқы үстелдің сызығына қарай жақын түседі; егер қысқа доптар кездессе, онда бақталастың жартысына қарай.

1.5 Сол жақтан төменгі айналыммен және айналусыз доп беру Негізгі қозғалыстар:

1. Алғашқы тұру қалпы, бұрын айтып кеткен жағдайға ұқсайды. Бұл доп беруді, тік тәсілді қолданатын ойыншылар қолданады. Доппен жанасу кезінде қалақ тік орналасқан, доп төменнен жоғары қарай сырғанаған сияқты болады, доп айналу үшін, алдына қарай төмен бағытта күш салынады.

2. Доп қалақның жазықтығын жанап өткенде, тік қалпында болады,

допқа айналуын болдырмау үшін тебеді.

1. Допты төмен лақтыру арқылы сол жақтан беру.

Спортсменнің сол жақтан допты төмен беру лақтыруында үстелге бетімен немесе бүйірімен тұра алады. Егер бақталас үстелдің оң жағында нашар ойнаса, спортшы оң жақта тұрып, оның оң жағына допты лақтыра алады, нақты оң жақтан шабуыл жасау үшін мүмкіндік табу керек. Егер бақталастың сол жағынан ойыны нашар болса, сол жақта болып, жарты қырынан оңға қарай тұру жағдайында оның сол жағына және сол жақтан шабуыл жасауға моментін тосуға болады.

Сол жақтағы доп беруден гөрі, оң жақтан доп беру иілгіш және табиғи және оң жақтан доп беру мен тік тұру тәсілін қолданатын ойыншылар, иығы мен қол буынын толық қолдана алады.

Спортшы қайда болмасын жерде – үстелдің оң жағында немесе оң жақтан доп беру кезінде жарты қырымен сол жақта, тәртіп бойынша, сол жақ аяғы алдында, ал оң жақ аяғы – артында, дене сәл алдына иілген, тізесі кішкене бүгілген, дененің үстіңгі жақ бөлігі кішкене алдына еңкейтілген. Доп пен қол дененің алдында орналасады, қалақсымен қолы – доп ұстаған қолмен – бұл оң жақтан доп беру үшін жиі кездесетін алғашқы тұру қалпы.

2.1 Үстіңгі бүйір айналумен доптың кенет ұзын оң жақтан беру Негізгі қозғалыстар:

1. Алғашқы тұру қалпы, бұрын айтып кеткен жағдайға ұқсайды. Осы кезде доп қолмен жоғары қарай лақтырылады, қол қалақмен артқы-оңғажоғарыға сілтеу жасайды. Сілтеу үшін білекпен артқа қозғау кезінде, қол буыны бос болу керек, қалақның жазықтығы тік дерлік болу керек;

2. Доп жоғарғы ұшу нүктесіне жеткен және төмендеген кезде, иық

білекті қозғалтады – ол артынан-оң-сол-алға қарай қозғалады, бір уақытта оңнан солға дене де бұрылады;

1. Доп қалақмен жанасқан кезде, бас бармақ қалақның сол жақ шетін қатты басады, бір уақытта қол буыны жігерлі қозғалысымен алдына қарай сілкиді, доп қалақның оң жағымен жоғарғы жаққа бағытында қалақның ортасымен жанасады.

2. Доптың қалақдан секіргеннен кейін оң жақ жетер интенсивті жоғарғы бүйір айналысына ие болғандықтан, онда тордан ұшып кеткеннен кейін, ол бақталастың алаңқайының оң жақ бұрышына алға қарай диагональ бойынша қозғалады.

1. Жоғары лақтырумен доп беру

Бұл доп берудің негізгі ерекшелігі доптың 2-3 метрге жоғары қарай лақтыруында болып табылады; төмен лақтырумен доп берумен салыстырғанда, құлау үшін көп уақыт керек. Бұл доп берумен ойынның баяу ритмі беріледі; егер бақталас ондай доп беруге машықтанбаса, онда оған оны қабылдау қиынға түседі.

Допты жоғары лақтырылады, сондықтан ол төменге тез құлайды, осыдан қалақға допқа салу күші көбееді, сондай-ақ қолдың қозғалу жылдамдығы мен доп беруді кенеттен соғуы. Жақсы доп беру әдетте шабуылдың немесе ынтасын кесуінің бастау үшін қолайлы жағдай туғызады.

Жоғары лақтырумен доп беру кезінде ең алдымен доптың ұшқан тұрақтылығын назарға алу керек, доп жоғары тік лақтыруға тырысу қажет, спортшының алдында-оң жақтан түскендей етіп лақтыру керек. Ол үшін лақтыру кезінде, қолдың шынтағы доппен сол жақ бүйіріне жақындатып және күшпен допты жоғары қарай лақтыру керек. Сондай-ақ доппен соғу нүктесі спортшының денесінен алыс тұрмау керек. Допқа өзінен шамамен 15 см алдында соғу жақсырақ болушы еді. Доппен сенімді басқару үшін, қол мен иықпен артына қарай сілтеу жасап үйрену қажет.

3.1 биік лақтырумен оңға қарай қырынмен тұру қалпында доп беру

Жиі кездесетін доптың биік лақтырумен солға қарай қырынмен төменгі айналу және сол жақ бүйір айналумен доп беру; биік лақтырумен оң жақтан қысқа доптың лақтырылуы орындалады (қысқа доптардың бүйірінен төменгі дәне үстіңгі айналумен және айналусыз) және т.б.

Жартылай қырының оң жаққа тұру қалпындағы сол жақтан және сол жақтан төменгі бүйір айналысымен доп беру. Негізгі қозғалыстар:

1. алқашқы тұру қалпы, төменгі лақтырудығы қалпы сияқты. Доп ұшқан кездегі жоғарғы нүктесіне дейін жеткен кезде, содан кейін төмен құлап бара жатқан кезде қолдағы қалақны оңға-жоғары қарай бағыттайды, қалақның жазықтығы тік, допты соғуға дайын.

2. Сол жақтан бүйірінен үстіңгі айналумен доп беру кезінде, доптың бастапқы биіктігіне жеткенше дейін, қолдағы қалақ оң жақтан-жоғарыдан сол жаққа-төмен сілтеу жасайды. Доп қалақ бойымен ортасынан оң жақ шетіне сырғанайды.

3. Сол жақтан бүйірінен астыңғы айналумен доп беру кезінде, қолдағы қалақмен оң-артынан-жоғарыдан сол жақтан-алдына- төмен сілтеу жасайды.

Доп қалақның төменгі жағымен оңнан солға сырғанайды.

3.2Отыру жағдайында доп беру

Тік тәсілін қолданатын спортшылар, бұл доп беруді жиі қолданатын себебі, тік тәсіл білек пен қолдың буынының майысқанын қолдануға болатындығында. Бұл доп беру жоғарғы доп беру типіне жатады. Бұны орындау кезінде қалақша оның үстіңгі жағымен жанасады. Сондықтан, доптың айналу синаты төменгі айналу сияқты болмайды. Мысалы, отыру тәсілі кезінде доп оң бүйірінің үстіңгі және төмеңгі айналумен және тор арқылы қарсыластың жағына түскен кезде, ол алдына қарай диагональ бойынша оңға емес, қарсыластың алаңына солға қарай, ақырында, сайыстың шешілуі кезінде, егер спортшы отыру тәсілінде доп беруді алса, қарсылас дұрыс қаға алмай, биік доп немесе қателік жасай алады.

Бұл доп беруді істеген кезде, ережені бұзбау үшін, ең алдымен доп 45º бұрыштан көп лақтырылмауы керек. Сондай-ақ допты соққан кездегі моменін бақылап – ереже бойынша, доп тордың деңгейінің сәл биігірек жеткен кезде соғады. Доп беруді жедел шабуылымен есептеу қажет. Мысалға, егер қалақша оң қолда болса және жедел шабуылдар оң жақтан жақсы орындалса, онда үстелдің сол жағында тұрып, оң қолмен отыру тәсілін орындауға болады. Егер спортшы сол және оң жақтан шабуылдарды жақсы орындаса, онда доп беруді үстелдің ортасында тұрып берген жөн.

1.3.1 Оқыту әдістемесі

Доп берудің жақсы техникалық негізде өңдеу және доп берудің соңында шабуыл соққымен үйлестірумен немесе жазу әдістің қазіргі кездегі жарыстардың, сондай-ақ біздің елдің техника мен ойынының әдістің бір ерекшілігі болып табылады. Көп доптармен машықтандыру осында үлкен нәтижелер беруде.

Доп беруді серіктессіз өңдеуге болатын бір ғана техникалық қабылдау болып табылады. Сондықтан, машықтану тек қана үстелдің бойында ған емес, сондай-ай өз бетімен әр жерде орындауға болады. Доп берулерді 10 немесе 20 минут үзілістерді пайдаланып орындауға болады.

Үстел бойында машықтану. Кәрзеңкесі бар допты пайдаланып (100-200 дана), спртшы өз бетімен жоп беруді өңдейді, ондай мақсаттарға арналған арнайы дөңгелек үстелді пайдаланған жақсырақ болады. Ондай үстелдің бойында нақты қисайған ағаш (немесе басқа да материал) қабырғалары болады, бұл қисайғанның арқасында құлап түсудің бағатында қарғып түседі. Сондықтан теннисист доптарды көтеруге уақытын шығармау мүмкіндігі бар. Қарама-қарсы қабырғасы доптар ұшып кетпес үшін, тормен қоршалған.

Қабырғадан қарғып, доптар үстелдің орнатылған науаға түседі. Жалпы талаптар:

1. Доп беру кезінде білек пен қол буынының қозғалысы жедел, тез болу керек (әсіресе қол буынының қозғалысы жылдам болу керек), қол шапшаң қозғалады, доа әр түрлі айналыспен беріледі, әр түрлі нүктелер мен әр түрлі жылдамдықпен түсіріледі. Доп берудің доптың айналумен және айналусыз арасында айырмашылығы, оның ұшу бағытының маңызды болу керек; одан басқа, доп берудің шабуыл соққылардың үйлесуімен өңдеуіне көңіл бөлу қажет.

2. Жалған, жасыру қозғалыстарын үуреніп көңіл бөлу.

3. Әр доп беру жарыс кезінде берген сияқты берілуі тиіс. Қарамақарсы үстелдің жағынан доп бергеннің нәтижесінен, әр доп бергеннен кейін, қарғу ніктесінің, тәсіліне, доптың қалай айналғанына көңіл бөлу керек.

Солардың бәрін жедел талдап, келесі допты беру керек.

1. Күнде доп берудің өңдеуіне аз дегенде жарты сағат уақыт бөлу керек, ал қажеттілікте одан да көр уақыт бөлу керек, басқа техникалық әдістермен қолданып орындау керек.

2. Доп беруді орындау кезінде қол буынының қозғалысын көбейту үшін қалақтың ебі аздап өзгеруі мүмкін. Қалақтың өзі бас және сілтеу саусақтарымен ұсталынады, ал тұтқасы қалған үш саусақпен сәл ұсталынады.

3. Қол буынын максималды бос ұстауға және кең емес, шарт еткізбей,

максималды үдемелі қозғалыспен орындауға тырысыңыз.

1. Доп берудің басында, дұрыс тұру қалпын алуға тырысыңыз. Бұл сізге доп беруді жақсы орындаудан басқа, және де келесі одан кейін келетін соққыға дайын болуға мүмкіндік береді.

2. Қалақшының доппен жанасқан кездегі көлбеу бұрышына назар

аударыңыз. Одан доптың үстелге нақты түскеніне тәуелді болады.

Жаттығулар кешені

• сол жақтан айналусыз соққымен доп беруді үйрену.

• оң жақтан айналусыз соққымен доп беруді үйрену.

• «маятник» доп беруді үйрену.

• «веер» доп беруді үйрену.

• жаттықтырушының бақылаымен көп доптармен доп беруді үйрену.

1.4 Жазу (накат) 1.4.1 Қысқаша теориялық мәлімет

Жазу ойынның техникалық тәсілдердің негізгі шабуыл соққылардың бірі деп саналады. Оның көмегімен допты басқа жаққа лақтырудан басқа, допқа соғу арқылы үстіңгі және төменгі айналу орындау болады. Бұл тәсіл арқылы шабуылға жауап қайтарып, жазумен шабуылға қарсы шығуға да болады. Осы жағдайда соққы шабуылға қарсы шығу деп аталады.

Жазуды қолдану ойын түрленендіріледі. Шапшаң қарқында ойнау, доптың бағыты мен айналу күшін өзгерту, қарсыласты жеңу мүмкіндігін береді.

Сол жақтан жазу. Сол жақтан жазу орындау кезінде, оң жақ аяқ алдында, ал сол аяқ артында, дене сәл сол жаққа еңкейтілген, аяқ тізеде бүгіледі, қол шынтақта бос бүгілген, иық денеге жақын, білек еден бетіне параллель, қалақша ойыншының сол жақ бүйірінде және тордан сәл еңкейген, дененің салмағы екі аяққа бір қалыпты үлестірілген. Доп үстелден жоғарылағанда, білек алдына қарай қозғала бастайды, ал қалақша белбеудің деңгейінен оң жаққа жоғары қарай қозғалады. Доп өзінің қарғып түсу нүктсінің ең жоғарғы деңгейін жетіп құлап бара жатқан кезде, қалақша, үстел бетінің бойымен тік бұрыш жасап, доптың ортаңғы жағымен түйіседі. Бұл түйісу кезінде доп ұшудың қисық траекториясын жасап, қол буыны жеңіл қозғалысымен қалақшаны жауып алдына қарай қозғалады және тор арқылы ұшып қарсыластың жағына түседі. Одан кейін, доп қалақшаны қалдырғаннан кейін, қолдың бұлшық еттері босайды, ал қалақша жоғары қарай қозғалысын жалғастыра береді; бастың деңгейін жеткен кезде, тоқтайды. Сол уақытта дене сәл алдына қарай еңкейген, ауырлық күші оң аяққа толығымен ауыстырылады, ал сол жақ аяғы артында болып, денені тепе-теңдік қалпын ұстайды.

Сурет 9 Сол жақтан жазу

Оң жақтан жазу. Оң жақтан жазу орындау кезінде, сол жақ аяқ алдында, ал оң аяқ артында қалады, дене сәл оң жаққа еңкейтілген және үстел бетімен 45º бұрыш жасайды, аяқ тізеде сәл бүгіледі, қалақшаны ұстаған қол артқа қарай шынтақта бос бүгілген, қол буыны мен білек бір сызықта орналасқан, қалақша тік қалпында тұрады, дененің салмағы екі аяққа бірдей үлестірілген. Доп үстелден ұшып бара жатқан кезде, қол алдына қарай қозғалысын бастайды, ал белбеу деңгейінде болған қол ұстаған қалақша сол жаққа жоғары қарай қозғала бастайды.

Доп өзінің қарғып түсу деңгейінің ең биік нүктесінен үстел бетімен тік бұрыш жасап құлап бара жатқан кезде, доптың ортаңғы жағымен түйіседі. Бұл қалақша мен доптың түйісу кезінде қол буыны допқа жеңіл қозғалысымен үстіңгі айналу береді, осымен допты берілген траекториямен ұшуын қамтамасыз етеді, тор арқылы ұшып қарсыластың жағына түседі. Одан кейін, доп қалақшаны қалдырғаннан кейін, қолдың бұлшық еттері босайды, ал қалақша инерция бойынша жоғары қарай қозғалысын жалғастыра береді; бастың деңгейінен биіктеген кезде дейін. Сол уақытта дене сәл алдына қарай еңкейген, ауырлық күші сол аяққа толығымен ауыстырылады, ал оң жақ аяғы артында болып, денені тепе-теңдік қалпын ұстайды.

Сурет 10 Оң жақтан жазу

1.4.1 Оқыту әдістемесі

1. сілтеу кезінде қол мен қалақша шынтақта оң жақтан, сол жақтан жазу үшін де 100-100º бұрышта бүгілген. Қайта бүгу кезде шынтақ буынында соққының тез және нақты болуын қиындатады, ал өте аз бұрыш жасау қозғалыс амплитудасын қысқартады.

2. шынтақ буынның қозғалысына ерекше назар аударған жөн. Шынтақ орнында қалу керек, қозғалыс шынтақ щеңберінде орындалады. Бақылау үшін сол қолды оң қолдың бүгілісіне шынтақты ұстап тұрып қоюға болады, солай жазуды оң жақтан және сол жақтан да орындауға болады.

3. сілтеу кезінде қалақшаның «мұрны» сәл түсірілген, ал қалақшаның өзі ойын үстелдің деңгейінде немесе төмендеу болу керек. Соққы аяқталғаннан кейін қалақшаның «мұрны» үстіне қарай көтерілген. Ал қалақша бастың қасында көз деңгейінде немесе төмендеу орналасады.

4. соққы аяқтың табаны мен қалақша істейтін тең бүйірлі үшбұрыштың шыңында болғандай етіп, допқа соғу қарғып шығудың биік нүктесінің деңгейінен орындалады.

5. бірқалыпты үдемелі қозғалыс баяу орындалады. Қозғалыстың үдемелі жылдамдығы қалақша мен доптың соғылу кезінде болу керек.

6. келіп түсетін жылдамдықты көбейту үшін, дененің салмағын бір аяқтан екінші аяққа ауыстыруды ұмытпау қажет: сол жақтан жазу кезінде – сол аяқтан оң аяққа, ал оң жақтан жазу кезінде – оң аяқтан сол аяққа.

Жаттығулар кешені

• қабырғадан оң жақтан жазу ойыны

• үстелде диагональ бойынша тіреуішке қарама-қарсы оң жақтан жазу ойыны, оң жақтан жазуға қарсы

• оң жақтан жазу тіреуішке қарсы түзу бойынша ойыны

1.5 Топ-спин 1.5.1 Қысқаша теориялық мәлімет

Топ-спинді орындау техникасының ерекшелігі.

Доптың қатты үстіңгі айналу мен соққының жоғары сенімді болу бірінші ерекшелігі болып табылады. Жоғары сенімділік туғызу доптың ұшу үшін тиімді траекториясын туғызған кезде және сенімді қағып тастау кезінде ғана пайда болады. Жазуды қолданған кезде допқа күшті үстіңгі айналуын қамтамасыз етіп, оның ұшу траекториясына ықпал жасайды. Ауаның үстіңгі қабатының тасқын бойымен үстіңгі айналумен ұшып келе жатқан доптың жылдымдығы үлкен емес, қысымы үлкен болады. Ондай доптың ауаның төменгі тасқын бойымен ұшып бара жатқан жылдамдығы үлкен де, қысымы аз болады, осыдан, қысымның айырмасы құрылады. Осыдан басқа өзінің салмағы да қосылады, сондықтан доп ең биік нүктесіне жеткен кезде, үлкен қисық траекториясымен шапшаң түсетіні сондықтан. Егер де оның жай жазуды істегеннен ұшу траекториясы жоғары болса да, доп үстелдің шегінен шығып кете алмайды. Басқаша айтқанда, ұшу қашықтығын қысқартуға болады: егер доптың ұшу траекториясының жылдамдығы өзгермесе, онда доптың айналуы қатты болса, қисық траектория жасап, ол алдына-төмен құлауы да тезірек болады. Егер де доптың айналу күші өзгермесе, ұшу жылдамдығы үлкен болса, доптың алдына-төмен құлауына үлкен мүмкіндігі болады.

Сонымен, бұл техникалық тәсіл үстелдің сызығынан шығып кеткен, сондай-ақ қарғып кетуі тордың биіктігінен кіші құлаған допты, қатты төмен айналумен келе жатқан допты сенімді соғуға мүмкіндік береді. Төмен допты шұғыл соққы үшін ыңғайсыз болған жағдайда немесе қатты төмен айналумен доппен соғу қиынға түскенде, үстіңгі қатты айналып келген доптан нақты жоғары дәлдікті алуға болады. Шабуыл соққыны Берген кезде, ереже бойынша, доп қарғып ең биік нүктесіне жеткенде ғана дәл соққы беруге болады. Осында бұл техникалық тәсілдің нақты орындау қиындығына келіп тіреледі. Егер доп беруді ұшып бара жатқан немесе түсіп бара жатқан кезде орындаса, ең биік нүктеде орындамаған кезде, онда қателіктер мен мүлт жіберулер көбірек болады. Ал топ-спиндерде допты биік нүктесінде допты ұстап алуға және айналумен алдына қарай жазумен соққы беруге болады.

Түсіп бара жатқан допқа жазу айналумен толықтырылады, шабуыл соққымен салыстырғанда допты соғу үшін мүмкіндіктер толық күште көбірек және мүлт жіберулерден оңай құтылып кетуге болады.

Топ-спиннің екінші ерекшелігі шабуыл соққының қаттылығында болады. қиылумен Қатты топ-спинді орындаған кезде, егер ол жылдам болса, үстіңгі айналу тезірек болып және оның «керемет күші» шабуыл соққымен қарсы бола алады. Қиып өтуді орындаған теннисші топ-спинді орындау техникасын әлі меңгеріп алмаса, онда оның жауап алу добы жеңіл көтеріліп, биік және үстелдің шегінен шығып кетеді.

Кәдімгі үстіңгі айналумен доптарды, жазу мен тіреуішті, қағу кезінде көптеген топ-спиннің шеберлері үстіңгі айналу жазуға көп күш бөледі. Егер де қарғып түсі нүктесі жақсы болса (мысалы, оң жақтан бос кеңістік), онда шұғыл соққының басымдылығын жүзеге асыруға болады. Шеберлікпен топспинді орныдаған теннисшілер ереже бойынша, алдына тез қозғалып және жазуды тез орындайды, олардың ең басты құралы болып үздіксіз жазулар мен тез топ-спиндер болады.

Топ-спиннің тәсілдерін орындап және қолданған кезде, келесі моменттерге көңіл аударуға болады.

