Uyg‘onish davri

2-mavzu: Uyg‘onish davri

Tuzuvchi: i.o.dotsent X.Botirova

Reja:

• 1. G‘arbiy yevropa mamlakatlarida milliy polifonik maktablarning shakllanishi.
• 2. Xor polifoniyasi ustalari O.Losso, Dj.Palasterina.
• 3. Madrigal san'atining gullab-yashnashi.
• 4. Yangi musiqiy notatsiyaning shakllanishi.
• Tayanch so‘zlar:
• Ritmik xayot, diskant, organum, menzural nota yozuvi, cho‘zimliklar, Frankon, eski cherkov vokal musiqa, motet, Ioan XXII

Foydalanilgan adabiyotlar:

• 1.Браудо Е.М. Всеобщая история музыки. Т. 1 (до конца 16 столетия). / Петербург государственное издательство, 1922
• 2 Ливанова Т. История западноевропейской музыки до 1789 года: Учебник. В 2-х т. Т. 1. по XVIII век. — 2-е изд., перераб. и доп. — М.: Музыка, 1983.
•  
•  
• https://ru.wikipedia.org/wiki/Палестрина,_Джованни_Пьерлуиджи
• https://zen.yandex.ru/media/id/5ac690d8f0317343e9d4e168/sokrovisca-starinnoi-muzyki-madrigaly-klaudio-monteverdi-5ebfa775ce25c80f46022c59

1. G‘arbiy yevropa mamlakatlarida milliy polifonik maktablarning shakllanishi.

• Polifoniya (yunoncha polys - ko'p, ko'p, keng va telefon - ovoz, ovoz), musiqani polifoniyaning bir turi, bu to'qimalarni tashkil etuvchi ovozlarning tengligiga asoslangan (shu bilan bog'liq atama - kontrpunte - nemis Kontrapunkt, lotincha punctum contra punctum, so'zma-so'z) - nuqtaga qarshi nuqta). Ularning birlashishi umumiy tovushni muvofiqlashtiradigan uyg'unlik qonunlariga bo'ysunadi.
• Polifoniya - gomofonik-garmonik polifoniyaga qarama-qarshi tomoni, bunda bitta (odatda yuqori) ovoz (ohang) hukmronlik qiladi va uning ekspresivligini oshiradigan boshqa akkord tovushlari hamroh bo'ladi. Polifoniya asarda keng rivojlangan, erkin melodik-chiziqli tovushlar birikmasidan iborat.

2. Xor polifoniyasi ustalari O.Losso