Жазудың сапасын білу керек, доптың айналуын өзгерту керек. Топспиннің тиімділігі доптың айналу күшінде болады: айналу күші қатты болса, шабуыл соққының да күші қатты болады. Үйлестіру сапасында доптың аса қатты емес айналуымен қолдану керек. Одан басқа, доптың бағыты мен ұшу ұзындығын өзгертуін үйрену керек. Доптың ең болмаса үш бағытта бағыттауын білу керек – диагональ бойынша, түзу бойынша және орта сызығы бойынша.

Үдемелі алдына қарай топ-спин агрессивті және берік болу керек. Осымен, қатты айналуды қажет етпейді. Алайда үлкен жылдамдық қажет, доптың төмен ұшу траекториясы болу керек, оқыс ұмтылыстың қатты күші болу керек, шабуылдың маңызды құралы болатындай етіп орындалуы керек. Үлкен түсетін алға қозғалыс кезіндегі топ-спиннің және доптың айналуымен топ-спиннің үйлестірілуі ритм мен айналуын өзгертуіне қиындық туғызып, ынтасын меңгеруін көмектеседі. Алға қарай үдемелі топ-спинді орындаған кезде доптың ұшу бағытының өзгерісін бақылау керек.

Уақытында орнынан қозғалу қозғалыстың маңызды моменттерінің бірі болып саналады. Топ-спин орнынан қозғалуға қатаң талаптар көрсетті. Орын ауыстыру арақашықтығы үлкен болады, ал бұл орын ауыстырудың ең маңызды себептерінің бірі болып саналады. Одан басқа, топ-спиннің қозғалыс амплитудалары әр түрлі болады, қозғалыстардың координациясы мен үлкен күшті қажет етеді. Шұғыл шабуылдан ғөрі, алғашқы қалыпқа келмей жатып, қолды көтеру кезінде қозғалысты үйлестіруге болатынын білсек, әсіресе қолдың қозғалыстары мен доптың ұшу бағыты тұрақты болу керек. Сондықтан, уақытында алғашқы тұру қалпын ұстау өте маңызды, қарама-қарсы жағдайда соққыға қозғалу күшін беру мүмкіндігі болмайды.

Тәсілдің орындау кездегі өзгешелігін қалыптастыру керек. Және осында оң жақтан келген шабуыл соққыларды жетілдіру, қайталанатын жазулар мен үдемелілерді орындау білу, жазудан кейінгі аяқтайтын соққылардың нақтылығын орындау өте қажет.

Оң жақтан топ-спин. Бұл шабуыл элементтің негізгі міндеті – допқа өте қатты үстіңгі айналу беру. Жазудан гөрі қарсыластың жауапты әрекеттерін қиындатуға әкелетін, жылдамдығы үлкен болады.

Біріншіден, доптың үстелден қарғып түсу тосыннан болады. Екіншіден, қалақшамен қағып алған допты да басқара алмайсын және керекті бағытға жіберу қиынға соғады. Топ-спиннің жақсы қасиеті ол – қатты айналған доп тор үстінен биік ұшырып, қарсыластың жағына түсуіне ықтимал жасайды.

Тордың қасынан берілген доптар топ-спин үшін қолайлы жағдай деп саналады. Және керісінше, топ-спин үстелден алысырақ орындалған кезде, сілтеу де кең орындалып, қалақшының соққы кезіндегі қозғалыс жылдамдығы да үлкен болып, айналуы мен соққы сенімді болады.

Егер топ-спин қиып тастау бойынша орындалса, ойыншының әрекеттерін жеңілдетеді, ал егер топ-спин жазу бойынша немесе қарсы топспин арқылы орындалса, онда ол істі қиындатады.

Топ-спин жаман жақсы болмайды, оны тек қана доптың айналу дәрежесінен ғана анықтайды. Топ-спин үшін үлкен сілтеу, ереже бойынша түзелген қолмен сипатталады. Оның алғашқы қозғалыс кезінде түзелуі сілтеудің өзін күшейтуіне, білегі мен қол буының күш салу көмегімен қалақшаның жылдамдығына жағдай жасайды. Жазумен істеген соққыдан гөрі, топ-спиндегі қолдың қозғалысы жоғары қарай бағытталған болады, ал допқа соққы берген кезде сырғанау сипатына ие болады.

Оң жақтан топ-спинді орындалу кездегі негізгі қалпы: сол аяқ сәл алда , оң қолы түзу және арқаның артына оңға - артқа бұрылған. Сілтеуді үлкейту үшін кеуде оң жаққа бұрылған. Аяқтар тізелерде бүгілген, барлық дене бос. Топ-спин белсенді соққы бағытында бұрылудан басталады. Оң қол алғажоғары-солға қарай жүреді. Дене салмағын оң аяқтан сол аяққа береді, инерция бойынша дене мен қол сол жаққа алыс кете алады. Жанасу кезінде доппен қалақшаға соққан кезде сырғанаған сияқты болу керек. Осыдан, доп пен қалақшаның соғу күші минималды болады. Алайда қол буыны қорытынды тездету береді. Бүиірінен беру деп аталатын топ-спиннің тағы да бір түрі бар.

Сурет 11 Оң жақтан топ-спин

Еуропалық және азиаттық тәсілдердің оң жақты топ-спиннің ешқендай айырмашылығы жоқ. Алайда қол буының жұмысы үшін азиялық тәсілмен ұстау кезінде спортшыларға кейбір артықшылық көбірек мүмкіндік береді деп белгілеп қоюға болады.

Сол жақтан топ-спин. Бұл техникалық тәсілді еуропалық тәсілмен ойнайтын спортшылар қолданады. Әдетте сол жақтан топ-спинді төменгі айналумен допты қағып алу үшін, қарсыластан жай жылдамдықпен ұшып келе жатқан доптың пен қиып алу үшін, сондай-ақ ортаңғы арақашықтықпен үдемелі әсерлескенде қолданады. Жақсы топ-спин партияның басынан инициятивасын алып кетуге және ойынның тепе-тең күштің кезінде көмектеседі.

Қалақша дененің астыңғы жағына және сәл алдына қарай қойылған, қол шынтақта бүгілген. Қалақша қозғалған кезде допты жанаған кезде, шынтақтың айналысында орындалатын, ось сияқты әрекеттейтіндей етіп, білек шапшаң алдына қарай қозғалады. Доп қалақшаның ортасында жанасады. Күшті салған кезде қол буыны алдына қарай жоғары қарай қозғалып, жедел допты озып кетеді. Осымен бір уақытта қосымша күш алу үшін, аяқты түзейді.

Сурет 12 Сол жақтан топ-спин

Үстіңгі жағынан айналған классикалық топ-спинді бүйірінен айналу топ-спинмен ерекшелейді, бүйірінен айналған доп пен доптың қарсыластың жылдам сол жаққа терең қарғып түсуімен ерекшеленеді; сондай-ақ жылдам топ-спин, доп жоғарылап бара жатқан кезде бастапқы тұру – жақын, қозғалыстар- қысқа, жылдамдық – үлкен, қосымша күш салып соққы беру.

1.5.2 Оқыту әдістемесі

1. оң жақтан топ-спинді орындаған кезде, сідтеуді оң жақтан тұру қалпынан иықтың үлкен бұрылысынан және тік ұстаған қолды сәл артқа қоюымен орындау қажет. Бұл қозғалысқа үлкен энергия салуға көметкеседі. Сол жақтан топ-спинді орындау кезде үлкендеу сілтеу жасау үшін қалақша ұстаған қолды сәл тік ұстап, сол жақ жамбасқа дейн түсіріңіз, ал иықты үстелдің оң жағында болатындай етіп бұру керек. Аяқтар әдеттегі қалпынан сәл кеңдеу ұстап және тізеде бүгілген. Ондай қалыпта сілтеуді істеу кезінде қол, дене және аяқтардың күшін қолдануға мүмкіндік береді.

2. допқа одан да көп айналу және келетін қозғалысты беру үшін соққының алдында аяқтарды жазуда доптың астына отырған сияқты көбірек бүгілуі керек, ал соғу кезінде денені алдына жіберумен бірге бір аяқтан екінші аяққа түзету керек.

3. қол ұстаған қалақшаның жылдамдығы көбірек болу үшін доппен әсерлескен кезде, қол буыны мен білекпен белсенді жұмыс жасау керек.

4. топ-спинді орындау кезде допқа жанасу бойынша соғу керек. Доп пен қалақшаның ұстасуы жіңішке болғанда, қарсыластың жағындағы доптың қарғып кетуінің дауысы мен сипаты бойынша анықтауға болады. Соққы дерік дыбыссыз, жеңіл сыбдыр, ал қарғып түсі шапшаң және биік емес болу керек.

5. допқа керекті траектория мен ұшу бағытын дұрыс беру үшін қолдағы қалақша допты озып кету керек. Ол кезде дене мен қол инерция бойынша алысқа жіберілуі керек. Қолдың соққыдан кейін кенеттен тоқтатылуы доптың ұшу бағытының дәлдігін төмендетеді.

6. топ сриннің тәсілін үйрену үшін велодоңғалқты қолдану ұсыныс жасайды, одан басқа қозғалыстың шапшаңдығын, күштілік пен шыдамдықты жетілдіруге жағдай жасайды.

Жаттығулар кешені

• жаттықтырушының бақылауымен оң және сол жақтың топ-спинді

істеу;

• велосипедтің доңғалағында оң және сол жақтан топ-спинді орындау;

• жаттығушымен берілген жазу, кесіп тастауға қарсы оң және сол жақтан топ-спинді үйрену;

• оқушылардың өз бетімен кесіп тастау мен жазуға қарсы ауыстырып оң және сол жақтан өңдеу,

• белгілі жерден басқа жерге оң және сол жақтан топ-спиндер;

• бір нүктеден екі әр түрлі нүктеге оң және сол жақтан топ-спиндер,  өзінің алаңынан бір нүктеге оң және сол жақтан топ-спиндер.

1.6 Тіреуіш 1.6.1 Қысқаша теориялық мәлімет

Тіреуіш – теннисистердің шапшаң шабуылдарды орындайтын техникалық тәсілдердің негізін салушылардың бірі болып табылады. Тіреуіш тәсілінің ерекшелігі теннисшінің үстелдің қасында ойнауы болып табылады. Ол қозғалыста, доптың жылдамдығы үлкен, сондықтан доптың ұшу бағытының өзгертілуі жиі кездеседі. Қарсы шабуыл кезінде ойыншы жылдамдық немесе күшті тәсілді соққыларды әр түрлі бағыттарда жіберуін, қарсыластың орнынан қозғалысын және ойынды өзінің ынтасына аудару. Кейбір жағдайларда бұл тәсіл ойын кезінде қарсыластың әлсіз жерлерін қоладна алады және өзіне шабуыл соққыларды үшін жақсы жағдайлар туғызады, ойынның енжар сипатында немесе күштердің бірдей болу кезінде тіреуіштер белсенді қорғау мен ойында өзіне ынтасын аудару үшін көмектеседі. Тіреуіш тәсілін үйренген кезде және оны ойында қолданған кезде, допқа үлкен жылдамдық беруін үйрену керек,ойында «тұтқыр» сипатына беріп, күшті соққыны қарсыластың әр түрлі нүктесіне бағыттау.

Доптың үлкен ұшу жылдамдығы – тіреуіш тәсілінің ең маңызды шарты. Үдемелі тіреуіш техникасының бастысы – ұшып бара жатқан допқа соққы берілетіндікте болады. Соққының күші – тіреуіш техникасының екінші талабы болып саналады. Егер күшейтілген тіреуіш тәсілін қабылдаған кезде, бұл тіреуіштің мықтылығын күшейтуге мүмкіндік береді, бүйірінен шабуыл соққылар жасау үшін жақсы жағдай туғызады. Күшейтілген және әлсіз тіреуішті үстелдің ортаңғы зонасында шабуыл соққыларды орындаған кезде, қарсыласты қозғалуға мәжбүр етеді, қимылдарын қысқартып, ынтасын басып алуына мүмкіндік береді.

Біршама мағынада тіреуіштің күшінің күшейтуін оның жылдамдығының күшейтуіне қабілет жасайды. Соққының күшін көбейткен кезде келесі моменттерге аудару керек. Біріншіден соққы доптың ең биік нүктесіне қарғып түскен кездегі уақыт моментінде ғана мүмкін болатын (сонда соққының нүктесі тордың биіктігімен немее жоғарырақ болған кезде ғана мүмкін болады, ал бұл соққының күшейтуіне қабілет жасайды, екіншіден, ойыншының оң жағынан кеуденің деңгейінде нүкте соққысы болды, иығы мен білектің күшін алдына қарай бағыттауын қабілет жасайды. Егер соққы нүктесі тым сол жаққа қарай кетіп қалса, бұл солға қарай бағытталған күшті көбейтеді, алдына келтірілген күшті азайтады. Үшіншіден, күшейтілген тіреуіш тәсілін қолданған кезде сілтеу ең алдымен білектің буынның артқа- алдына күшпен орындалуымен орындалады. Сондай-ақ, осында дене мен ортаңғы саусақтың қосымша күші қажет.

Ойыншының қозғалыстары аз, жасырын сипатта қозғалыстары шұғыл болғандықтан Қарсыласқа тіреуішті қолданған ойыншыға қарсы тұру қиынға түседі. Тіреуішті қолданған кезде, доптың ұшу бағыты, айналуы мен күші өзгереді. Доптың ұшу бағытын өзгерткен кезде, ойынды түзу, диагональ қысқа және ұзын, сондай-ақ алыс және жақын қашықтықта болуын жорамалдайды. Түрткі мен қысым күшін белсенді қолданғаннан ғана өзгеріс мүмкін болмайды. Ойынның енжар сипаты кезінде де доптың ұшу бағытын сәйкесінше қадағалап отыруын білу керек.

Допқа әр түрлі айналу беру үшін, сондай-ақ жауапты допқа жылдамдық немесе бүйірінен айналуды беретін итеріп шығару техникасымен бірге, допқа астыңғы айналуды беретін түрткі техникасын үйрену қажет. Бұл топ-спинді қолданатын теннисистпен ойын кезінде үлкен мән береді. Қатты және әлсіз соққыларды жиі ауысып үйлестіретін және доптың ұшу бағыты мен жылдамдығын өзгеретін тәсілін, сондай-ақ ортаңғы зонада ойнаған қарсыласқа қарсы қолданыла бере алады. Соққы моментінде ойыншының қалақшаны ұстаған бұрыштың икемді өзгерілуі, техникалық тәсілдің күшті салу бағытының негізгі болып табылады. Олармен әрдайым үйрену қажет.

Аталған талаптар тіреуіш техникасына лайықты белсенді ойынның шабул стилінен шығады.

Тіреуішті қолданған кездегі тағы бір талап – ойынның «тұтқыр» сипаты болуы. Жарыс тәжірибесінде күшті түрткіден немесе қатты агрессиялық шабуылдан кейін, келген жағдайдан дұрыс жол табу мүмкіндігі болмаса немесе тиімсіз жағдайларда, тіреуішті қолданған кезде күштердің бірдей болуы жиі кездееді. Ойын енжар болып кетеді. Ондай жағдайда ойынға «тұтқыр» сипат беріп, ойыншы қалақшаны ұстау бұрышының өзгеруіне, доптың ұшу бағытының өзгеруіне, күштің өзгеруіне, доптың айналуымен күресуіне назар аудару қажет. Қарсыласпен ұзақ күрес жасау үшін, тіреуіш орындаған доптың ұшу траекториясын анық бақылау керек. Ойыншылар тіреуіш тәсілін қолданған кезде «тұтқыр» сипатындағы ойын, шұғыл шабуыл соққы техникасы және сайыс кезінде, әрдайым жетілдіретін теннисшілерге үлкен мән береді.

Жылдамдықпен, соққы моментімен, күші мен оның бағыты мен ойыншының қалақшаны ұстау бұрышымен, қалақша мен доп жанасқан кезде тұру қалпын сәйкесінше, сондай-ақ жауап доптардың айналуымен тіреуіш техникасын келесі алты түрге бөлуге болады: сол жақтан шапшаң тіреуіш, күшейтілген тіреуіш, қолды жанына жіберумен тіреуіші, астыңғы айналуымен тіреуіші; әлсіз тіреуіш және оң жақтан тіреуіш. Аталған техникалық тәсілдерді бөлек қарастырамыз. Бұл техникалық тәсілді қайталануын жібермес үшін ойыншының жалпы қалпын және тіреуішті орындаған кездегі дайындауына байланысты (түрлерін талдау кезінде) келесі түсініктерді берейік. Спортшының үстелден тұратын қашықтығы әдетте 3040 см ойыншының бойына байланысты анықталады. Ойыншы аяқтарын иығының жалпақтығынан көбірек алады, оң аяғын алдына қарай сәл қояды, ал қашықтығы табанның жартысы болатындай етіп сол аяғын – сәл артқа қарай; табандар параллель болу керек. Дене сәл алдына қарай еңкейтілген, дененің ауырлық күші ортасында, тізе сәл бүгілген. Қалақшаны көлденең қалпында – бұрышы 90º үстелдің бетіне қатысты. Сұқ саусақпен ойыншы қалақшаға сәл басады, ал бас бармақ бос қалпында болады, иық пен шынтақ ойыншының оң бүйіріне тығыз жанасқан, иық пен білек арасында бұрыш 100º құрайды, иық бос.

Шапшаң жылдамдық. Жауап доптың жылдамдығы үлкен болады. Соққы түзу бойымен де, диагональ бойымен орындала алады. Күштердің бірдей немесе түйісу кезінде теннисші ойында, қарсыластың оң және сол жақ алаңына бағытталған түрткі соққыларын қолданады. Шабуыл соққылар да қолдануға болады, бұл шабуылды тартып алуына жақсы жағдай туғызады және оң жақтан шабуыл жасау, нәтижесінде қарсыласқа мүлт жіберуіне мүмкіндік береді, жақсы моментін жіберп алады. Қарсыластың көңілін аударатын және уақытын жеңіп алуға мүмкіндік беретін қорғалмайтын жерлерге шабуыл соққыларды қолдануға да болады, шабуылды өзіне аударып алатын және оң жақтан шабуыл соққыларға жақсы жағдай туғызатын, нәтижесінде қарсылас жақсы моментін жіберіп алып, мүлт жібере алуына мүмкіндік береді. Шапшаң тіреуіш, ереже бойынша, қарсыластың шабуыл кезінде орындаған, тіреуіштің күші орташа, әлсіз айналуы бар допқа қарсы жазуда қолданылады.

Соққыны жасау кезге дейін ойыншы білегі мен иығының күшімен қалақшаны сәл артқа жібереді. Соққыны жасаудан бұрын қолды шапшаң созып, доп пен қалақшаның жанасуы, көтеріліп бара жатқан доп бойынша жүзеге асырылуы керек. Доппен жанасқан кезде, ортаңғы немесе жоғарғы жағымен соғып, қалақша оның айналуын өзгертеді. Қолдың қосымша күші негізгі алдына және сәл жоғары бағытталған.

Күшейтілген тіреуіш күшейтілген тіреуішті қатты дауап соққымен, доптың ұшу жылдамдығының үлкен болуына, доптың ұшу бағытының жиі өзгеруімен айырады. Ойында қолданған, күшейтілген тіреуіш қарсыласты енжар қорғауды жүргізуге, үстелден бірталай қашықтықта орын ауыстыруына мәжбүр етеді. Күшейтілген және әлсіз тіреуішті үйлестіру қарсыластың әрекеттерін тиімді соғып шығаруына ойында өз ынтасына аударуына көмектеседі. Күшейтілген тіреуіш, ереже бойынша, әлсіз үстіңгі айналу мен ұшу жылдамдығы аз болатын доптарға қарсыластың жеңіл шабуыл соққылары мен тіреуішке қарсы тұруға қолданылады.

Соққыны бермес бұрын ойыншы білекті жоғары көтереді, иықты артқа жіберіп, шынтақ тығыз жанасқан. Соққыны көтеріліп бара жатқан доп бойынша немесе қарғып түсудің ең биік нүктесіне жеткен кезде соғады. Соққыны жасаған кезде ойыншы тіктеледі және дененің бұрылуымен қол буынның күшеюін толықтырады, сондай-ақ ортан саусақтың күшімен алдына бағытталған, қалақшның сырт жағына қысым түсіреді.

Қол басқа жаққа жіберліген. Бұл техникалық тәсіл, жауап доптың төменгі бүйірінен айналуымен сипатталады, доп пен қалақша жанасу үлкен бұрышы оның төмен ұшу траекториясы. Ереже бойынша қатты айналуы бар немесе шабуыл соққыларды қолды басқа жаққа жіберуін қолданған доптардың шағылуы кезінде доптың айналуынын, доппен жанасқан кездегі бұрышы мен оның ұшу бағытын өзгертуге мүмкіндік жасайды.бұл қарсыласқа шабуыл соққыларын орындауға және шабуылды жасау үшін қолайлы жағдай туғызуға мүмкіндік береді. Бұл техникалық тәсілді қолданған ойыншыға қалақшаны үлкен бұрышта ұстау қажет және допты торға қысқа бағыттау қажет, алайда, сол үшін доптың ұшу жылдамдығы аз болады, бұл тәсілді доптың ұшу траекториясын өзгертетін тіреуішпен үйлестіріп орындау қажет.

Соққыны көтеріліп бара жатқан доп бойынша соғады. Ұшу траекториясы мен айналуы доға тәрізді болған доп бойынша соққы берген кезде, теннисші оған қарсы, қолын алдына қарай созады. Диагональ бойынша соққы орындаған кезде, қалақша доптың ортаңғы немесе үстіңгі жағымен жанасады, қолдың күші солға-алдына-төмен бағытталған. Тігінен соққы орындаған кезде қол буыны бүгіліп, ойнау беті тік қалпында, қалақша доптың ортаңғы немесе үстіңгі жағының оң жақтан соғылады, қолдың күші алдына қарай бағытталған.

Доптың төменгі айналуымен тіреуіш. Бұл тәсіл үшін ұзын доп, ұшудың төмен траекториясы, доптың төменгі айналуы, қарсыластың алаңына түскен кездегі келетін жылдамдығымен сипатталады. Доптың төменгі ауналуының тіреуішін қолданған кезде, шабуылға қарсы жауап доптың айналу сипатын өзгертеді, шабуыл доптардың немемсе соққы жасалған доптардың торға түсуіне әкеліп соғады, сондай-ақ қарсыластың енжар ойын жүргізуге мәжбір етеді. Алайда, сол үшін ойыншы көп күш жұмсай алмайтындықтан, бұл тәсілді допқа қарсы қолдану, жоғарғы айналуы бар, біршама қиындық туғызады. Сондықтан төменгі айналуымен тіреуішті қосымша техникалық тәсіл ретінде қолдануға болады.

Төменгі айналуы бар доптың тіреуішін қарсыластың бүйірінен және төменгі айналуы бар допқа қарсы тұру үшін қолданыла алады, сондай-ақ ұзын резеңке тітіркелері бар қалақшамен орындалған төменгі айналуы бар допқа қарсы қолданылады.

Соққы доптың ең биік қарғып түсу нүктесіне жеткен кезде жанасады. Соққы моменті кезінде ойыншыға қалақшаны сәл артқа жіберу қажет. Доп пен қалақшаның жанасуы оның ортаңғы немесе астыңғы жағымен жанасуымен орындалады, күш алдына төмен бағытталған. Соққының негізінде білек пен буынның күші болады, доптың төменгі айналуын ұлғайтатын алдына бағытталған доп пен қол буыны жанасқан кезде ойыншы кесуді орындайды.

Әлсіз тіреуіш. Әлсіз тіреуіш жауап доптың төменгі ұшу траекториясы, қысқартылған күштерімен сипатталады. Мақсаты әлсіз тіреуішті шабуылға қарсы қолданған кезде ойыншының тепе-теңдігін бұзуы болатын немесе күшейтілген тіреуіш пен үйлестірілген қарсыластың қорғану үшін үстелден ауытқып кетуіне мәжбүр етеді. әлсіз айналуы бар допқа қарсы тұру, бұл соққы күшін және доптың ұшу бағытын өзгертуге мүмкіндік береді, сонымен қарсыласты алға-артқа орын ауыстыруына мәжбүрлетеді, содан кейін, қолайлы жағдайда таңдап алып, ынтасын өзіне аударып оң немее бүйірінен соққы ынтасын өзіне аударып береді. Осы себептен әлсіз тіреуіш ереже бойынша ойыншының күшейтілген түрткі және оң жақтан қатты күшейтілген соққымен қарсыласты үстелден шегінуге мәжбүр етеді. Күшейтілген және әлсіз тіреуіштерді үйлестіріп қолданған кезде үстелдің ортасына жіберілетін ширатылған жазуға қарсы күрес кезінде тиімді тәсілдерді көрсетеді.

Допқа соққы берген кезде қол мен қалақшаны басқа жаққа жіберу керек емес – оны сәл бүгіп, білек пен қалақша үстіне қарайтындай, ал қалақшаның беті алдына қарай бағытталуы керек.

Доп үстелді жеткен кезде ойыншы қолды алдына және бір уақытта дененің ауырлық күшін сәл жоғарыға ауыстырады. Доп пен қалақшаның өзара әсерлесуі қолды көтерген кезде, барлық қозғалыстар еркін орындалға.н кезде жасалады. Доп пен қалақша жанасқан кезде тежеу моментінде қол мен қол буынын артқа қарай жібереді.

Оң жақтан тіреуіш. Қарсылас үстелдің оң жағына немесе торға қысқа, допқа үстіңгі және ұшуға жоғары жылдамдық беретін техникалық тәсілдерді орындаған кезде, ал ойыншы соққы үшін қолайсыз қалпын қабылдаса, ол оң жақтың тіреуішін қолдана алады.

Оң жақтың тіреуішін екі тәсілмен айырады: допты қағу және шапшаң түрткі. допты Оң жақтан қағу негізінен ұшу траекториясы доға тәрізді және тордың оң жағынан айналуы болатын доптарға қарсы күрес үшін қолданылады. Қарсыласқа шабуылды жасау үшін көп күш жұмсауға мәжбүрлететіндей, доптың ұшу траекториясы төмен болатындай етіп орындау керек. Допты оң жақтан қағу кезінде жауап доптардың жылдамдығы көбееді немесе соққылардың күші шапшаң түрткі үшін жағдай туғызады. Шапшаң түрткі негізіне қарсыластың доптың ұшу траекториясы жоғары және айналуы оң жағынан болатын, сондай-ақ ұшудың жылдамдығы аз допқа қарсы тұруға қолданылады.

Қазіргі уақытта теннисшілер допты оң жақтан қағып алуы кең таралаған. Ал шапшаң түрткіні қолданатын ойыншылар сирек кездеседі.

Допқа соққы бермес бұрын ойыншы білегін жоғары көтеріп, ойыншының ауырлық күші сәл жоғары қарай ауыстырылады.

Соққыны жоғарылап бара жатқан доп бойынша жасалады. Қолдың ішке қарай бұрылуымен бас бармақпен біршама күш келтіріледі, қалақша допқа ортаңғы немесе оның оң жақ үстіңгі жағымен соғылады.

Доп пен қалақша жанасқан кезде ойыншы қол мен қол буынымен аз ғана күш келтіреді. Доп пен қалақша жанасқан кездегі бұрыш өзгермейді және шамамаен 20º-ты құрайды. \

Соққыны жасамас бұрын, ойыншы білекті жоғары көтереді, сондай-ақ дененің ауырлық күші сәл жоғары ауысады, бір уақытта қол мен қалақшаны артқа және денені сәл оң жаққа бұрып жібереді.

Соққыны көтеріліп бара жатқан доп бойынша жасайды немесе қарғып түсудің ең биік шыңын жеткен кезде орындалады. Білекті бұрған кезде, ойыншы ішінде бас бармақпен қалақшаға қысым түсіреді; қалақша мен доптың жанасуы ортаңғы немесе оның оң жағының төменгі жағымен жасалады.

Соққыны орындаған кезде теннисші күшін қолымен алдына-төмен бағыттайды. Дененің аса көп емес бұрылуы ойыншыға соққы күшін түрткімен орындауға мүмкіндік береді.

1.6.2 Оқыту әдістемесі

1. теннисші тіреуішті орындағаннан бұрын қолын артқа жібермеу керек; соққыны жасау қашықтығы үлкен болмау керек – бұл оған үлкен күш береді.

2. ойыншының иығы мен білегі оң жағынан болса, қалақша тік қалпынан ауытқиды, түрткінің жылдамдығы мен соққы күшіне әсер етеді.

3. тіреуішті түрткімен орындаған кезде, соққыға қосымша күш беру үшін бұрылыстар жасаудың қажеті жоқ.

4. соққының дұрыс қалпын анықтау үшін шектеулі кеңістікте орын ауыстыруға әрдайым жүгінугі қажеті жоқ.

5. қол буынның артқы қозғалысының салдарынан әрдайым допқа соққы берілетін бұрышы өзгереді немесе ойыншы оған уақытынан бұрын күш көрсетеді.

Жаттығулар кешені

• жаттығушының бақылауымен оң және сол жақ тіреуішті орындау;

• жаттығушымен берілген топ-спинге қарсы оң және сол жақ тіреуішті орындауын үйрену;

• оқушылардың топ-спинге қарсы оң және сол жақтан ауыстырып өздігінен үйрену;

• белгілі зонадан белгілі зонаға оң және сол жақтан тіреуіші;

• бір нүктеден әр түрлі нүктелерге оң және сол жақ тіреуіштер;

• барлық алаңнан бір нүктеге оң және сол жақ тіреуіштер;

1.7 кесіп алу (подрезка) 1.7.1 қысқаша теориялық мәліметтер

Кесіп алу техникасына 2 ерекшелігінің болуымен сипатталады. Қатаң соққы мен соққыны орындау кездегі белсенділік.

Қатаң кесіп алудың негізіне соққы орындаған көптеген жағдайларда түсіп бара жатқан үстелден біршама алыстаған кезде доп бойынша орындалады. Сонымен ойыншы дайындалып алуға қажетті уақытты алады; сол уақытта құлап бара жатқан доптың жылдамдығы мен айналуы төмен және әлсіз болғандықтан, жауап соққыны беруге де аса үлкен қиындық тудырмайды.

Кесіп алудың белсенді мінезі оның вариативтілігінімен түсіндіріледі; доптың оң және сол жақ айналу күшінің, ұшу бағытының жалпақтығы мен үстелдің ұзындығымен де айырылады. Бұл, ережеге сай, шабуыл кезінде қарсыласты қиын жағдайға соқтырып, енжар әрекеттер істеуге мәжбүр етеді, мүлт етулер де мүмкін.

Ойынның табысты тәсілдерін үйрену үшін, доптың ұшу траекториясын доға тәріздіге келтіретін және айналу, сондай-ақ ұзын және қысқа доптарды орындау кезде, доптың төменгі айналу тәсілдерін үйрену қажет.

Допқа төменгі айналуды беретін және ұшу траекториясы доға тәрізді болатын кесіп алу. Ондай кесіп алудың ерекшелігі қарсыластан қайтып келген доп үстелден қарғып кетуінен кейін төмендеген кезде орындалуында болады. Осы кезде доптың айналуы әлсізденіп және соққыны төменгі нүктеден орындайды, күшін жарым-жарты қолдануға, жоғары бағытталған табиғи доға тәрізді траекторияны қалыптастыруға мүмкіндік береді. Сондықтан қолдың күшін азайтуына мүмкіндік беретін, сондай-ақ траекторияның ұшу биіктігін бақылауын және жауап соққының нақтылығын күшейтуінен басқа, доптың айналуын да жеңіл күшейтуге мүмкіндік береді.

Кесіп алуды орындаған кезде, ең алдымен қарсыластың доп берген қашықтығына байланысты үстелден белгілі тұру қалпын ұстау қажет. Егер доп үстелдің артқы сызығынан жақын түссе және ұшу жылдамдығы үлкен болса, ойыншыға жылдам бір қадам артқа шегінуге керек. Егер доп үстелдің ортаңғы зонасына түссе, онда бір қадам алға жүру керек. Ереже бойынша, допқа соққыны өзінің алдында оң жақтан орындайды.

Кесіп алуды орындамастан бұрын ойыншы доп бойынша соққы беретін нүкте мен қалақшаның арасындағы қажетті қашықтығын қамтамасыз етуіне жылдамдатуына қажет үдеу беру үшін, артқа-үстіне қарай үлкен сілтеу жасайды.

Тізе әдетте бүгілуден сәл көбірек болу керек – бұл теннисшіге қатаңдылық береді, кесіп алуды күшті етеді.

Доп жақындаған кезде ойыншы қолының күшімен ең алдымен допқа қысым түсіреді, ал содан кейін кесіп алудың өзін орындайды, яғни алдымен иығын үдетеді, содан кейін білегін және допты алдына бағыттайтын соққыға үлкен күш келтірілетін доп бойынша төмен соғады. Кейбір жағдайларда доптың күшті төменгі айналу соққысын орындаған кезде ойыншы сәл алдына қарай еңкееді, еңкейіп сондай-ақ тізесін бүгеді, қолға қосымша күш беру үшін доп қалақшаның бетімен жанасқан кезде беті тым артқа ауытқымау керек, ал ортаңғы жағымен жанасқан кезде төменге қозғалып, сол кезде ойыншыға биік доптардын құтылу үшін қол буынына көп күш жұмсау қажет.

Егер қарсыласпен шағылған доптың үстіңгі айналуы қатты болса, онда мүмкіндігінше қалақшамен жанасуын оның айналу осіне жақын жанасу қажет.

Денеге бағытталған кесіп алу добы. Ойыншыға қарсыластың денеге бағытталған кесіп алуын жорамалдауға қиынға түседі. Егер доп ыңғайсыз берілсе, ойыншыға қарсыластың үздіксіз шабуылдарынан құтылу қиынға түседі және мүлт жіберіп алу жағдайы да болады. Сондақтан қарсыластың дәл денеге бағытталған кесіп алуын нақты орындаған кезде, жылдам орын ауыстырып және шегінуге тура келеді, допқа соққы берілетін нүктеден мүмкіндігінше алыстау керек. Одан басқа қарсыластың үздіксіз шабуыл жасауына мүмкіндік бермеу үшін қарсыластың шабуыл кезінде бағытталған жауап доптардың қай бағытта ұшатынын қатаң қадағалау қажет.

Қарсыластың шабуыл денеге тура бағытталған кесіп алуларды орындаған кезде, доптың қай бағытта ұшатынын – дененің оң әлде сол жағына ұшатынын жедел бағалауға өте маңызды, содан кейін қандай техникалық тәсілді қолдануға болатындығын таңдау керек. Егер қарсыластың берген добы денеден сәл ауытқыса, онда ойыншыға оң жаққа және сол жақ кесіп алумен допты қабылдап шегінуі қажет. Егер қарсыласпен шағылған доп дененің ортаңғы сызығына бағытталса немесе сәл солға ауытқыса, онда ойыншыға сол жаққа және оң жақ кесіп алумен допты қабылдап шегіну қажет.

Денеге тура бағытталған сол жақтан кесіп алуды орындаған кезде, оң жаққа шегінумен қолды оң бүйірге қысу қажет, ал білекті допқа шапшаң соққыға әкелетін, қалақша кеудеден жоғары тік қалпында болатындай етіп жоғары көтеру керек. Доптың денеге жақындаудан бұрын теннисші білегімен жоғарыдан төмен қоғалыс жасайды (ойыншы үстелден алыс тұрған сайын, соққы да күштірек болады; ойыншы үстелге жақын болғанда күшін төменге аз береді, доптың ұшу траекториясының биіктігін қадағалауға мүмкіндік береді;).

Денеге тура бағытталған оң жақтан кесіп алуды орындаған кезде, сол жаққа шегінумен иық денеге тығыз жанасатындай, ал білек сол жоғары қарай көтерілгендей қалақша тік қалпында тұратындай етіп қою керек. Доп жанасқан кезде, негізінде білекпен төменге қарай орындайды. Жауап доптың ұшу траекториясының биіктігін қадағалау үшін доп пен қалақша жанасқан моментінде иық дененің алдында қозғалады. Қол буыны сондай-ақ ішке қарай бүгіледі. Ондай қозғалыс кезінде доп қарсыластың алаңының оң бұрышына ұшады; егер доп пен қалақша жанасқан кезде айналу қозғлысын орындамаса, ішке бағытталған, ал қол буыны қалақша сол жаққа сәл кететіндей етіп жайылады, ондай жағдайда доп қарсыластың алаңының сол жақ бұрышына ұшады.

Денеге тура бағытталған кесіп алу сол немесе оң жақтан орындалуына тәуелсіз,егер шағылған доптың жылдамдығы үлкен болса, ойыншының денесін жақындайын деп келгенде, төменге бағытталған доптың ұшу траекториясы төмен болатындай табиғи күшімен қолдың күшін толықтыру үшін, доппен жылдам соққы беруінен бір уақытында жоғары ескеру қажет.

Кесіп алудың неігзі тәсілдерін үйреніп алғаннан кейін, ойыншыға сондай-ақ қысқа жауап соққыларды орындауға мумкіндік беретін жылдам орын ауыстыру тәсілдерін үйреніп алуға қажет. Жылдам орын ауыстыруды қолданғанда, ойыншы соққы нүктесі алдында болатнын мұқият бақылау қажет. Егер орын ауыстыру сол жаққа жылдам орындалса, онда соққы нүктесі ойыншының оң жағының алдында блу керек; егер сол жақтан болса, онда ойыншының сол жағының адында болады.

Оң жақтан кесіп алу. Бұл техникалық тәсілдің негізгі мақсаты – допты қарсыластың алаңының жағына қайтару, оған төменгі айналуды беріп және ұшу траектриясы төмен болады. Бұл тәсілді жаңа келген ойыншыға қарсы сондай-ақ қорғау ойынында қолданады. Алайда жоғары деңгейдегі ойыншылар кесіп алуды шабуыл әрекеттеріне өту үшін аралық құралы ретінде пайдаланылады.

Қозғалыстың бастапқы сатысында сол аяғы мен сол иығы үстелдің сол бұрышында жақын орналасады, оң жақ аяғы артында, аяқ тізеде сәл бүгілген, ауырлық күші оң аяғында, қалақша иықтың деңгейіне дейін жоғары тұрады, бірақ күшейтілмеген. Қол білегі табиғи қалпында, қалақшаның тұтқасы төменге бағытталған, дене үстелге қатысты тік бұрышта болады. Бұл кезде ұшып келе жатқан допты қарсы алуды дайындалып, қол алдына төмен қозғала бастайды. Доп пен қалақша жанаспас бұрын дене сәл төменге еңкейіп, сол жақтан оңға қозғалады, доп пен қалақшаның жанасуы ойыншының кеудесінің алдында болатындй етіп қол алдына қарай төмен және сол жаққа қозғалуын жалғастырады.

Доп пен қалақшаның жанасу моментінде допқа төменгі айналу беретіндей етіп, білек қалақшаға үдеу береді. Осы кезде дененің ауырлық күші біртіндеп оң аяқтан сол аяққа ауыстырылады. Ксіп алудан кейін доп инерция бойынша алдына және солға қозғалады, ауырлық күші сол аяққа түгелімен ауыстырылады. Дене үстелге бұрылады. Ойыншы келесі соққыны орындау үшін алғашқы қалпын келтіреді.

Сурет 13 сол жақтан кесіп алу

Сол жақтан кесіп алу. Сол жақтан кесіп алуды орындау үшін негізгі қалпы оң жақтан кесіп алуды орындау кезінде тұру қалпынан қарама-қарсы. Доп пен ойыншының алдында болған кезде, білек үдемелі алдына, төмен оң жаққа қозғалады. Доп пен қалақша жанасу кезінде қол білегінің қозғалысымен жоғарыдан төменге білектің қозғалысының қадамы бойынша бопқа төменгі айналудың күші беріледі. Дортың ұшу бағытын өзгерту үшін қол білегінің қозғалысын қоланады. Қозғалыс үрдісінде дене сәл бұрылып, ауырлық күші оң аяққа ауытырылады.

Оң жақтан кесіп алудан айырмашылығы сол жақтан кесі алу ойыншыға бағытталған тура доптарды қағуға мүмкіндік береді. Ондай жағдайда қозғалысты білекпен және қол буынмен орындайды. Қалақшаның ауытқу бұрышын мен доп бойынша соққының күшін, сондай-ақ ойыншының оң жақтан кесіп алуы ойнынан анықталады.

Қалақшаның ауытқу бұрышы (көлденең бетке қатысты) соққының кезінде 0-90° қа дейін болады. Егер қарсылас төменгі айналуы бар допты берсе, күшті болған сайын, ауытқу бұрышы да өткір болады. Өте күшті қарсы кесіп алу кезінде қалақша доптың астына дерлік көлденең болады. Үстіңгі айналуы бар допты қағу кезінде қалақшаның ауытқу бұрышы көп болады.

Өте қатты үстіңгі айналу және кесіп алу кезінде шұғыл болу керек, ал қалақшаның бағыты дерлік тігінен болу керек. Кейде ондай аса айналған доптарды айналу жылдамдығы азайған кезде жерден де қағып алады.

Кесіп алу кезінде оны қабылдайтын соққы күші қарсы доптың жылдамдығынан және үстелдің қашықтығынан тәуелді болады.

Сурет 14 сол жақтан кесіп алу

1.7.2 Оқыту әдістемесі

1. сітеу кезінде қолды иықтан биік көтерме, ал оң жақ кесіп алу негізінде қалақшаны оң иыққа қойма, шынтақты денеге.

2. Қол мен қалақшаны соңына дейін жазған кезде, қозғалыстарды байсалды бірақ үдемелі. Ең үлкен жылдамдықты қалақша соққының кезінде жету керек.

3. Допқа соққыны қарғып түсудің ең биік нүктесінде алдында жағынан орындау керек.

4. Кесіп алу негізіне қозғалыстың соңын басқа жаққа емес, торға қарай алдына-төмен.

5. Қайтып келген доптың бағыты мен айналу күшіне байланысты қалақшаның ауытқу бұрышын өзгертіңдер. Айналу көп болса, қалақшаның ауытқу бұрышы да аз болады. (қалақша артқа қарай еңкейтілген)

6. Кесіп алуды орындау кезінде әсіресе қол буынына допқа қатты төменгі айналуды беретін білектің белсенді жұмысын негізгі мән береді.

Жаттығулар кешені

• жаттығушының бақылауымен оң және сол жақ кесіп алуды орындау;

• жаттығушымен берілген кесіп алуға қарсы оң және сол жақ кесіп алуды орындауын үйрену;

• оқушылардың кесіп алуға қарсы оң және сол жақтан ауыстырып өздігінен кесіп алуды үйрену;

• оң және сол жақтан кесіп алуды түрткі соққысына қарсы соққы;

• үстелдің әр түрлі зонасына оң және сол жақ кесіп алу соққыларын кесіп алуа қарсы қолдануға үйрену;

1.8 Тактикалық дайындық

Тек қана физикалық жағынан ғана, шабул және қорғау сілдерін жақсы білетін, жеңіске тырысу еркі үлкен күші бар, өзінің барлық жақсы қаиеттерін, ақылды, және қарсыластың кемшіліктерін есеппен қолданатын теннисшілер жарыстарда едәуір табысқа ие болатыны мәлім.

Бірінші этапта жаңадан келген ойыншының допты ұзақ жылжымалы негіделген ойын тактикасы, ойын тәсілдерін таңдау әлжуаздығымен ерекшеленеді. Екінші этапта оң және сол жақтан бірегей бөлек соққылардан, кесіп алу мен үйлестірілген және тіреуіштерден құралады. Үшінші этап жетілгендік этапы, шабуыл және шабулға қарсы тұру үйренуінде негізделеді, және ойында әр-түрлі технико-тактикалық тәсілдерді жақсы үйреніп қолдану. Соққылардың техникалық классификациясы 1. доп берулер:

1. ұтыс ұпайына тура бағытталған шабуыл

2. шабуылға дайындау

3. қарсыласқа шабуылдауға бермейтін, қорғау 2. соққымен доп беруді қабылдау:

1. шабуылмен;

2. дайындалған;

3. қорғалған;

3. соққы аралық, жеке, қайталанатын соққылар 4. шабуыл соққылар:

1. жазу (накат);

2. топ-спин;

3. аяқтайтын соққы;

4. «шырақ» бойынша соққы;

5. Шабуылға қарсы соққы;

6. Қысқартылған тежелген соққы;

5. Доптың айналу бағыты мен күші ойыша әр түлі соққылар

1. Айналуынсыз доп;

2. Айналуы жоғары, төменгі, жақ болып келетін; 6. Қорғау соққылар:

1. Әр түрлі белсенді- қатты кесіп алу («запил») және айналған «шам»

2. Бірнеше енжер, көп ретті қайталанатын сол үстелдің бұрышына 7. Доптыңұшу бағытына ерекше, соқылар

1. Тік бойынша;

2. Диагональ бойынша;

3. Үстел бұрышынан қиғаш;

4. Үстел ортасынан қиғаш;

5. Үстелдің алыс зонасынан бұрышынан ортаға

8. Доптың ұшу ұзындығы бойынша ерекшеленетін соққылар

1. Қысқа

2. Орташа;

3. Зын;

9. Қарсыластың жағындағы қарғып түсудің биіктігі бойынша соққылар?

1. үстелдің деңгейінен төмен:

2. Тордың деңгейінене төмен:

3. Орташа (20-30 см)

4. Биік (50-60 см жоғары);

10. Доптың ұшу жылдамдығы қарғы түсу биіктігі бойынша соққылар

1. Ақырын;

2. Орташа:

3. Жылдам;

1.8.1 Ұтыс ұпайын ойнату тактикасы

Қарыласпен берілген допты қағу кезінде қолданылатын қарсы тұру шабуылы бірінші үш соққыны қабылдануға ұсынады. Ол ойыншының барлық ойынында ынтасын өзіне аударуына үлкен рол атқарады. Егер ойын кезінде қарсыластар бір біріне шабуыл доп берулерді қолданып және қарсыласпен берген допты қаға алмаса, онда оның әрекеттері енжар сипатқа ие болатын қалпында болуы әбден мүмкін. Сондықтан ұтыс ойнату тактикасын ойнатылуында белсенді ойын мен ынтасын өзіне алуында негізделуі керек. Бастысы шабуыл соққыны бірінші беру немесе күштер тепетеңдігін жасау болып табылады. Ойыншылар жылдам шабуыл стилін ойыншының жиі өзгеретін және әр түрлі техникалық тәсідерді белсенді қолдану керек. Сондай-ақ жеке ерекше тәсілдермен үйлестіріп, ойында өзінің толық ойын басымдылығын көрсету керек.

Жылдам шауыл ойын стилін қолданатын ойыншылар үшін ұтыс ұпайын ойнату тактикалық тәслдері.

1. Ойыншы басты жазу немесе тіреуішінен қарсыластың сол жақ бөлігін қадағалайды кенеттен допты үстелдің ортасына бағыттайды.

Айналуы жоқ қысқа доптармен, үстіңгі немесе айнлуы жоқ қысқа оптармен, үстіңгі немесе айналуы бүйірінене болатын доптарға қарсы күрес үшін, сондай-ақ төменгі айналуы және айналусыз ұзын доптарға қарсы оң жақты топ-спинді бірдей немесе сол бұрыштан оң жақты жазужы сол жақтан тіоеуішті ойын доптың төменгі айналуы қатты болған кезде тіреуіш тәілін қолдануға қыин болады. Шабуыл соққылардың шеберлері доптарды қабылдау кезіне ойыншы екі ақтан оң және сол жақтан жазуды қолданады.

Қарсылас тордың сол жағына жақын қысқа соққыны берген кезде, бастысы қарсыластың оң жақ бөлігінене немесе сол ортасына бағытталған, сол жақ алаңына оң жақ соққылармен тіреуішпен кенеттен жазулармен үйлестіруге болады. Доптарды қабыдаған кезде, барлық күшімен төменгі айналуы бар доптарды басу керек. Ойыншыға байу ойнауын беруіне болмайды.

Жылдам шабуыл ойнау тәсілін қолданған ойыншыға допты қабылдаған кезде жазу және тіреуіш тәсілін қолдану керек, біріншіден допты жіберіп алмау тактикасына қарсы тұру үшін, екіншіден белсенді шабуылға қарсы тұруды ашу үшін, өзінің ойын стилін толық басымдылығын көрсету үшін.

1. Негізінде шапшаң кесіп алумен қысқа соққыларды және оларды төменгі айналуы бар шапшаң кесіп алумен ұзын доптарды орындаған кезде, ойыншы қарсыластың әрекеттерін қадағалауын жазуын немесе кенет күшейтілген соққыны орындап жүзеге асыру қажет, содан кейін ынтасын өзіне аударуына тырысу керек.

Төменгі бүйірінен айналуы бар доптармен, төменгі айналуы бар қысқа допта немесе допты негізінде қарсылсытың әр түрлі нүктелеріне бағытталған ойнату үрдісінде кенет тіреуішпен жылдам кесіп алуға жүгінеді. Егер қарсылас үстелдің қасында болып қарсыластың сол жаққа бағытталған ұзын доптарға қарсы ұшу траекториясы төмен болған қысқартылған шабуыл соққы беруге дайындалса, онда кенет шапшаң кесіп алулармен үйлесітрігенді қолдануға болады, қарсыластың шабуылын бірінші болуына кедергі жасайды. Содан кейін кесіп алу кезінде жазуды немесе кенет соққыларды бірінші болып орындауға ұмтылу керек; ешқашан кесіп алуларды әрдайым қолдануға болмайды.

Ондай тактиканы қолданған кезде, ынтасын өзіне аударғысы келген қарсыластың соққы қуатын азайтуға болады. Егер де қарсыласқа жазуды орындайтын жағдайы туса, онда оның соққы күші аса үлкен болмайды. Алайда сайыс кезінде ойыншыға айналусыз доптар немесе қысқа бүйірінен айналған допты қайтадан қабылдау кезінде әрдайым есіп алуларды жиі қолдануға болмайды, қарама-қарсы жағдайда оның әрекеттері енжер сипатқа ие блатын қалпына келеді.

1. Доптардың шағылуы кезінде шабуыл құқығынан алу.

Бүйірінен үстіңгі немесе төменгі айнлуы бар доптарға қарсы күрес үшін және айналуынсыз қалайлы жағдайда шабуыл құқығын алып алу тактикасын қорқпай қолдануға болады. Қарсыластың қысқа соққылары кезінде қысқартылған шабуыл соққыларға жүгінуге болады, ұзын соққы кезінде – жылдам шабуыл немесе орташа күшті шабуыл соққыларды қарсыластың ортңғы немесе оң жақ алаңына бағытталған соққыларды қолдауға болады. Шабуыл соққыларды екі жақтан жіберетін ойыншы, екі жақтан шабуыл соққыларды алу траекориясын толық артықшылығын қолдана алады.

Ұтыс ұпайын ойнату кезінде шабуыл соққыларды басып алу кезінде, ойыншыда жазуды және кесіп алудан қиынырақ болады, алайда бұл тәсілдің әсерін әлдеқайда көп болдады. Жазу мен кесіп алуды қайтадан орындау кезінде кесіп алуда шабуыл соқыдан гөрі сенімдірек болады. Сайыс кезінде ойыншы шапшаң шабуыл соққыны қарсыластың добын қағып алуында қабылдануы, шапшаң шабуыл соққыны орындау уақытын дұрыс таңауынан тәуелді болады. Шапшаң шабуыл соққыны соқыр орындамау үшін, қарсыластың әрекеттерін нақты бағалауға өте маңызды, содан ғана батыл шапшаң шабуыл соққыларды жасауға мүмкіндік туады.

1.8.2 Ұтыс ұпайын ойнату кезінде шашаң соқыларды орынау техникасы

Ұтыс ұпайын ойнату үрдісіндегі жылдам соққылар – бұл ойында қарсыластың әрекеттерін басу үшін, доп берумен ынтасын басып алу үшін теннисшілермен қолданатын, шабуыл соққылар тәсіліне сай маңызды техникалық тәсіл. Нақты және дұрыс орындалған ойыншының әрекеттері қарсыластың барлық стратегиялық жоспарын бұзып, оның жақындасуына әкеліп соқтырады.

Бұл техникалық тәсілді қолдану күшетердің тепе-теңдік кезінде ойында ынтасын өзіне аудару үшін маңызды. Егер ойыншы есепте озып жатпаса, онда ойынның шекті моментінде бұзылуына ақырғы жылдам соққыны қолдануға болады.

Қытай теннисшілердің ойындарын қорытындылай келе, жылдам соққыларды қолданатын ұтыс ұпайын ойнату кезінде шапшаң соққылардың тактикасы келесі бағыттарда бар.

1. Ойыншы сол жақ соққымен допқа үстіңгі бүйірімен немесе төменгі айналуы және допты торға қысқа оңға қарай қарсыластың алаң жартысының ортаңғы сызығына бағыттайды. Ойыншы қарсыластың алаңының бұрышына ұтыс ұпайын ойнату кезінде жылдам шабуыл доптарды орындау үшін жағдай жасау үшін қысқа доптарды ұзын доптармен үйлестіреді.

Екі жақтан шабуыл соққыларды орындайтын теннисшілер жиі соққыларды ауыстыру кезінде жылдам соққыларды орындау тактикасына ұшыратады. Қысқа соққыларды орындап, ойыншы қысқартылған соққыны орындайды, содан кейін жылдам соққы қарсыласқа қорғау тәсілдерді орындауды қиындатады.

Қазіргі уақытта екі жақты айналуды қолданатын ойыншылармен күрес үшін сол жақтан шабулға белсенді сипат беретін жылдам шабуыл соққыларды қолданады. Қысқа доптарды орындаған кезде доп шағылғаннан кейін қарсыластың үстелінің шегінен шығып кетпейтінін бақылау қажет, онда шабуылдауға брінші болып беруге мүмкіндігі болмайды (алайда, егер күрес кезінде кейбір жағдайларда доп кесілген, үстелдің ортаңғы сызығынан оңға қарай ауытқып, шектерінен шықса, жылдам шабуыл соққыларды жасауға қолайлыжағдай туғызып, бұл қарсыласқа допқа айналуды беретін, сондай-ақ қысқа жауап доптар орындауға қиындатады). Егер қарсылас үстел қасында ойнаса, ойыншы жауап доптарын негінде үстел бұрыштарына ұзын доптармен бірге шапшаң шабуыл соққылармен үйлестіреді.

Осында тәсілдерді жақсы айналумен орындауға, доптың ұшу ұзындығы мен бағытта әр түрлі болуы маңызды, онда қарсыласқа бірінші блып күшті соққы беруге қын болады. Егер қарсылас екі жақты айналуды орындаса, қарсыластың допты оңай айналдыру моментін тосып, кейде үстелдің ортаңғы сызығының бойымен ұзын доптармен жауап беруге болады.

1. Тәсілдің негізінде доптың ұмтылған төменгі айналуымен сол жақтан соққымен үйлістіруі жатады. Қысқа доптар және допқа ұмтылған үстіңгі айналу соққыларымен үйлестірілген. Содан кейін ойыншы допты шабуылмен немесе тіреуішпен басып алады.

Бұл тактикаға жиі тіреуіш көмегімен ұпай ұтатын теннисшілер ұтады. Бұл тактикалық нұсқада доптар жылдам және төменгі айналуымен беріледі. Нәтижесінде қарсыласқа жауап допты орындау қиынға түседі. Егер оның бағытталған добы ұшу траекториясы биік болса, онда күшейтілген тіреуішті басып немесе сол жақ бұрыштан жылдам оң жақ соққыны қолдануға болады. Алайда егер ойыншы екі жақты айналуды және үстелден бірталай қашықтықта тұрған қарсыласқа қарсы күрес жүргізсе, онда бұл тәсілді қолданғаннан әсері болмайды. Ондай соққыларға қарсылас қатты топспинмен жауап бере алады. Сондықтан бұл жағдайда оыйыншыға ең алдымен қысқа доптарды қарыластың алаң зонасына бағыттау керек, содан кейін қатты төменгі айналуын беретін соққыларды жасау керек.

Шабуыл кезінде ынтасын басып алу траектриясы әсіресе үстел қасында немесе оң жақтан бір жақты шабуыл соққыларына қарсы ойнаған қарсыластың шабуыл соққыларына қарсы тұруында қолайлы. Бұл нұсқада жауап әрекеттерін орындаған кезде доптардың кең шашылуына жүгінуге қажет. Екі жақтан топ-спинді орындайтын қарсыласқа қарсы күрес үшін доптардың қарсыластың денесене орташа сызығы бойымен бағыттау қажет. Қарыласты жаңылту үшін кейде қатты жоғарғы айналуы бар допты қайтару қаже.

1. Қарсыластың айналуымен және айналусыз немесе оның ортыңғы зонасына оң жақ бөлігіне оң жақтан қысқа соққылармен шапшаң шабуыл соққыларды ұзын соққылармен үйлестіруіне рұқсат ететін доптарын қайтару.

Ондай доптарды негізінде тордан орташа сызығына сәл оңға қарай бағыттайды. Кейбір жағдайда допты қарсылас жазуды орындаған кезде қателесетіндей жағдай туғызатын допты қағып тастауға болады. Ортада тұрып – айналумен және айналусыз оң жақ соққымен доптарды қағуға, шапшаң соққылар сериясын орындау тактикасына жүгінеді. Сол жақтан диагонаоль бойынша жылдам шабуыл соққыларды қарсылас көбінесе сол жақтан соққылармен қабылдайды. Егер де шапшаң шабуыл соққылар сериясы түзу бойынша сол жақтан шапшаң шабуыл соққылармен үйлестірілген тактикасын қолдануға мүмкіндік болса, онда ол қарсыласқа одан да көп қауіп төндіреді.

1. Қарсыластың оң жақ бөлігіне бағытталған үстіңгі айналу немесе оң жақ бүйірінен шапшаң оң жақ доптардың доп беруі немесе шапшаң ұзын шабуыл соққылары түзу бойымен сол жақ бүйірінен айналуы мен қысқартылған соққылармен үйлестірілген қарсылатстың оң жақ бөлігіне бағытталған доп берулер.

1.8.3 Шабуылға қарсы тұру тактикасы

Шабуылға қарсы тұру – ойыншылардың шабуыл стилінен күреснідегі маңызды тактикалық тәсіл, ойында ынтасын өзіне аударатын және қарсыластың соққы күшін және допың ұшу бағытын, айналуын, жылдамығын өзгертуіне мүмкіндік беретін тәсіл. Шапшаң шабуыл стилін

Қолданған ойыншылар үшін шабуылға қарсы тұру тактикасы негізінде доптың ұшужылдамдығын өзгерту тұрақтғын қарсыластың өінің қалпын өзгертуге мәжбүрлейді және сдан оны шабуылдаға мүмкіндік береді. Оның негізінде ұшу траекториясы доға тәрізді болғанда бағытталған доптарға қарсы соққылар жатады. Басты мақсаты – ұшу жылдамдығын, доптың ұшу бағыты мен соққ күшін өзгерті – қарсыласқа жақсы айналыс жасауға мүмкіндік бермеу, сапалы топ-спиннің орындауына жол бермеу.

Ондай тактика қарсыласқа доптың ұшу жылдамдығы мен допқа соққы күшін толық қолдануға жол бермеу және оның әрекеттерінде қорғау немесе енжар мінез жағдай туғызу. Жылдам шабуыл стилін қолданатын ойыншыларға әр түрлі шабуыл тактикалық нұсқаулар негізіде сол жақтан тіреуішті үйлестіріп, оң жақтан шабуыл соққылар немесе доптың бағыты мен соққы күшін өзгертетін оң-сол жақтан соққы шабуылын үйлестіруін жорамалдайды.

Ойыншылар мен қолданатын нұсқауларды қрастырайық.

1. Ойыншы қарсыласқа доптың ұшу бағытын әрдайым өзгертіп және жылдам шабуыл соқыларды жасау үшін қолайлы жағдай туғызу үшін сол жақтан ойнап өте қарсы тым түсіреді.

Ойында жылдам шабуыл стилін қолданған ойыншының күшті жақтары ереже бойынша қарсылас алаңының сол жақ бөлігіне бағытталған соққыны орындаған кезде болады, мысалы оң шабуыл соққыларын сол жақ тіреуіштер. Ұпайларды алу үшін және жеңіске жету үшін және жеңіске жету үшін, техникалық тәсілдердінің маңызды түрі болып табылады. Ондай әрекеттер қарсыласты допты ойыншының сол жақ бөлігіне қайтадан етіп қағатындай етіп мәжбүрлейді, нәтижесінде сол жақ бөлігінен допты шағылуана толық жасалуына жағдай туғызады.

Қарсыластың сол жақ соққыларды басу үшін тіреуішті (немесе сол жақ шабуыл соққы) қолдануға қажет, ал бұл доптың ұшу жылдамдығы қатты болуын талап етеді, ұшу бағытын өзгерту немесе сол бұрышынан оң жақтан жылдам талап етеді. Егер қарсылас сол жақ бұрыштан оң жазуды орындай алмаса, онда ол доптың ұшу траекториясын тез өзгертіп, алаңның оң жақ бөлігінің қорғалмаған орындарына бағыттайды. Сол сияқты сол бұрыштан соққыларды бүйірінен жылдам шабуылды орындау үшін қолайлы жағдай пайда болады. Егер қарсылас сол бұрыштан оң жақтан жылдам соққы жасаған кезде доптың ұшу бағытын қарсылыстың әрекеттерін басып алу үшін өзгерту керек.

1. Оң жаққа орын ауыстыру орын аустыру мен сол жақтан қысым.

Бұл тәсіл ойыншы қарсыластың оң жақтан соққыларын басып алуды және оны оң жаққа орын ауыстыруын, үстелден кетіп қалуға мәжбүр жасауын жорамалдайды, содан кейін ойыншы қарсыластың сол бұрыштан оң жақтан шабуыл мен үстелдің қасында ойын кезінде шабуылдау тіреуіштің басымдылығын қолдана алмайтындай етіп ойнайды.

Бұл тәсілдің құрылған элементтерінің екеуі тығыз байланысқан – олар бірін-бірін толықтырады. Бірақ та, ойыншының қарсыласты оң жаққа орын ауыстыруының мақсаты. Оның сол жақтан соққыларын басып алу жағдайын туғызу үшін жасайды. Осы уақытқа бұл тактиаканы әлемнің жетекші теннисшілері ұстанады. Егер оңақай мен солақайлар кездесіп жатса, онда бұл тәсілді қолдану – оң жаққа орын ауыстыру мен сол жақтан қысым тамаша нәтижелерге әкеледі. Бұл тәсілдің барлық мүмкіндіктерін қолданған спортшылар ойында ынтасын өзіне аудару қажет. Теннисші сол жақтан шабуыл немесе сол бұрыштан оң жақ шабуылды қолданғанға қарамастан доптың жылдамдығы үлкен болу керек, ол қиғаш берілуі керек. Онда ғана қарсыласты оң жаққа орын ауыстыру жасауына мүмкіндік береді.

Оң жаққа орын ауыстыру мен сол жақ қысымды қарсыластың сол жақ бұрыштан оң жақ шабуылын басу үшін қолдануға болады; ол қарсыластың соққыларын басуға көмектеседі.

1. Қарсыластың алаңының бұрыштарына және ортаңғы сызықтары бойынша бағытталған қолайлы уақыт тосып күшейтілген және жеңіл тіреуіштерді жылдам шабуыл соққыларды басу үшін жасайды.

Бұл шабуылға қарсы тактиканың нұсқасы қарсыластың екі жақты топспиндеріне қарсы бағытталған. Ең алдымен күшейтлген тіреуішті немесе қарсыластың сол жақ немесе ортаңғы сызығы бойынша соққыларын басу үшін қолдануға қажет, жауап доптарды орындау үшін оны үстелден кетіп қалуына мәжбүрлеп, содан кейін әлсіз тіреуішке жүгініп, допты ортаңғы сызығы бойынша бағыттап немесе қарсыластың алаңының бұрышына жылдам тіреуішінен допты бағыттау. Бұл қарсыласты алдына-артқа немесе солға-оңға орын ауыстыруын мәжбүрлейді. Қорытындысында ойыншы ортаңғы сызығы бойынша жылдам шабуыл соққыларды немесе қарсыластың алаңының екі бұрышына соққы беругі болады.

Алайда, қарастырылып отырған тіреуіштің техникалық тәсілдің негізінде күшейтілген тіреуіштің техникасы жатады. Тек осыдан кейін, қарсылас үстелден кетуге мәжбүр болады. Ойыншы жеңіл тіреуішке жүгініп және жылдам шабуыл соққыларды қолайлы уақытты тосып жасайды.

1. Қарсыластың оң және ортасы үздіксіз соққыларды басу тактикасы. Мақсаты – жылдам шабуыл соққыларды қолайлы жағдайды тосып жасау.

Бұл ойыншылар қарсыластың екі жақтан шабуыл соққыларға қарсы немесе тігінен тәсіл кезінде сол жақ шабуылды қолданатын соққыларға қарсы күрес үшін қолданады. Ондай теннисшілер ереже бойынша сол жақтан шабуылдайтын техникасын жақсы жасайды және оң жақ соққымен жаман, ал үстелдің ортасына бағытталған соққылар оларға одан да көп қиындыққа әкеледі, қарсыластың оң немесе ортасынын келген соққыларды сол жақ шабыл соққымен қарсыластың шабуылымен басу үшін жүгінуге болады. Қарсыластың шабуыл әлсіздігін тосып және қолайлы уақытты тосып, сол жақ бұрыштан оң жақ жылдам шабуыл соққыларды жасауға болады.

Қарсыласпен кездескен кезде, тік тәсілді қолданған кезде жылдам шабуыл соққыларды топ-спинмен үйлестірілген жағдайға байланысты ойыншы қарсыластың ортаңғы сызығында үздіксіз соққыларды басып және оң жақтан немесе оларды ауыстыруына болады.

1. Енжар қорғау мен жауап соққы.

Шабуылға қарсы кезінде, ынтасын көрсетіп доптың ұшу траекториясын өзгертіп және үстелдің оң жақ бөлігімен немесе ортасынан кенеттен соққыларды жасаған қарсыластың ойыншы жақын жерде ойнаған кезде сол жақ бұрышынан қарсыластың алаңының бұрышына оң жақтан шабуыл немесе диагональ бойынша оң жақтан жылдам шабуыл соққыларды орындау керек. Қарсылас белсенді шабуыл соққыларды жасап тұрған кезде алаңның ортасына жауап доптар техникасын қолдану қажет. Ереже бойынша егер ойыншы алаңның оң жақ бөлігіне қарсыластың алаңының ортасына жауап доптар техникасын қолдану қажет. Доптың тигізуі ортаңғы сызығына, ал доптың ұшу траекториясы түзу сәтті болып есептеледі. Егер қарсылас ойыншыны үстелден кетіп қалуға мәжбүр етсе, үстелден біршама қашықтықта оң және сол жақтан шабуылға қарсы соққыларды жасау қажет; доптың ұшу бағыттары қарама-қарсы болу керек.

Ойыншылардың әрекеті енжар сипаты енжар болған жағдайда, қорғау тактикасы ретінде допқа ұшу траекториясына биік беретін соққы жасауына жүгінеді; алайда, қарсыластың алаңына қонған доптар ұшу траеториясы төмен болу керек. Ойыншыға белсенді ойыншыға көшкен кезде жауап доптарды орындау үшін қолайлы жағдай табу керек.

Ойынның стилдеріне әр түрлі техникалық тәсілдерге қарсы күресте, шаблондардан сақтанып шабуылға қарсы тәсілдердің тактика серияларын біліп және жақсы қолдану керек. Доптың ұшу траекториясын өзгерткен кезде бір заңдылықты ұстануға қажет емес, бұл қарсыласқа өзінің жоспарларын жүзеге асыруына көмектеседі. Доптардың құлау нүктесін қарсыластың заңдылығын біліп алмағандай етіп өзгерту керек, тек сонда ғана ойыншының әрекеттері жақсы табыстарға ие болуына мүмкін. Ойыншының шегінен жиі ауыстыруын бұл ережені әр соққы кезінде болжамдайды. Кейбір жағдайда соққылар серияның бір бұрышқа сондай-ақ ойын мінезінің жиі өзгеруін білдіреді.

1.8.4 Шабуыл соққыларды жазумен орындау тактикасы

Шабуыл соққыларды жазумен орындау тактикасы – бұл кесіп алуға қарсы күресте маңызды тәсіл. Жылдам шабуыл стилін ұстанған ойыншылар үшін аяқтайтын соққылар мен кенеттен соққылар мүмкіндігін доптың ұшу бағытының өзгертуін болжамдайды, қарсыласты қорғау үшін артқа шегінуне мәжбүрлейді. Сонымен ойыншы мақсатына жетеді – қарсыласты бақылауы мен ойынды өз ынтасына айнадыру.

Шабуыл соққыларды жазу тактикасы ең алдымен ойыншыдан жазумен қатты соққыны жасауға талап етеді, сондай-ақ доптың ұшу траеториясы мен соққы күшін өзгертуге талап етеді. Онда кенеттен соққылар жасау үшін жағдай туады, ал кейбір жағдайда жеңу ұпайын ұту үшін. Кенеттен және аяқтайтын соққылардан орындауын болжайды, сондай ақ орташа күшті кенет соққыларды орындау, жылдам шабуыл стилін ұстанатын ойыншыларға лайықты жылдам соққылардың ерекшеліктерін жасайтын, қарсыласты жалпы тұтқұйылдан ұстап оны ұпайдан жеңіліп қалуын сілтеме жауап доптар жасауға допты биік траекторияға мәжбүрлейді. Жылдам шабуыл стилін ұстанған ойыншыларға шабуыл соққыларды жазумен орындайтын, негізгі тактика тәсілдерін қарастырайық.

1. Ойыншының сол жақтан жазу соққысын орындағаннан кейін сол жақ бұрыштан диагональ бойынша оң жақтан кенет соққы жасайды.

Бұл әрекеттер жазумен шабуыл соққыларды орындайтын негізгі тактикасын көрсетеді.сол жақ бұрыштан оң жақтан шабуыл соққыларды орындау нәтижесінде доп диагональ бойынша соққылар толықтай ойыншының денесінің күшін көрсетуге мүмкіндік береді. Осыған доптың ұшу алыстығын тигізу коэффицентін күшейтеді. Ойыншы шабуыл соққысын диагональ бойынша орындаған кезде, ортасынан немесе оң жақтан қайтадан қатты соққы беруге мүмкіндік туады. Кейбір жағдайларда ойыншы сол жақтан қатты соққы беруге болады.

1. Қарсыластың әр түрлі нүктелеріне жазу соққысынан кейін ойыншы ортаңғы сызығынан немесе түзу бойынша кенеттен соққы береді, содан кейін бұрыш бойынша қатты соққылар жасалады.

Үстелдің ортасын қорғау әдетте кесіп алуын орындайтын теннисшілердің әлсіз жері болып табылады.

Қысқа кесіп алуды жасайтын ойыншыларда сондай ақ қорғау кезінде үлкен қиындықтарға ұшырайды. Сондықтан ортасына немесе түзу бойынша кенет соққылар салыстырмалы жеңіл ұпай әкеледі немесе қарсыласты ұшу траекториясы әлдеқайда биік соққы орындауына мәжбүр етеді. Бұл тактика мейлінше қиын, алайда тиімді және жоғары деңгейлі кесіп алуды орындайтын теннисшіні жеңіп алу үшін қолданылады.

1. Сондықтан жазуды орындаған кезде және қарсыластың алаңының ортасына

Орындаған, ойынша, қолайлы жағдайды тосып қайтадан қарсыластың үстелінің жартысының қорғалмаған жеріне қатты соққы жасайды.

Бұл қарсыластың қиғаш соққыларына қарсы күрес үшін кесіп алу шеберлері қолданылатын тактиканы немесе доптың ұшу бағытын қадағалайтын ортаға жазулар қарсыласты кесіп алуды жасау үшін қалпын тез өзгертуге мәжбүрлеуге мүмкін, қарсыласқа қиғаш соққыларды немесе доптың ұшу бағытын өзгертуге орындауына қиындату мүмкін. Содан кейін қарсыластың алаңының екі бұрышына кенет соққы жасап және қолайлы жағдай тосын қайтадан қорғалмаған жерге қатты соққы жасайды.

1. Қарсыластың оң жақ бөлігіне топ спиннен кейін қолайлы жағдайды тосып кенеттен ортасына соққы жасайды, содан кейін бұрыштар бойынша қиғаш қатты жылдам соққы жасайды.

Егер ойыншы қарсыластың сол жақтан кесіп алу соққыларын жақсы қадағаласа немесе ойынға бейімделе алмауын сезінсе, онда ол оң жақ топ спиндерді немесе оларды оң жаққа және қарсыластың алаңының ортасына ауыстырып бағыттауына болады, сол жақтан кенет соққылармен шабуылды күшейтуге мүмкіндік табу үшін, содан кейін жылдам қатты соққыларды үздіксіз жіберу, ұзын және қысқа соққыларды жазумен және кесіп алумен үйлестіру.

Жылдам кесіп алуды орындайтын қарсылас әдетте үстелден біршама қашықтықта тұрғандықтан, оған ұзын және қысқа соққыларды ауыстыру тактикасын қолдануға тиімді ең алдымен ол жазуларда кенет соққылармен үйлестіреді, сонымен қарсыласты үстелден шегінуге және қорғаныс алуға мәжбүрлейді, содан кейін кесіп алумен немесе қысқа соққылармен оны үстелге жақындатуға мәжбүрлейді және қайтадан ортасына кенет соққылармен шабуылдайды.

Ондай тактиканы қолданғанда кенет соққыларды немесе бір рет жазуды жоспарлы орындауға жүгінбей және басқа кесіп алуды еш жағдайда қысқа кесіп алуды жасауға болмайды. Онда ойында ынтасын өзіне қаратып алуға қиын болады. Қысқа кесіп алуды орындаған кезде қол бос болады нәтижесінде белсенді шабуыл орындауға мүмкін болмайды. Одан басқа қарсыласты шабуылдауға мүмкіндігі туады.

1.8.5. Кездесу жарысын өткізу тактикасы

Кездесу жарысын дайындығын оның басталуына дейін бастау керек. Оған 25 – 30 минуттан кешікпей кездесуден бұрын бірнеше жақсы таныс жаттығулар жасау қажет, содан кейін 10 – 15 минут аралығында үстел қасында ойын дене қыздыру жаттығуларын жасау керек. Қарсыласқа қарсы күрес кезінде қажет соққыларға ерекше назар аудару қажет. Доп берулерді өзгерту қажет. Қарсыласқа берілетін берілетін доптың биіктігі мен ұзындығы туралы сұрағы егер де қарсылас қорғанған және шабуыл жасаған жағдайда ғана ерекше болады.

Сайыстың басталуынан бастап допты назарға аударып және белгіленген тактикалық жоспарды берілместен жүзеге асыру қажет. Тактикалық есептердің негізгісінің бірі қарсыласты үстелдің жанында көп қозғалуына мәжбүрлеу. Допты сол немесе басқа да техникалық әдістерді қорғалмаған бұрышқа бағыттап, қарсыластың қателік жіберуіне жағдай жасап, ұпай ұту.

Бейтаныс қарсыласпен ойнау керек болған жағдайда тактикалық жоспарды құруға мүмкін емес. Барлауды бой жазу уақытында кездесуден бұрын өткізуге тырысу қажет. Барлау мақсаттары үшін кейде бірінші партияның ұпайларымен құрбан етуге болады. Қарсыластың шабуыл әрекеттерінің қандай соққылармен жүргізетіні туралы анықтау қажет, қандай бағытта (оң жаққа, сол жаққа немесе үстелдің ортасына). Бірнеше соққылардан кейін оның қорғанысы туралы талдауға болады. Қарсыластың доптың айналуының және оның ойынының айналуы қиындатуы туралы анықтау қажет. Допты бірнеше рет қысқартып оның қимылдары және шапшаңдығы туралы көрінісін анықтауға болады.

Егер барлық партия қиян кескі күресте өтсе, онда ақырғы допты жеңіп алу үшін назарын күшейтіп және тактикасын өзгертпеу.

Сайыстарда ойнау кезінде, күрестің тактикалық өтуіне назар салу керек. Қандай үмітсіз болса да, қиян кескі қарсыласу кезінде ұпайды ұтып алуға тырысып, әр допты қағып алу өте маңызды. Қарсыластың алдын ала партияны жеңдім деп есептеген жағдайда күрес тактикасын өзгертіп жіберуге болады. Жоғары ерік сапалар, көп және қиян кескі жаттығулардың арқасында сайыс кезінде жетістіктерге жетеді. Сайыс аяқталғаннан кейін теннисші тактикалық есепті қалай жасағаны туралы талқылау өте қажет.өзінің техникасы мен тактикасының қандай кемшіліктері бар екенін тапқаннан соң, кездесу кезінде қандай жағдайда болғанын өзін қалай ұстағаны туралы есеп беруі қажет.

Кездесулердің арасында жатып дем алған жөн (аяқты бастан біршама жоғары, денені еркін қалпында ұстап, бұлшық еттерді босату керек). Ештеңені ойламай үзіліс кезінде дене қызуын сақтау үшін жылу киіну қажет.

Стел теннисі ойынының ережелерін тезірек үйреніп алу үшін тағы да кейбір ережелерді үйреніп алу керек.

1. Сіздің бірде бір қателігін кешірмейтін ең мықты қарсылас – ең жақсы мұғалім.

2. Барлықтарынан үйреніңдер, ең жақсысы сіздің қарсыластырыңыздан, өзіңнің игілігіңізде жарап қолданыңыз.

3. Бәрін білемін деген шебер болып мақтанба – бұл сіздің шеберлігіңізді тоқтатады.

4. Әр ұпай үшін күресіңіз. Жеңілуге асықпаңыз. Доп ойында болғанша – ол жеңілмейтіні туралы ұматпаңыз.

5. Мықты қарсыласпен ойнаған кезде, өзіңізге нақты мақсат қойып, максималды ұпай санын жинауға тырысыңыз.

6. Егер сіз бірінші орынды жеңіп алуға халіңіз болмаса, екінші орынға күресіңіз, оныншы орынға болмаса, жүлделі орын сияқты он бірінші орынға күресіңіз.

7. Өздеріңізге кездесу жаспарын құрыңыз – қалай, қашан, не істеу керек, неден сақтану керек;

8. Жоспарды қарсыластың физикалық және психикалық дайындығына, техникасы мен тактикасының кемшіліктерін бір уақытта құрыңыз.

9. Сіздің тактикаңыз физикалық мүмкіндіктерін сүйену керек: егер сіз баяу болсаңыз – доп берулермен асықпаңыз, темпты бұзасыз, қатты соққылармен қиянат етпеңіз, егер сіз шыдамсыз болсаңыз – үнемдеп ойнаңыз.

10. Қарсыластың кемшіліктерін қолданыңыз: аз қозғалатында барлық үстел бойынша жүгіртіңіз және алаң бойынша, ұпайын ақарын ойнатыңыз, ақырын реакциясы бар ойыншыны әр түрлі доптың айналуы мен доп берулермен соғыңыз, жылдам темпте ойнаңыз.

11. Қарсыластың айрықша мінезін есептеңіз, оның психологиясын: тез қозатын ойыншымен сырттан болса да, сабырлы болуға тырысыңыз. Сабырлы және жуас ойыншымен үлкен қарқынмен ойнаңыз.

12. Өзін еркін және жиналуға үйреніңіз, ұпай ұтысын ойнату арасында дұрыс босаңту әсіресе сіздің доп беру кезінде, демалу мен кеткен күшті қалпына келтіруді ауыстырады.

13. Бірінші доптан кейін күресті бастаған кезде, қарсыласты өзіңіздің ойныңызға бағыңыз.

14. Ұтыстың бәрі бірдей бола бермейтінін ұмытпаңыз. Ең маңызды ұпайлар – доп беруді ауыстырудан бұрын және партияның аяғында болады. Осы кезге өзіңнің ең жақсы доп беруін немесе соққыны сақтап алыңыз. Бұл «козырьлермен» аса көп қиянат етпеңіз, тек қана оң партия немесе кездесудің ең шешілетін уақытында қолданыңыз.

15. Есепті бақылаңыз. Есеп ойында өзінің түзетуін кіргізеді.

16. Есепте озып алу үшін, әр жеңіліп алған ұпай үшін аса қорықпаңыз, сабырлықты сақтаңыз.

17. Жеңілген доп үшін қайта ойынатуын асықпаңыз, есепте ұстаңыз, еркінсіңбеңіз.

18. Егер сіз бірнеше ұпай қатар алда ұтсаңыз, сол темпте ойнау беріңіз, қарсыласқа өзінің қателерін талдауға уақыт бермеңіз.

19. Жеңілсеңіз асықпаңыз. Оққылардың тиімділігі мен нақтылығын күшейтіңіз.

20. Сайыстар мен жаттығулар ойындарының арасында бірдеме жалпылайтын бар: егер жаттығуларда сайыста сияқты ойнасаңыз, онда кездесу кезінде жаттығу кезіндегідей солай сенімді және сабырлы ойнау керек.

21. Чемпиондарға аса еліктемеңіз. Өзінің жолын, мінезін, сипатын, стилін табыңыз. Өзінің табиғи күштеріңе жүгін.

22. Басқа біреуді жеңем дегенде, өзіңдіұстауңыды үйрен. Өзіңнің әлсіздігің мен кемшіліктерін жең.

23. Қолмен ойнайды, баспен жеңеді.

24. Ойында әбігерсіз әрекет жаса, , тек керекті жылдамдықта ғана тез қимылда.

25. Жаңа техниканы және техникалық тәсілдерді үйрен. Бұл сіздің тактика мен психологиялық басымдылығын байытады.

26. Егер дарындығын болмаса, қолды сілтеме тек одан да көп және күштірек жұмыс істеуді көрсетеді.

27. Жаттығуларда күшті жақтарыңды жетілдіріп, әлсіз жерлерді күшейтіңіз. Сайыстар кезінде максималды біріншісін және екіншілерді жасырыңыз.

28. Ұйқы тәртібі мен тамақтану тәртібін сақтаңыз. Әсіресе сайыстар кезінде.

29. Әр жарыс кезінде өзіңізге нақты мақсат пен шешілетін есепті қойыңыз.

30. Әр кездесудің алдында міндетті түрде бойңызды жазыңыз.

31. Үстелге шыққан кезде жаттыққан техникалық тәсілдерді және техникалық комбинацияларды қолданып әр ұпай үшін күресем деген мақсатпен шығыңыз. Жарыс – ол ең алдымен сіз жіне доп арасындағы сайыс.

32. Жеңуге және жеңілуді үйреніңіз.

33. Жеңдіңіз бе – қарсыласты сергет, жеңілдің бе – таза ниетпен құттықта.

34. Жеңілу себебін қалақшада, үстелде, допта және басқа жағдайлардан іздеу жеңіл, алайда өзіңнің ойыңызды әділ және қатал талдауыңыз жөн. Ерекше жағдайда әрекеттеріңізді сын кездерде есіңізге алыңыз.

35. Сайыстар кезінде де жаттығуларды жасауға ұмытпа, техникада қателіктерді жойып жиналған қобалжушылықты қозалыста түсіріп, өткен сенімділікті жаттығу кезінде ие болу.

Жаттығулар кешені

- Үстелде арнайы ойын бой жазу: кесіп алуларға қарсы кесіп алулар, жазуға қарсы жазу, кесіп алулап мен тіреуіштерге қарсы топ-спиндер; - Әр түрлі әріптеспен есепке ойнау.

1.9 Жұпта ойнаудағы ерекшеліктер 1.9.1 Жұпта ойнау тактикасы

Жұпта ойнаған кезде, спортшылар соққылар техникасын жақсы білу керек емес, жақсы физикалық мәліметтері мен ойын алаңы бойынша жылдам және еркін орын ауыстыру керек және бірін-бірін жақсы түсінуге, бір-біріне жақсы келу үшін маңызды.

Жеті сайыстардың түрлернен үстел теннисінде жұптар ойыны үш ол топтық қыздар сайысында үшінші кездесу міндетті түрде жұпты болады.

Жұпты ойынның тактикасы мінді шарасында негізделеді. Егер бірегей ойын техникасында жоғары деңгейде болса, онда жұпты ойынның шеберлігі де жоғары деңгейде болу керек. алайда бұл да барлығы емес. Біз бірталай жоғары техника шеберлігіне ие болған ойыншылар жұбының жұпты сайыс кезінде үлкен жетістіктерге жете алмағанына куәгерлері болдық. Оның себебі жұпты және бірегей ойыншыларға лайықты ерекшелігінде болды.

Жұпта спортшылар топтасқан болу керек, біріккендігін көрсетіп, қатаң тәртіпті сақтау қажет. Сайыскерге жақсы қатысу керек. Онда сайыста, бірінбірі түсіну, мықты үміт пен жарыс сезіммен қимылдардың толық келісілген әрекеттер болу керек.

Сайыскерлердің арасында толық бірін-бірі түсінушілік болу керек. олар әрдайым бірін-бірінен үйрену керек. онда сайыс кезінде тығыз өзара әрекет ету болады, өзі үшін жеңу жасау жағдайы да туады, сайыскер үшін де күрделі кезеңдерді азайту пайда болады.

Спортшылар барлық күштерін жұптар қатысушылардың әр қайсысы өзінің стилінің техникалық ерекшелігін көрсету үшін, өздерінің жағымды сапасын, қарсыластың үстелдің жартсына қорғалмаған жерлеріне шабуыл соққыларды орындау, сондай-ақ өзінің бөлігінде әлсіз жерлерін қорғау үшін барлық жағдай жасау, қарсыласқа шабуыл үшін қолайлы жағдай туғыду мүмкіндігін бермеу. Онда ойында ынтасын аудару жиі болады.

Жұптар мұқият құрылуы керек. Жұптарды тапқаннан кейін, бірге жаттығулар жасау керек, әрдайым сайыстардың қорытынды талдауы жасалу қажет, алайда сайыскердің қажеттілігі мен ерекшелігіне жауапты тиімді ойын тактикасын жасау мүмкін емес.

Жұпты ойын кезінде теннисшілерге ойын алаңы бойынша көп орын ауыстырудан басқа ойыншыларға алдына артқа орын ауыстыру қажет, спортшылардың тұру қалпына әсерін тигізеді. Ойыншы үстелдің қасында немесе артында әрдайым бола бермейді, сондақтан теннисшілер келісіп орын ауыстыру үйрену керек, ұшу бағыты мен ұзындығы бар болатын доптарға жауап соққы жасап, ойынды жақыннан ортасынан немесе алыс жерден жүргізу. Жұптың негізгі мақсаты ойын стилі жылдам шабуыл соққы рационалды толық орналастыруды анықтау боолатын. Онда ойыншылар толықтай мықты шабуылды жүзеге асырады. Үстелден дұрыс қашықтық таңдау, біріншіден ойын темпіне және белсенді шабуыл соққы күшіне ықпал етеді, екіншіден ойын кезінде бақылау мүмкіндігін кеңейтіп, ойыншыларға қарстыластар үшін күрделі жағдай туұызуға мүмкіндік береді. Жұпты жылдам шабуыл соққымен, сол қолмен ойнайтын теннисшіден және жылдамшабуыл соққымен жақсы ойнайтын және оң қолмен ойнайтын теннисшімен құруға болады. Ондай жұп оң және сол жақтан соққы орындауға мүмкіндік береді, орын ауыстыруына азайтып және толыққанды оң жақтан қатты шабуыл соққыларды қолдануға мүмкіндік береді.

Жұпты оң және сол жақтан шабуыл соққыларды жасайтын теннисшіге құруға болады және сол жақтан түрткі соққыны орындайтын және оң жақтан шабуыл соққы орындайтын теннисшіден құрылуы мүмкін. Ондай жұп ойынды қатты және жылдам шабуыл соққылармен оң және сол жақтан белсенді шабуыл ойынын жүргізе алады.

Жұпты шабуыл соққыларды немесе сол бұрыштан оң және сол жақтан жазуды орындайтын ойыншылардан құруға болады. Онда олар қарсылас алаңының барлың зонасында салыстырмалы жеңіл қатты шабуыл соққыларда орындауға болады. Оң және сол жақтан жазуды соққысын орындайтын жұп, үстелден қандай болсын қашықтықта бола алады және қарсы жазумен бірге үйлестіруге болады, сондай-ақ ойын зоналарының үлкен бөлігін қадағалауға болады.

Жұп үстелдің қасында жылдам соққыларды жасайтын (немесе айналған жазуды орындайтын ойыншыдан) құралады және үстелден біршама қашықтықта ойнауды ұнататын және топ-спинді орындайтын теннисшіден құруға болады. Алдында тұрған ойыншы шабуыл соққыларды орындайды, ал артта тұрған сайыскер жиі топ-спиндерді орындайды және жылдам шабуыл соққыларды жүзеге асыру үшін сайыскерге қолайлы жағдай туғызады.

Торрдың қасында ойын кезінде, алдында ойнаған ойыншы үшін де, артында ойнайтын ойыншы үшін де табысьы болады.

Жұпты кесіп алуды жақсы орындайтын ойыншыда құруға болады. Үстелден біршама қашықтықта болған сайыскердің бірі, қассыластың алаңының бұрыштар бойынша кесіп алуды орындайды, ал басқасы үстелге біршама жақындау тұрып айналумен және айналусыз кесіп алуды орындайды (егер сайыскердің біреуі оң және қолымен ойнай берсе, онда ол кезедсудің нәтижесін жақсартады). Ойынға қатты шабуыл мінезін береді. Жұпты ойын кезінде ойыншылардың орын ауыстыруы жұпты ойы кезінде одан да көп қозғалу керек. Олар әрдайым соққыларды орындау үшін тұру қалпынөзгерту керек. сайыскерге қозғалуын және жауап соққыларды оырндау үшін кедергі болмайтындай етіп жасау керек. Бір жағдайда ойыншыларға артқа шегіну керек, басқа жағдайда солға немесе оңға жылжу керек. Егер қарсыластың берген добы ортаңғы сызығынан оңға қарай ұшса, онда қабылдайтын ойыншыға артқа қарай шегіну керек, егер қарсыластың жауап соққысы үстелдің оң жақ бұрышына бағытталса, онда допты қабылдау үшін оң жаққа кетіп қалу керек: егер жауап доп ортаңғы сызығының оң жағына бағытталса, онда сол жаққа кетуге қажет.

Өзінің техникасының ерекшелігіне байланысты сайыскерлер сондай-ақ әдеттегідей орын ауыстыруға болады. Мысалы, үстелден біршама қашықтықта артта болған теннисші, алдына-артына қозғалуына болады; үстелден біршама қашықтықта болған сайыскер солға-оңға қозғалады.

Алайда, ерекше жағдай туады. Мысалы, қарсыластар оң жаққа үздіксіз шабуыл соққыларды жасайды, ойыншы күреске қарсы жұпты оң жақ үстелдің қасында оң жаққа-артқа ауысып орын ауыстыруына қажет. Егер қарсыластар күреске қарсы жұптың әр ойыншыдан қарама-қарсы жаққа жауап соққы жасаса (яғни қорғалмайтын жерге соққылар), онда жұп бойынша сайыскерлерге солға-оңға ауыстырып отыратын орын ауыстырулар жасау қажет. Егер қарсыластар ойынды ұзын және қысқа шапшаң соққылармен орындаса, онда сайыскерлерге алдана-артқа қозғалуға қажет.

Теннисшілеге әр түрлі орын ауыстыру тәсілдерімен жақсы ойнау қажет, тек сонда ғана әр түрлі жағдайға машықтануға болады, белсенді ойынды жүргідуге болады. Ал ол үшін жаттығуларда орын ауыстыру нұсқаларын талқылауға қажет.

Екі жұптың жаттығуы кезінде бір жұп басқа жұптың үстелінің бір нүктесінде үздіксіз жауап доптарды орындау керек; ал екіншісі өзінің ойын алаңының шегінен шығып кетпейтіпдей етіп алдына-артқа қозғалып және жауап соққыларды үстелдің жартысына бір нүктеге бірінші болып жасайды. Бұл жаттығу допты бақылауға үйренуге, орын ауыстыру әдістерін үйренуге көмектеседі.

Жаттығулар кезінде жұрты бір ойыншылармен көп доптарды жаттықтыруға ұсынады: бір ойыншы жұптың жағына бір нүктеге соққы жасайды. Жалғыз ойнаған ойыншыға орын ауыстыруына қажет емес, оның соққы беру жылдмдығы өте биік болады. Бұл жұпты ойын кезінде орын ауыстыруға жақсы дамытады. Көрсетілген жаттығулар екі жұптың жаттығуынды қолдануы мүмкін.

Сайыскердің әсерін қарсылас әрекеттеріне күшейту үшін және дұрыс бағалауда үйрену, бұл әрекеттерді тактикалық тәсілдермен бірге физикалық жаттығулармен араластырады. Көрсетілген жаттығуларды жаттығу кезінде қолданған кезде шабуыл соққыларды бір бағытта, доптың ұшу бағытының кенеттен өзгеруі соққыларынын қосуға болады.

Жұптардың орналасу жеріне байланысты ойыншыларды қарсыластарды қозғалуына мәжбүрлеу үшін ақырын әр төмен допты қабылдайтын жұптың қорғалмаған жерлеріне бағыттауын үйрену. Бұл теннисшілерге қарсылас алаңының қорғалмаған жерлеріне соққы беруін ғана дамытып қоймай, осында ынтасын өзіне аударып алуына көмектеседі.

Бұл жаттығулар сондай-ақ бір теннисшіге қарсы ойында қолдануға болады, ойын темпін күшейтуге мүмкіндік береді. Бұл жаттығуларды қолданған кезде негізгі талабы жұпта ойнаған спортшылар кезінде сол-оңға қарама-қарсы бағытта қарсыласқа соққы беруден құралады. Келесі жағдай назарға алынады.

Егер қарсыластар шабуылды диагональ бойынша қабылдаса, онда бұл ойыншысының біреуіне соққыға қарсы түзу бойымен соққы беру керек, ал басқа ойыншыға қарсы диагональ бойынша жасау керек. бұл тәсіл теннисшілерге қарсыластың қорғалмаған жерлеріне қарсы соққыларды дамытуға мүмкіндік береді.

Жаттығулардың кезінде жұптардың біреуі өзінің соққыларын белгілі бір орынмен шектелуге болады. Жауап доптарды өз бетінше жасауға, онда басқасына орын ауыстыруға және соққыларын бір ғана зонаға орындау қажет (сол немесе оң бұрышқа).

Қарсыластардың ойынында осындай жағдай туады: жұптағы ойыншының біреуі әлсіз шабуыл соққыларды орындайды, ал екіншісі кейбір қателіктер жасайды. Ойын кезінде айқын әлсіз жерлерді ойыншыларға қарсыластардың доптың ұшу бағытын өзгетуіне мүмкіндік береді, бұл қателіктерді қолдану үшін және олардың алаңының қорғалмаған жерлеріне соққы жасауға мүмкіндік береді. Бұл тек қана қарсыластың шабуылын басуға ғана, және сайыскердің шабуыл соққыларын орындау үшін көмектеседі.

Ұсынылатын жаттығулар сондай-ақ көп санды доптарға қарсы қолдануға мүмкін немесе бір спортшы бір спортшының ойыны кезінде жұптарға қарсы ойланған кезде қолдануға болады. Бұл жұпты ойнауды дамытып, жауап доптың қозғалыс кезінде бағытын өзгертуін қадағалауға көмектеседі.

Кесіп алуды қолданатын жұптардың ойыны кезінде жаттығуда артқаалдына қозғалуын талдау керек және орын ауыстыру кезінде шабуылға қарсы тәсілдерін үйрену қажет.

Келтіріген нұсқалар жаттығуларды әр түрлі стилі бар жұптар үшін жарамды. Жаттығу уақыты кезінде және ойынның барлық күшті жақтарын көрсетуге ойында ынтасын жүргізетін жағдай жасау керек. Сондақтан ойыншыға дағдылы соққылармен бірге талданған тәсілдерді, оларды бас және тұрақсыз болып бөлетін, оларды автоматты түрге дейін келтіретін мақсаты ұтыс ұпайын ұту болатын, арнайы таңдау қажет.

Жұпта ойнаудың негізгі тәсілдері. Жұпты ойынның негізгі тезникалық тәсілдерді бірегей ойын тәсілдерінің негізінде құралады, тек қана бір айырмасы, ойыншының жұпта ойлау кезінде әрдайым соққыны орындау үшін қозғалу керек (допты беру тәсілінен басқа). Жұпты топта сайысының ережелері біршама бірегей сайыс кезіндегі ережелерімен ерекшелінеді. Мысалы, жұпты ойын кезінде доп беретін ойыншы оң жақта тұрады, ал қарсыластың алаңының оң жақ бөлігіне ғана доп беруге құқылы, ал допты қабылдайтын қарсылас жауап соққы беруін күтіп оң жақтан тұруға құқылы. Бұл есепті біршама қиындатады.

Жұпты ойнау кезінде қорғау бірегей ойнаудан гөрі біршама қиын екені мәлім. Сондақтан әр соққы жұпты ойнау кезінде сенімді және ынтасы басып алу мақсатын қоятын болу керек.

Жұпты ойнау кезінде ойыншылармен қолданатын техникалық тәсілдерінің негізгілерінің әр қайсысын қарастырайық.

Қарсыластың мүмкін болатын шабуылын тартып алу және доп беру.

Допты беретін ойыншы доп беру тәсілін жақсы орындау қажет – ұзын соққылар мақсатқа жететіндей, доп үселдің шегінен ұшып кетпейтіндей, ал қысқа доптар ұшу траеториясы төмен және торға түсіп кетпейтіндей етіп беру керек. Допқа әр түрлі айналуын да, ұшу бағытының әр түрлі жылдамдығын керек. тек сонда ғана қарсыластың шабуылын және сайыскердің шабуылын басып алу үшін жағдайын жасауға болады. Жұпты сайыстар кезіде доп берген ойыншы өзінің әрекеттерін серіктесімен келсіге қажет шабуылды тартып алу жоғары нәтижелерге жете алмайсын.

Үстелден теннисінде техникалық тәсілдері көп түрлі болғандықтан мәнді ерекшеленеді, әр спортшы доп беру тәсілдерін жасай алады. Ондай жағдайларды жиі кездестіруге болады. Бір ойыншы жақсы доп береді, басқасы шабуылдың тартын алуын жаман орындайды немесе керісінше жақсы орындайды. ондай ойыншыларға сайыстан бұрын мақсаты қарсыластың шабуылын тартып алу және допты беруді қалыптастыру және дамытуды білу болатын жаттығуларға назар аудару қажет, сондай-ақ ойында әрекеттерді үйлестіру қажет.

Шабуыл соққыларды немесе топ-спинді орындайтын қарсыласпен тайталас кезінде, доп дерулерді қысқа, допқа қатты төмен айналуды беру, қысқартылған айналусыз соққымен үйлестіріп, сондай-ақ кенеттен ұзын соққылар немесе доптың үстіңгі және төменгі айналу бар бүйірінен соққылармен үйлестіру қажет. Бұл қарсыласқа допты қабылдауын және шабуылын тартып алуын біршама қиындата түседі. Ол тек қана жазу немесе топ-спинді қолдануға болады.

Кесіп алуды орындайтын қарыластың ойынында, шабуылды тартып алу сирек кездеседі. Жауап ұзын соққыларды жиі тартып алуға болады, мысалы, доптың үстіңгі және төменгі қатты айналуы бар доптың өте үлкен әсер беретін ортаңғы сызығынан оң жаққа оң бұрышқа аздаған ауытқумен қысқа және ұзын доптармен үйлестіруі болады.

Доп берулердің тәсілдері мен оларды қабылдау кезінде шабуыл соққылар.

Ойыншылардың доп берулерінің сын кезінде, олардың орындаған кездегі сапаның артуына, доп беру тактикасын талдауға назар аудару қажет. Жаттығулар кезінде әр түрлі уақыттта үнемдеу үшін қажет әр түрлі тәсілдерді жасауға болады. Ең алдымен доп берулердің әр түрлі тәсілдерін жайлы дамыту үшін жұптар бөліп және ойыншыларды үстелдің оң жақ бұрыштарына тұрғызып қою керек. допқа жылдамдық пен айналуды беретін доп берулермен үйлестіріп, Доптың доп беруін қарсыластың белгілі бір нүктесене талдау қажет, қарсыластың қимылдарына жылдамдату әсерін дамыту, оның соққыларына доптың айналумен және айналусыз соққыны қолданып сәйкесінше қимылдар жасау қажет.

Кейбір жаттығуларда тараптардың біреуі тек доп беруге, ал екіншісі допты тек қана қабылдайды. Егер сайыскер доп беруден кейін көп қателіктер жіберсе, онда шабуыл үшін ынтасын тартып ала алмайды, бұл доп бойынша соққы нақты және тиімді орындалғаны екенін көрсетеді. Және керісінше егер қарсылас доп беруді қабылдаған кезде шабуыл жүргізуге мүмкіндік алса, онда ол соққы қате және тиімсіз орындалған дегенді білдіреді.

Қарсыластан шабуылды тартып алумен доп беруді талдау кезінде ойында жұпта ойнау да бір ойыншының қатысуы мүмкін. Жұпта ойнау кезіндегі бір ойыншысы допты сайыскерге шабуылды тартып алу үшін жағдай жасау үшін жасайды. бірінші болып соғады және қарсыластың алаңының белгілі нүктесне қаылдауға мәжбүр етеді. Сайыскерсіз ойнайтын теннисші, доп берулерді қабылдаған кезде ойынды қиындатпау үшін, жауап доптардың күрделілігін төмендету үшін, жұпта ойнаған теннисшілерге дәл тигізу нақтылығын шабуылды тартып алу кезінде сайыскерлердің орын ауыстыруларын дамытуға мүмкіндік береді. Одан кейін біртіндеп күрделенулерді ұлғайтамыз – сайыскерсіз ойынайтын теннисші, қарсыластың алаңының әр түрлі нүктелеріне жауап соққыларды жасайды, осының нәтижесінде қадам қозғалыстарын дамытады. Қорытындысында сайыскерсіз ойнаған спортшы доп берулердің қай болсын тәсілмен қабылдай алады, алайда талдау жағдайын біртіндеп шабуыл басып алу сайысына жақындатады.

Бұл жұптың берген дор беруін екіншісі қай тәсілмен болсын қабылдай алады, алайда доп беретін тарап үздіксіз шабуыл соққыларды жасау керек. сайыскерлер ұпай ұтып алу үшін соққылардың шабуыл саны үштен көп болмау керек, қарама-қарсы жағдайда жұп ұпйын жоғалтады. Егер үздіксіз соққы шабуылы ойыншыларға ұпай әкелмесе, онда қарсыластан шабуылды тартып алу кезінде допты түсурі зонасы нақты анқыталмған. Соққы шабуылы айтарлықтай қатты болмаған немесе тактикалық тәсілдерді қате қолданған және т.б.

Сайыс кезінде ойыншының мәліметтері белгілі болады. Доп берулерді қалай қабылдайтыны, сондай-ақ оның қорғанысының күшті және әлсіз жақтарын анықтығанға болады.

Доп берулерді қабылдау және қарсыластың шабуылын тартып алумен бірге доп берулерді қабылдау.

Доп берулерді ойыншылармен үстелдің оңжағынан қабылдауы белгілі, ол жұпты ойнау кезіндегі ережелер анықталды. Сондақтан жұпты ойнау кезінде доп берулерді жалғыз ойнаудан гөрі қабылдау жеңілірек болады, сол уақытта ойыншының назары ойнау жеріне аз көңіл аударады, сондықтан қабылдайтын жақ бұл қолайлы жағдайларды өзінің ынтасына аудары алу үшін, қарсыластың шабуылдарында күрес кезінде аса маңызды болады.

Ереже бойынша, ойынша оң жақ доп берулерді қабылдайды. Сондықтан доп беруді қабылдайтын жұптың қандай күйде болуын анықтау өте маңызды. Практикада көретеген жұптар жылдам соққы шабулдарын немесе топ-спиндерді орындайтын ойыншылар кезедеседі. Егер жұп оң және сол соққыны жасайтын жұптан құралса, онда оның әр қайсысы ерекше қолайлы қалпын алады; егер екі сайыскер тек оң жақтан ойнаса, онда олардың әр қайсысы доп берулер кезінде олар оң жаққа алыс жалтармау керек. Доп берудің ортаңғы сызығынан сәл оң жаққа жалтарғаннан кейін қарсылспен берілген допты тез дайындалып қабылдауға қиын, бірақ ынтасын жоғалтып алуға жеңіл болады. Қарсыласпен берілген ұшу ұзындығы мен бағыты әр түрлі болатын допты қабылдау үшін ойыншыға ортаңғы сызығынан сәл оң жақта тұру керек. Алайда кейбір теннисшілер доп берулерді қабылдау үшін сол жақ соққыны жақы орындай алады, сондықтан олар оң жақ үстелдің бұрышына қозғалуына мүмкіндігі бар.

Жұпты ойнау кезінде доп берулерді қабылдауда ынталы мінезіне үлкен мән беру маңызды. Алайда егер доп беретін спортшының техникалық деңгейі әжептәуір жоғары болса, онда допты қабылдаған ойыншыға қатты шабуыл соққылармен ұпайды ұтып алуына қиын болады. Сондықтан жылдам соққыны және жақын зонада жылдам жазу техникасын жқсы үйренген кезде, ойыншы қарсыластың оң жақ бұрышына шабуыл соққыны орындауға болады, сондай-ақ қарсыластың тура денесіне бағытталған шабуыл соққыны сол жақ бұрышқа шабуыл соққымен үйлестіргенен болады. Осымен доптың ұшу бағытын өзгертіп, қарсыласты орын ауыстыруын немесе оның алаңының қорғалмаған жерлеріне жауап соққы жасауға болады. Содан әріптеске көп ретті шабуыл соққысын орындауға қолайлы жағдай туызкға болады.

Доп берулерді қабылдаған кезде әріптестердің арасында толық келісушілік болу керек. Мысалы, доп берулерді жылдам соққымен және жылдам жазумен орындаған кезде, ойыншы жақсылап дайындалып алу үшін уақытынан бұрын әріптеске шартты белгі көрсету керек.

Қарсластың шабуыл соққыларын орындаған кезде, қарсылас та жауап добын оң жақ бұрышқа жасауы мүмкін, әріптеске қозғалатын зонасын ұлғайтуына тура келеді. Егер шабуыл түзу бойымен жасалынса, онда сол жақ бөлігінде ойнаған әріптеске қатты кесіп алу немесе қарсыластың сол жақ бұрышынан оң жақ соққы арқылы шабуылын тартып алуына мүмкіндік береді. Сонда да диагональ бойынша немесе түзі бойынша соққыныі орындалуы әріптестің техникалық ерекшеліктеріне байланысты болады. Оң жақтан соққыны орындайтын әріптес әдетте оң жақ бұрышқа шабуыл соққыларды жасайды; сол жақтан кесіп алуды немесе сол жақ бұрыштан оң жақ шабуыл соққыларды оындайтын әріптес көптеген жағдайларда түзу бойымен ойнайды. Қарсыласпен доп берулер кезінде берілген добы төменгі айналуымен болса, ал қабылдайтын ойыншы шапшаң соққы беру техникасын немесе шапшаң жазуды әлі де нашар орындаса, ондай жағдайларда ортаға немесе диагональ бойынша топ-спинді орындауға болады, қарсыластың әрекеттерін қадағалау үшін, шабуылды тартып алмас үшін және аяғында, жағдайды жақсартып қайтадан шабуыл соққыларды орындау керек. кесіп алуды орындайтын қарсыласпен ойын кезінде оның доп берулерін сенімді қабылдау қажет; қателерді жібермес үшін қатты және қатаң шабуыл соққыларды орындауға керек емес.

Көлденең тәсіл кезінде кесіп алуды орындаған теннисшілер доп берулерді қабылдау кезінде салыстырмалы кесілген және айналған соққыларға жиі жүгінеді, алайда кейбір жағдайларда қарсыласты қиын жағдайға қою үшін жазумен ынтасын басып алуға тырысады.

Егер доп берулерді қабылдаған кезде кесіп алу немесе топ-спинді пайдаланса, онда ең бастысы негізінде оларды әріптеске қарсыластың добын қабылдау үшін қолайлы жағдай туғызу үшін шабуыл соққыларды әлсіз жасайтын ойыншыға бағыттау керек. Жұпта ойнауда шабуыл соққыларды орындайтын бір ойыншысы кенеттен шабуылға ұшыраса, онда оған әріптесті алдын-ала дайындалу үшін қажеттілік керегі туралы ескерту қажет, қарсыластың оң жақ бұрышына жауап соққыларды жасауға мүмкіндік бермеу үшін – бұл әріптестің қимылдардың қысылуына әкеліп соқтыруына мүмкін.

1.9.2 Жұпты ойнау кезінде негізгі тактикалық тәсілдер

Жұпты ойнау тактикасы негізінде бірегей ойын тактикасына ұқсас болып келеді, алайда жұпты ойнау кезінде орын ауыстыру үрдісінде соққыны төрт ойыншы орындайды, осында соққы саны көбірек болады. Сондықтан тактикалық идеяны бірінші болып шабуыл жасау және ойында ынтасын өзіне аударуға ұмтылу жұпты ойында қызықты шегіне жетуін тапты. Бірінші партияда өте жиі ойыншылармен доп берулерді және шапшаң соққыдан кейін немесе доп берулерді қабылдау және шапшаң соққыларды олардың қабылданып алғаннан кейін ұпайдың жеңісі немесе жеңілісі туралы сұрақ шешіледі. Сондықтан кесіп алуды қолданатын жұп белсенді қорғау, доптың ұшу бағытын және оның ұшу бағытын өзгертіп, қарсыластың қимылдарын қадағалап, шабуыл үшін қолайлы жағдай тауып жетекші идеясын ұстану қажет. Таза қорғану ойынның енжар сипатына ие болуын жорамалдайды, ал бұл тиімді емес.

Қарсыластарға әр түрлі стиліндегі ойынға қарсы жұптармен қолданылатын ойынның негізгі тактикалық тәсілдерін қарастырайық.

Шапшаң шабуыл соққысына қарсы бағытталған негізгі тактикалық тәсілдерді жылдам соққы қолдану.

1. Доп беруден кейін шапшаң соққыларды қолдану тактикасы. Үстіңгі және төменгі айналуы бүйірінен немесе оң бұрышқа айналусыз және айналумен доп беруді пайдаланатын ойыншы оларды үстел сызығының сәл оңға қарай айытқыған ұзын доптарды жылдам соққылармен үйлестіреді. Ойыншыға жауап доптың бағытына, олардың ұзындығы мен айналу мінезіне байланысты шапшаң соққыны орындауға қажет. Жауап доптың күшіне байланысты күштерді дұрыс реттеуді білу маңызды. Соққылар жылдам орындалуы керек, доптың ұшу бағыты әр түрлі болу керек.

2. Доп беруді қабылдап алғаннан кейін жылдам соққыларды орындау тактикасы. Ең алдымен, ойыншыға қарсыласпен берген допты дұрыс бағалау қажет: соққыны немеме жазуды орындаған ойыншының жауап соққы кезінде, доптың ұшу жылдамдығын күшейтіп және ұшу бағытын түрлендіруі қажет. Шабуыл соққыларды негізінде бастысы қарсыластың алаңының қорғалмаған жеріне бағыттау қажет. Кейбір жағдайларда әріптеске шабуыл үшін шартын туғызу үшін бұл тактикалық тәсілдердің кері қолданылуы рұқсат етіледі.

Егер шапшаң соққыны қолдануға мүмкіндік болмаса, ойыншы дайындау соққы ретінде жылдам кесіп алуды қолдану керек, алайда осында қарсыласқа шапшаң соққы жасау мүмкіндігін бермеу үшін доптың ұшу бағытын бақылауда ұстау қажет, ал содан кейін шабуылды ашу үшін қолайлы жағдай табу қажет.

1. Шабуыл соққыларды бұрыштың қандай да бір жеріне орын ауыстыруын беретін, қарсыластың алаңының бір ғана зонасына жолдау қажет, ал содан кейін қарама-қарсы бағытта шабуыл соққыны жасау қажет.

2. Қарсыластың тура денесіне бағытталған арнайы шабуыл соққы оны жылдам орын аустыруларды жасауына мәжбүр етеді, ал бұл кейбір қиыншылықтарды тууына және қарсыластың қимылдарына енжар мінезіне ие болуына әкеледі.

3. Егер қарсылас техниканы жақсы орындаса, оң және сол жақтан шабуыл соққыларды қолданып немесе топ-спиндерді қолданып қатты шабуылды бұрып жіберсе, онда үстелдің ортасынан немесе қысқа соққылармен қарсыластың қимылдарын ұстап тұрып шбуылдау қажет, содан кейін қолайлы жағдай тауып ынтасын өзіне аударып алу үшін шабуыды бірінші болып шара қолдану қажет. Еш жағдайда ойынды қорғау кезінде созуға болмайды, онда ойынның енжер сипатнан құтыла алмайсыз.

4. Кесіп алуды орындаған кезде доптың ұшу бағытын бақылау қажет, сондай-ақ шабуыл соққыны бірінші болып жасау үшін тырысып, доптың айналумен және айналусыз белсенді соққы жасау қажет. Доптың ұшу жылдамдығы жоғары болатындай етіп, жауап доптардың бағыттары әр түрлі болуын бақылау маңызды. Бұл ойыншыға қарсыластың алаңының қорғалмаған жерлеріне соққы шабуылдарын жасау үшін немесе ортадан оң жақ соққы шабуылына жағдай туғызады.

Топ-спиндерді шапшаң соққыларға қарсы қолдану негізгі тактикалық тәсілдері

1. Топ-спиндерден кейін шапшаң соққыларды қолдану. Ең бастысы төменгі немесе бүйірінен төменгі айналуы бар және үстелдің шегінен шығып кетпейтін қысқа доп берулерді орындаған кезде ойыншы, қарсыласты доп берулерді кесіп алумен, содан кейін, қолйылы уақыт тосып сол жақ бұрышқа немесе қарсыластың алаңының қорғалмаған бөлігіне топ-спин орындайды, ол әріптеске сериялы шабуыл соққысын орындау үшін немесе қатты аяқтайтын соққыларды жасау үшін жағдай туғызады.

2. Доп беруді қабылдап алғаннан кейін топ-спинді қолдану. Егер ойыншы шабуылға қарсы соққыларын үстелдің ортаңғы зонасында орындаса, онда доп беруді қабылдау үшін жазуды пайдалануға болады. Егер теннисші шабуылға қарсы соққыларын жасай алмаса, онда қарсыласқа белсенді шабуылдаса, онда қабылдау үшін ол қысқа кесіп алуды қолдануға, ал содан кейін қолайлы жағдай тосып ынтасын өзіне аударып алу үшін топ-спинді орындау қажет.

3. Шабуылға қарсы соққыны орындаған кезде, ойыншы қарсыластың сол жақтан соққы жасауын тырысып, содан кейін кенет соққыларды жазумен және қарсыластың оң жақ зонасына қорғалмаған жеріне топ-спинді орындауға жиі жүгінеді. Кейбір жағдайларда ойыншы қарсыластың ынтасын басып алам деген қарсы бағытталған талпыныстарына соққы жасауға болады.

4. Арнайы топ-спиндер, үстелдің ортаңғы сызығынан оң жаққа немесе сол жаққа бағытталған, кейбір жағдайларда аса маңызды рол атқарады.

5. Қарсы шабуыл кезінде үстелден артқа қарай шегінуге қажет болған жағдайдың кезінде, қорғау тәсілдері ретінде ұшу траекториясы биік болатын соққыны қолдануға болады, содан кейін қарсы шабуыл соққыларын орындауға мүмкіндік туады.

Шабуыл соққыларын орындайтын ойыншының кесіп алуды жасай алатын ойыншыға қарсы негізгі тактикалық тәсіл.

1. Жазуларды орындаған кезде шабуыл соққыларына және сериялық қатты соққылар үшін жағдай жасалынады. Алдымен ойыншылар қарсылас жұпты жақындастыру үшін, жазуды бір нүктеге орындайды, содан кейін – мүлде қарама-қарсы бағытта қатты шабуыл соққыларды жасайды. Қарсыластың алаңының қорғалмаған жеріне сол жаққа оң жаққа орын ауыстыруларды мәжбүрлеу үшін шабуыл соққылар мен жазуларды орындауға болады, содан кейін қолайлы уақыт тосып, қатты аяқтайтын соққы орындау.

2. Ойыншы жазумен берілген допты қабылдап, қолайлы уақыт кезінде қарсыластан тікелей жақын немесе үстелдің бұрыштарна шабуыл соққыны орындау үшін ортадан оң жаққа шегінеді.

3. Үстелге жақын ойнаған қарсыласқа шабуыл соққыларын орындау үшін қолайлы жағдай табуды рұқсат ететін доптардың ұзын және қысқа тактикалық тәсілдерді орындауға жүгінеді. Ойыншы сондай-ақ үстелден біршама алыс тұрған қарсыласты қысқа соққыларымен жақындауына мәжбүр ете алады, қарсылас жұптың дағдылы қалпын бұзып және ынтасын тартып алуға жеңілдетеді. Кейбір жағдайларда сериялық жазуларды бір нүктеге немесе әр түрлі нүктелерге соққы жасап, қарсылас жұптардың ойыншыларын қорғау үшін кетіп қалуға мәжбүр еткізеді. Онда ойыншылар қолайлы уақыт таңдап қарыластың денесіне бғыттаған қысқартылған соққыға немесе бұрыштар бойынша шабуыл оққыға жүгінеді.

4. Жазулар мен кесіп алуларды үйлестіріп, жауап доптардың айналуын өзгертіп және ұзын, қысқа доптарды жібереді, қарсыласты алдына-артқа орын ауыстыруларды жасауға мәжбүр етеді, ал әріптес үшін кенет соққылар орындау үшін қолайлы жағдай туғызады. Жазуды немесе ұзын шабуыл соққыларды қолданып, ойыншы қарсыласты алдына-артқа орын ауыстыру уақытында қолайлы жағдайын жіберіп алуға мәжбүрлейді, ал содан кейін қатты соңғы соққыны орындайды.

Доп беруден кейін жылдам соққыларды қолдану тактикалық тәсілдері

Доп беруден кейін орындалған шабуыл соққыларды кесіп алу жылдам соққыға қарсы пайдаланған кезде, шабуыл соққыларға қарсы маңызды рол атқармайды. Алайда кенеттен шабуыл соққыларды орындау жақсы жетістіктер әкелу мүмкін. Мысалы қысқа доптар сериясынан кейін ойыншы шабуылды тартып алу үшін кенеттен ұзын соққыларды орындайды. Басында қарсылас төменгі айналуы бар допты әрдайым қайтарады, содан кейін айналусыз допты жібереді. Ынтасын өзіне аударп алу үшін және т.б. ұзын доптар серисынан кейін кенет қысқа доп жіберіледі.

Шабуыл стилін қолданған теннисшілермен кесіп алуды қолданатын ойыншыларға қарсы негізгі тәсіл

1. Қарсылас жұптың ойыншылары бір қалпында тұру үшін ойыншы кесіп алуды тек қана бір нүктеге жолдайды. Содан кейін қолайлы жағдай таңдап, ол қарсыластың алаңының қорғалмаған жеріне шабуыл соққыны орындайды. Басқа тәсіл: ойыншылар бір біріне қарсыластың алаңының әр түрлі қорғалмаған жерлеріне кесіп алуларды орындайды, оларды әрдайым сол жаққа оң жаққа қозғалуына мәжбүрлейтін және оның қорғалмаған жеріне немесе қарсыластан тікелей жақын жеріне қарсы шабуыл соққыларды орындау үшін қолайлы жағдай туғызады.

2. Доптарды кесіп алумен қарсыластың алаңының тек сол жақ бұрышына ғана (немесе оң жаққа) әрдайым жолдау қажет, ал содан кейін кенеттен допты қарсыластың қарсы шабуыл үшін қолайлы жағдай туғызып оң жақ (сол) бұрышына жолдау қажет.

3. Қысқа соққыларды кенеттен соққымен доптардың айналумен және айналусыз үйлестіріп, ойыншыларға ынтаны өзіне тартып алуға тырысып қарсыластың қимылдарында түсінбестік жасау қажет.

4. Кенеттен жылдам соққыларды доп беруді қабылданғаннан кейін жасау, қарсыластың жоспарын бұзуға мүмкін, сондай-ақ кесіп алуды орындаған кезде ойыншылардың ынтасын арттыратын оңды рол атқарады. Алайда доп беруді қабылданған кейін кенеттен жылдам соққыны қолданам дегеннен, әріптеске дайындап алуға уақыт беріп, белгі беріп орындаған жөн, онда ол тактикалық тәсіл күтілетін нәтижелер әкелуге мүмкін.

Кесіп алуды қолданатын ойыншыларға, сондай стилде ойнайтын ойыншыларға қарсы негізгі тактикалық тәсіл

1. Алдымен күш көрсету тактикасынан бас тартып, шабуыл кезендегідей, күтпеген, жиі шабуыл соққылар жасап, нәтижесінде жазу тәсілін жасайтындай болу керек.

2. Жазуды соққылармен жаслғастыра отырып, кесіп алумен байланыстырып қарсыласты үнемі алға артқа жылжып отыруға мәжбүрлеп допты қайтарып, ойыншыларға күтпеген соққылар жасауға қолайлы жағдай туғазыды.

3. Ойыншы өзі жақын меңгерген және шабуылды тойтара алатын тәсілдерді қолданады. Басқа жағынан ал қарсыласының ерекшелігі мен ойын мәнерінің талаптарына сәйкес бастаманы өз жағына шығару үшін тәсілдерді қолдана алады. Допты алған кезде ойыншы өзіне шұғыл жедел соққылар жасап, ойын бастамасын өз жағына шығару үшін оңтайлы тәсіо таңдай алады.

Жұп ойындағы ойыншылардың араласуы.

Жұп ойындарда, белсенділікті доп беретін жұп алады, сондықтан доп беруді шабуылдың бастапқы құралы ретінде қолданылады. Жұп ойынның ережесі бойынша ойын да доп беруді қарсыластың оң жақ жартысынан, оң жағына басымдылық доп алушы жақта болады. Одан басқа допты қабылдаушы жұптар қай тәсілді игергеніне қарай кімнің допты бірінші қабылдайтынын шеше алады.

Егер де жұптағы ойыншының біреуі допты жақсы беріп, біріншісі боп доп берсе, онда допты қабылдауышы жақ күреске жақсы шабуыл жасаушы және қысқа допты қабылдай алатын бірінші боп шабуылдй алатын ойындағы белсенділікті өз қолына ала алатын ойыншының қоя алады.

Допты қабылдаушы жұп ойыншыларды еркін орналастыру құқына ие бола алады. Қарсыластың ойынын әлсіреті үшін, әдетте мықты ойыншыны қарстыластың келесі партияларда беленділік алу үшін, ойынның тиімді өтуі үшін.

Ойыншыларға қарсыластың ойын әдісі белгісіз болған кезде, бірінші партия ұтылса, онда доп беруді таңдаған дұрыс. Екінші партияда допты қабылдаушыны еркін таңдауға болады және ойын кезінде болған қолайсыз жағдайды түзетуге болады. Ойыншылардың техникалық деңгейлерңің шамалы айырмашылығына қарай мықты ойыншы бірінші болып доп беруге тырысады, тіпті бірінші партия жеңіліс тапса да – әр келесі соққы жеңіске жеткізеді.

Аралас жұпты жарыстарда ерлердің техникалық деңгей біліктілігі, әйелдерден гөрі жоғарырақ, сондықтан да доп берген, алған кезде айырықша доп алуға беріледі, ерлер ерлерден, әйел әйелдерден доп алады. Қарсылас жұптың бірі соққы берсе, онад қарсы жұптың серігі әйелге шабуылдау соққысын жасайды. Осылайша мықты ойыншы, әлсіз ойыншыны шабуылдамайды.

Бірақ та кейбір жағдайларда жақтардың техникалық ерекшеліктеріне байланысты жоп беруді әйел де бсатауы мүмкін: ойынды қабылдаушы бұл жағдайда қарсыласына қарсы шабуыл жасайды. Сондақта да әйелдің доп беруі ер адамға қарағанда қауіптірек, - ол бірнеше шабуыл жасауға мүмкіндік береді. Аралас жұптарды құрған кезде басты шарт ретінде серігінің жоғары техникалық даярлығы болуы, қарсылас жұптың шабуылдырын басып тастауға мүмкіндік бере алуы қажет.

Ойында міндетті түрде ойынды жүргізуші анықталуы қажет. Ойынды жүргізуші жұп жасы жағынан үлкен, жарыс кезінде мол тәжірибесі бар спортшы болуы керек. сонда жұп шабуыл жасауға тиімдсәттерді тауып, өзара келісіп, бірігіп ойнауына мүмкіндік болады. Ойыншылардың техникалық ерекшілік мәнеруне байланысты әр ойында басты шабуылшыны (бірінші шабуылшы), ал оның серігі күшті, аяқталған соққылар жасап ойынды дамыта отырып, жеңіске жетелеп отырады.

Ойын кезінде жағдай жиі ауысып отырады, жұптағы ойыншылардың арасында іс-қимылдарын нақты бөліп алып, жалпы және міндеттерді бөліп ала білуі, нақты іс-қимылдарындағы келіспеушілік болуы қажет.

1.9.3 Методикалық нұсқау

Допты қабылдау және ойынды өз жағына алмастыру үшін қолданылатын жаттығулар.

1. Теннисшілер соққыны қабылдау үшін бірнеше соққылар жасап, уақытты үнемдеп және соққылардың жиілігін арттыра алады. Жаттығулар төмендегідей болуы мүмкін. Жұптар үстелдің шеттерінде тұрады, ойыншылардың біреуі допты беріп тұрады, екіншісі оны қабылдайды, беруші алушының өтініші бойынша допты береді (доптың ұшу бағытын, ұзындығын, доптың айналымын қоса). Одан кейін допты қабылдаушы ойыншы, жылдам соққы және жылдам жазу, соққыны жылдам кесіп алумен және басқа да әрекеттерді қолдана отырып жасайды. Допты алу кезінде жоғары жылдамдыққа және доптың төменгі траекториясына және доптың аумаққа құлау заңдылығын білуі керек.бұл жаттығу допты алудың техникалық деңгейін көтеруге әсер етеді.

2. Бұл жаттығуды орындаған кезде жаттықтырушылар ойыншының қарсыласының қимылын дұрыс бағалауын дамыту керек, жылдам орын ауыстырып және жылдам жауапты соққы жасау керек. Бірнеше жүйелі жаттығулардан кейін допты алу тәсілдері дағдыланады, ойыншының допты иықалдымен және қол буындарымен бақылау қабілеті дамиды. Допты қабылдау қабілетін игерген кезде теннисші тордың алдында негізгі құрал ретінде соққы беру тәсілін қолданушы доптың төменгі жанынан берілетін қысқа және ұзақтан келетін тәсілдерді үйренген кезде қолданады. Қосымша құрал ретінде жоғарғы жанынан айналмалы күшті допты алуда жаттығу жасауда мән беруі керек. Кей жағдайда спортшының кейбір кемшіліктерін жою үшін және допты беру сапасын жақсарту үшін арнаулы жаттығулар жасалуы керек.

3. Допты беруші дағдысын дамыту үшін, ойынды ойынды алып қоя отырып, жиі жиі соққылар жасауына болады. Бір ойыншы доп беріп тұрады, жұп құрып тұрған ойыншылар оны қабылдап тұрады.

4. Ойыншылар жарыс тәсілімен допты беруді ойынды алып қою, сонымен бірге арнайы жарыстарда допты беруді ойынды алып қоюды жұппен ойнауды дамыту. Жаттықтырушы ойыншылардың ұпай санын бақылап және доп беруді ойынды алып қою тәсілімен өткізуін бақылайды. Жаттығу төмендегідей болады. Допты қабылдаушы ойыншы күшті соққы жасайды, ал жұптағы қарсыласы ойынды ары қарай дамытып ойнай береді, егер де ойын кезінде үш соққыдан кейін ұпай ұтпаса, онда бәрі де жоғалғаны. Жарыс күнделігінде спортшылардың допты беру ойынды алып қойып ойнаудағы ұпай саны есептеледі. Ұпай саны неғұрлым көп болса, соғұрлым осы тәсілді жоғары игергенін білдіреді

5. Жобалау бойынша допқа жиі, жедел соққылар жасау. Жұппен ойнаған кезде бұл жиі қолданылады. Бұл бірінші жұп бастаған соққылар нәтижесінде, қарсыластар столдан ұзап кету себебінен белсенділіктерін жоғалтып доптың жоғары траекториясынан үлгере алмайды. Егер де ойыншы жиі, жылдам техникасын немесе жедел аяқталған соққыларды қозғала отырып орындауды жақсы игермесе, бұл қарсыласына дем алуына және белсенділікті өз қолына алып қарсы ойын ойнауға мүмкіндік береді.

Бірнеше жылдам келетін доптармен жұмыс техникасын игеру жаттығулары.

1. Тенниші орта биіктікте және әр бағытта ұшқан доптрарды үздіксіз беріп отыруы қажет, бұл жұп ойыншылардың үнемі орын ауыстырып бірнеше шұғыл соққылар жасауға тиіс. Бірнеше көп соққылар жасауға тиіс. Бірнеше көп соққылар беру жақсы нәтижелер береді.

2. Жаттығу бір ойыншы бір жұпқа қарсы ойнатылады. Допты қабылдау шұғыл соққыларды қабылдаудан басталады. Бұл үздіксіз қарсы соққылармен әр түрлі бағыттығы және жоғарыда үйірілген доп немесе орта биіктіктегі допты қабылдаумен жаттығады. Жаттығудың басты мақсаты жұптағы ойыншылардың жиі орын ауыстырып шұғыл соққылар жасай алуы

3. Жаттығу допты шұғыл соққылар жасау арқылы, орта биіктіктегі допты берудегі техникасын жаттықтыруды үйренеді, ойыншы бұл жаттығуды екі қарсыласпен жасай алады. Жаттығудың басты мақсаты, теннисшілер жұппен ойнағанда қоқғалыста болып үздіксіз соққылардың техникасын игерер еді, бір ойыншы еркін жіберілген допты әр бағытта және айналымда, артта ұшу биіктігін доптың техникасының игеруге арналған.

Кесіп алу және кесіп алғаннан кейін шабуыл жасау.

Допты бергеннен кейін шұғыл соққылар жасау техникасы өте маңызды тәсіл, бұл жұптағы ойында белсенділікті өз жағына шығаруға, жарыс кезінде ойыншылар бра тәсілімен шабуылды бірінші болып орындауға және қарсыласына шұғыл соққылар жасауға мүмкіндік бермеуге тырысады.

Сондықтан да доп беруші доп шұғыл айналыс жасап, ұшу траекториясы төмен және қысқа болатындай береді. Бұл қарсыласқа шұғыл соққылар беру мүмкіндігімен айырады. Допты қабылдаушы, қарсыласы соққы бастай үшін қысқа допты береді, бұл қарсыласқа шабуыл жасауға қиындық тудырады, бұл жағдайда қарсыластар бір бірінен кесіп алу тәсілін қолданылатын жағдай туады.

Теннисшілер тек қана жоғары жылдамдықпен төмен ұшу қысқа траекториясында келген допты кесіп алуды ғана емес, диагонал бойынша түзу, тік, айналыммен және айналымсыз ұшқан допты, шабуыл жасауға тиімді жағдайда келген допты кесіп алуды да жасай алуы қажет. Жұп ойында кей жағдайда айналмалы жазумен кесіп алу техникасын игеру жалқы ойында неғұрлым күрделірек болады. Қозғалыста допқа соққы жасай білумен бірге жұптардың қимыл қозғалыстрын кесіп алу жасау үшін келісіп алуы қажет. Сонда ғана шабуыл жасауға тиімді жағдай жасауға болады.

Кесіп алғаннан кейінгі және кесіп алу мен жазумен бірлескен шабуылдарда жетілдіру жаттығулары.

1. Бұл жерде жұппен ойын кезіндегі қозғалыс техникасын жетілдіру жаттығулар методикасына сүйенуге болады. Бұл жалғыз өзі екі ойыншыға қарсы ойын жүргізе білу дағдысын жетілдіру, ойын ойын жүргізу дағдысын жетілдіру, бір жүптың басқа жұппен ойын жүргізу дағдысын жетілдіру, бір жұптың басқа жұппен ойын жүргізу дағдысын жетілдіру, ойын алаңында орын ауыстыруды орындай алу, бір мезгілде кесіп алуды жасай алу дағдысын, жаттығу соңында, бағыттарды анықтауды жетілдіру.

2. Кесіп алуға шабуыл жасау, қарсыластың қысқа, төменгі айналыммен келген добына соққы жасауды білдіреді. Сондықтан шабуыл жасаған кезде доптың тор үстіндегі биіктігін, оның қысқа немесе ұзын екендігін, оның айналу жағдайын дәл анықтау қажет. Шабуыл кезінде шапшаң соққылар жасау үшін алға шығып орыру қажет. Қарсыластың жауап берген добына шекарадан шығып кеткен кезде соққы жасап қажеті жоқ, бұл кезде доп төмендей бастайды және айналымы күшейеді, бұл қиын жағдайға әкеліп соғуы мүмкін.

Жылдам соққыларды жасай отырып, ойыншыға қарсыласты ойламаған жерден ұту үшін доптың ұшу жылдамдығын күшейтіп, оның бағытын аздап өзгертіп отыру қажет. Өте күшті тұрып қалған соққының табысты боларына күмәнданған кезде өз күшін бақылап отыруды үйрену қажет. Сондықтан ойыншыларға өз күштерін бақылауға максималды 30-70% шамасында болуы керек.

Кесіп алуға қарсы шабуыл жасап дағдысын қалыптастыру үшін бір ойыншы екі ойыншыға қарсы, немесе жұппен ойнап жаттығу жасауға болады. Ойыншылар кесіп алуды орындап, допты ойын алаңының жартысындағы кез келген нүктеге бағыттайды, кесіп алу бойынша шабуылдаушы соққыны жасаған кезде, шабуыл бағытын анықтау керек. ал келесі – кесіп алуды және қорғаныс тәсілдерін жетілдіру техникасына бағытталған жаттығуларды жасайды. Қорытындысында екі жұп та еркін түрде әр бағыттағы ұшқан допты кесіп алуды өзінің ыңғайына қарай шабуыл жасау сәті келгенін немесе айналмалы жазуды немесе топ-спин, қарсы шабуылға шығу қажеттігін өзі шешеді.

Дайындық кезінде жаттығуды спорт жарыстарымен біріктіріліп өткізуге болады, бұл кезде теннисшілер кесіп алуға қарсы шабуылды жаттықтырады. Жаттықтырушы жарыстың қорытындысын жасап жұп ойыншылардың ұпайды ұтқан немесе ұтылған себептерін талдайды, кесіп алуда қолданған шабуылдардың және бірнеше күшті соққылардың жетістіктігін, қорғаныстағы ұтқан немесе ұтылған ұпайларын жазып отырады.

1.10 Жарыстарды өткізу ережесі 1.10.1 Жарыстарды ұйымдастыру

Спортттық жарыстарды студенттерді үстел теннисіне үйретудің құрамды бөлігі. Ол оқуға деген қызығушылықты көтеруге, спорттық шеберлігін шыңдауға, ерік-жігерлерінің дамуына, психологиялық, физикалық сапа – дағдыларын көтереді. Жарыс өту кезіндегі жағдайлар, оны бағалау, көрермендер мен қазылар алқасы, студенттер алдында нақты мақсат қойып олардан жоғары дәрежелі тәртірті, шыдамдылықты, жеңіске ұмтылуға, ұжымға бірігушілікті және басқа да бағалы қасиеттерді талап етеді.

Үстел теннисінен жарыс ұйымдастырушыдан белгілі білек, дағдыларды талап етеді. ЖОО біріншілігін өткізу үшін әуелі, бағдарлама мен қағидасын, күнтізбелік жоспарын құрып алу қажет. Бұл ЖОО ректорының бұйырығында көрсетіледі, ал нақты жарысты өткізу өкімділікпен бекітіледі.

Жарыс туралы қағида – бұл, жарыстың бағдарламасы, мақсаты, міндеті, жарыстың өткізілетін орны мен уақыты, командалар және қатысушылар құрамына қойылатын талаптар, нәтижелерін есептеуге қойылатын ережелер, жеңімпазды марапаттау, жарысқа қатысуға өтініш жасаудың реті және уақыты көрсетіледі. Қағида бекітілген соң оқу жылы басталғанша студенттерге хабарлады.

Спорттық іс-шараларының күнтізбелік жоспары – бұл, оқу жылына жоспарлаған жарыстардың, уақыты, өткізілетін орны, жарысты ұйымдастырушы, командалардың құрамын көрсететін құжат.

Үстел теннисшінен жарыс өткізудің өкімі жарыс басталуын 15-30 күн бұрып жасалады.

Бұнда жарысқа дайындалу іс-шаралары, өткізілетін орны және мерзімі, қазылар алқасының құрамы, жарыс орнын дацындауға міндеттілер, спорт қағидалары, залда көркемдік әсемдеу, радиофиксациялау, медициналық қамтамасыз ету, командаларының өкілдерінің және қазылар алқасының кездесетін орны, уақыты және ақылдасу, кеңесу уақыты көрсетіледі. Әр жарыс қатысушылардың жеңіске ұмтылу, жаңа спорттық нәтижелер көрсетуге ұмтылысымен ерекшелінеді. Сондықтан да жеңімпаздар нақты, таза ойын кезінде анықталуы тиіс.

Жарыстар дәстүрге сәйкес салтанатты түрде басталып, аяқталады, жеңімпаздар марапатталады.

Спорт белсенділері, спорт жөніндегі төрешілер жарысты басталғаннан бұрын дайындай бастайды. Келесі іс-шаралар өткізіледі:

• Жарыстың бағдарламасы мен қағидасы нақтыланады.

• Жарыстың өтетін орнын дайындауға, қатысушыларды орналастыруға, төрешілер, қызмет көрсетушілер, құрал-жабдықтарға жауапты адамдар бекітіледі.

• Қазылар алқасын іріктеу қазылық кеңес өткізу уақыты белгіленеді.

• Өтініштерді қабылдау мерзімі мен жеребе салуды өткізу.

• Студенттерге алдағы болатын жарыстар туралы ақпарат беру ұйымдастырылады.

• Марапат қағазы мен жүлделер дайындалады.

• Жарыстың ашылу, жабылу салатанатының сценариі дайындалады.

• Құжаттар дайындалады (протекторлар, бюллетендер, кестелер, төрешілер жазбалары)

• Жарысты методикалық қамтамасыз ету;

• Жарыс өтетін жер әсем безендіріледі, радиофицияланады;

Жарыстың айқын өткізілуін бір маңызды міндеті - кесте құрылуы және уақыт өлшемі, жарыстың бас төрешісі жарыс өткізудің Қағидаларымен танысады. Жарыс өткізетін орынды қарап шығады, құрал-жабдықтардың сапасын тексереді, қатысушылардың санын анықтайды.

Тәжірибенің көрсетуі бойынша жаысқа әдетте үш сағат уақыт беріледі және жарыс басталуы 11 сағаттан ерте және 23 сағаттан кеш болмауы керек. Бұл адам ағзасының осы аралықта белсенді жұмыс жасап, жасасқа қатысушылар жоғары нәтижесінде жетуі мүмкін.

Жарыс ережелеріне сәйкес өтуі тиіс.

Жарыс салтанатты түрде басталады: қатысушыларды қатарға қою, парад, музыкалық сүйемелдеу, дикторлық мәтін, жарық эффектілерімен басаталады. Қатысушылардың бір-бірін сәлем беруі, жарыс туын көтеру, қатысушылардың маршы және спорт залынан шығу. Жарыс чемпионымен немесе ең үздік спортшымен ту көтерген уақытынан ашық деп жариялады.

Салтанатты кезең аяқталған соң белгілі уақытта төрешілер жарысқа қатысушыларды жарыс орнына шығарады.

Жарыстың қортындысын шығару спорттық шараның соңғы бөлімі. Өткілілген жарыстың тиімділігін арттыру үшін, студенттердің ынтасын арттыру үшін жарыс салтанатты түрде жабылуы тиіс. Жеңімпазды марапаттау нақты бір жарыс аяқталғаннан соң өтеді. Ол үшін секретериат жылдам қортыды шығарып, жеімпаздарды марапаттау үшін медаль, жетондарды, грамота және жүлделерді даярлайды.

Жарыс қатысушылардың салтанатты парадымен аяқталады. Диктор жеңімпаздар мен жүлделі орын алғандарды және жүлде мен грамотаны тапсыратындарды және хабарлап тұрады.

Жеңімпаздарды марапаттап болған соң туды түсіреді, ал қатысушылар салтанатты маршпен залдан өтеді.

Бас төреші жарыстың қорытындысын шығарады, төрешілердің жақсы жақтарын және кемшіліктрін айтып өтеді. Ол жарыс кезінде түскен келіспеушіліктер және оны шешу жолдары туралы айтады, жаттықтырушылар мен команда өкілдері өз кезегінде төрешілер аппаратының жарыс кезіндегі жұмыстарына баға береді. Кеңес кезінде кезекті жарыстарды өткізудегі жаңа міндеттер қойылады. Команда өкілдері жарыс қорытындысының есебін алады.

Бас төреші ЖОО басшысына жарыс туралы есеп даярап береді. Онда спорттық нәтижелерді басқа, қызмет көрсету сапасы, құрал-жабдықтардың саны және медициналық қорытынды болады. Есепке жұмы протоколына, өтініштер, келіспеуліктер, қызмет көрсетушілердің жұмыс табелі, жүлделеоі медаль, грамота (дипломды) есепетен шығару ерекшелігі, бағдарламасы және жарыс түрі жарыс туралы қағида анықталады.

Жарыс төмендегідей жас ерекшеліктеріне байланысты өтеді:

• Кіші жастағылар (ұлдар және қыздар)12 жастан үлкен емес

• Үлкен жастағылар (ұлдар және қыздар)15 жастан үлкен емес

• Юниорлар (ұлдар және қыздар)18 жастан үлкен емес

• Жастар (ұлдар және қыздар)21 жастан үлкен емес

• Үлкендер (ерлер және әйелдер)40 жастан үлкен емес

• Ардагерлер (ерлер және әйелдер)40 жастан үлкен

Жарысқа қатысушылардың жасы жарыс өтетін жылдың 31 желтоқсан айымен есептеледі.

1.10.2 Жарысқа қатысушылардың құқықтары мен міндеттері

Жарысқа қатысушының мынандай құқықтар бар:

• Кездесуді өткізуші жетекші төрешінің ұсынған бірнеше добынан бір допты таңдап алуға (доптың және маркасы жарыс қағидасына анықталады);

• Жарыс басталар алдында жарыс столында 2 минут бой жазу жаттығуларын жасау;

• Ойын партияларының немесе төреші рұқсатымен ойында тоқтату кезінде ақыл-кеңес алуға;

• Келесі ойын басталғанша жетекші төрешілерден түсініктеме немесе өтініш айту үшін сөйлесуге;

• Егер де жеке жарыстарында жетекші төрешінің түсіндірмесіне қанағаттанбаса бас төрешіге командалық жарыстарда өзінің өкілі немесе команда капитаны арқылы бас төрешіге тілек айтуға;

• Өз ойын формасын ретке келітру үшін жетекші төрешіден қысқа

мерзімді үзіліс алуға;

• Ойын басталған уақыттан әр ұтып алынған 6 ұпайдан соң және жақтардың ауысуынан соң, соңғы жауапты партияның аяқталуынан соң 1 минутқа дейінгі үзіліс алуға, тек ұпай ойнатылған сәтте емес.

• Кезегімен өткізілетін бірнеше кездесуден соң 5 минут үзіліс алуға

• Кездесу кезінде бұзылып қалған допта немесе ракетканы ауыстырудыан соң бірнеше жаттығу жасау;

• Қажет болған жағдайда, доп ойында болғанда, төреші қарауы бойынша – допты ойынға қайтару үшін ойын алаңынан шығуға; Жарысқа қатысушысының міндеттері:

• Қарсыласына, төрешіге, көрермендермен қатынаста ізетті болып, спорттық этика нормасын сақтау;

• Ережелерді білу және орындау, жарыс жөніндегі қағиданы білу және орындау, кездесу кестесін білу.

• Кесте бойынша ойынның басталуына ертерек дайын болу,

(ойыншының ойынға келмеуі, бес минут өткен соң, оғаш жеңіліс есептеледі);

• Кесте бойынша қойылған кездесулерді өткізу (себепсіз жарысты жалғастырудан бас тарқан ойыншы бас төрешінің нұсқауымен ойыннан шығарылады).

• Жарысқа спорт ұйымдастырушылары берген талапқа сәйкес, фамилиясы немесе номері артқа тұсына жазылған спорттың киімінде шығуы тиіс;

• Командалық жарыстарда (жеке контракт бойынша носкиге, ая киіміне және жарнама) ұйым эмблемасына, өздері ойын көрсететін біріңғай киім үлгісінде болуы тиіс.

• Ойынды толыққанды жүргізу, кездесуді, партияны немесе жекелей ұпайларды әдейі ұттырмай ойнауы тиіс (ойында ойнағысы келмеген ойыншы бас төреші нұсқауымен бір ойынға, жеке бір бағдарламаға немесе барық жарыстарға қатысуына тиым салады).

• Бас төрешіден керек болған жағдайда ойын алаңын тастап кетуге

• Ойыннан кету себебіне қарамастан, егер 10 минуттан асып кетсе, кеткен ойыншыға жеңіліс есептеледі (сонымен бірге сол партияда ұтысқа түсетін ұпайлар қарсыласының есебіне 11:0 есеппен жазылады).

• Кездесу аяқталған соң қарсыласы және ойынды

ұйымдастырушыларды, төрешіні қол алысып құрметтеу қажет;

• Егер де ойын басталар алдында командалық сапқа тұру және ойыннан соң құрмет көрсету үшін команда құрамында болуға; Ойыншыға тиым салынған:

• Төрешімен және қарсыласымен сөзге келуге;

• Әдейі ойынды ұзарту, созу;

1. Ұзақ және орынсыз орамалмен сүртіну;

2. Допты қасақана бүлдіру;

3. Допты ойын алаңынан тыс ұру;

4. Допты соғар алдында, столға, полға, қалақшаға ұру;

5. Үстелге немесе қршауға қолды сүрту;

6. Партиялар алдындағы үзілістерде (1 минуттан артық), ойындар

асында (15 секунд);

1. Басқа тәсілдермен;

• Төрешлерге қандай да бір нәтиже үшін шешім қабылдауға әсер ету (қай жағдайда болсын).

• Құралдарға (үстелге, торға, қоршауға) әдейі соққы беру немесе бүлдіру (немен болса да) және спорттық немесе жеке заттына зақым келтіру.

• Көрермендерге, қарсыласына немесе ресми өкілге себепсіз дөрекілік көрсетуге (сөзбен немесе қимылымен, қарсыласына қатты сөз айту, ойын туралы айту, қалақшаны лақтыру т.с.с.)

• Басқа кездесулерге әдейі бөгет жасау (қандай да болмасын әрекеттермен)

Тиым салынған ережені бұзғаны үшін бұзақыға:

• Бірінші ретереже бұзғаны үшін ескерту;

• Екінші рет ереже бұзғаны үшін – бір ұпай алынады;

• Үшінші рет ереже бұзғаны үшін екі ұпай алынады;

• Төртінші рет бас төреші құқық бұзғаны үшін әрекет жасайды (құқық бұзушының ассоциясының ескертуі бойынша жарысқа қатысуға қықығын айыруға дейін);

Жаттығу кешені:

• Үстел теннисі бойынша жарыстарда өткізу ережелі жазылған

әдебиеттерді оқу;

• Төрелік элементтері бар матчталық кездесулерді өткізу.

1.11 Спортшылардың дайындық деңгейін анықтау үшін бақылау нормативі

1.11.2 Техникалық дайындық бойынша

Қолданылған әдебиеттер

1. А.Н. Амелин. Үстел теннисі (спорт әліппесі)/ А.Н. Амелин, В.А. Паншина. – М: ФиС, 1980.-112 б.

2. Г.В. Барчукова. Үстел теннисін ойнауға үйрен/Г.В. Барчукова.-М.: Кеңес спорты, 1989.-48 б.

3. Г.В. Барчукова. ЖОО үстел теннисі /Г.В. Барчукова, А.Н. Мизин.-М.: Спорт Академ Пресс, 2002.-132 б.

4. Ю.П. Байгулов. Үстел теннисінің негіздері/Ю.П.Байгулов, А.Н. Романин -М.: ФиС, 1979.-160 б.

5. Г. Гринберг. Үстел теннисі./Г.Гринбрг.-Кишинев, 1973.-94 б.

6. К. Еременко. Кіші қалақшаның шеберлері/ К.Еременко, А.Силинков-Ташкент: Еш гвардия, 1988.-128 б.

7. Ю.П. Байгулов. Үстел теннисінің негіздері/Ю.П.Байгулов, А.Н. Романин -М.: ФиС, 1979.-160 б.

8. В.С. Иванов. Үстел тенниісі./ В.С. Иванов. М.:Ф и СД9707-196 б.

9. В.С. Иванов. Теннис үстелде./ В.С. Иванов. М.:Ф и СД9707-160 б.

10. Үстел теннисі. Сайыс ережелері. – М.:Ресей үстел теннисінің федерациясы, 2002.-191 б.

11. Үстел теннисі. Спорт секциясы, дене шынықтыру ұжымына және спрот клубы үшін бағдарлама.-М.:СД978.40б.

12. Үстел теннисі. ДЮСШ және СДЮСШОР үшін оқыту бағдарламасы.-М.:.Кеңес спорты, 1990.-47 б.

13. Үстел теннисі. Сайыс ережелері.-М.:ФиС, 1971.-48 б.

14. С. Силонов. Үстел теннисіндегі қалақша/Үстел теннисі.№2.-2002.

15. Л.Орман. Заманауи үстел теннисі/Л. Орман.-М.: ФИС 1985.-175б.

16. Б.М. Розин.Кіші қалақшаның кереметтері./Б.М. Розин. – Душанбе,1986.64 б.

Кіріспе

1.Теннисшілердің техникалық дайындығы

1. 1.Қалақшаны ұстау тәсілдері

   1. 1.Қысқаша теориялық мәліметтер

1.1.2. Оқыту әдістемесі

1. Теннисшінің тұрысы мен қозғалысы

   1. Қысқаша теориялық мәлі меттер

   2. Оқыту әдістемесі

2. Доп беру (подача)

   1. Қысқаша теориялық мәлімет

   2. Оқыту әдістемесі

1.3 Доп беру (подача)

1. Қысқаша теориялық мәлімет

2. Оқыту әдістемесі

1. Жазу (накат)

   1. Қысқаша теориялық мәлімет

   2. Оқыту әдістемесі

2. Топ-спин

   1. Қысқаша теориялық мәлімет

   2. Оқыту әдістемесі

3. Тіреуіш

   1. Қысқаша теориялық мәлімет

   2. Оқыту әдістемесі

4. кесіп алу (подрезка)

   1. қысқаша теориялық мәліметтер

   2. Оқыту әдістемесі

5. Тактикалық дайындық

   1. Ұтыс ұпайын ойнату тактикасы

   2. Ұтыс ұпайын ойнату кезінде шашаң соқыларды орынау техникасы

   3. Шабуылға қарсы тұру тактикасы

   4. Шабуыл соққыларды жазумен орындау тактикасы

   5. Кездесу жарысын өткізу тактикасы

6. Жұпта ойнаудағы ерекшеліктер

   1. Жұпта ойнау тактикасы

   2. Жұпты ойнау кезінде негізгі тактикалық тәсілдер

   3. Методикалық нұсқау

7. Жарыстарды өткізу ережесі

   1. Жарыстарды ұйымдастыру

   2. Жарысқа қатысушылардың құқықтары мен міндеттерінормативі

8. Спортшылардың дайындық деңгейін анықтау үшін бақылау нормативтері

   1. Физикалық дайындық бойынша

   2. Техникалық дайындық бойынша соққы бастай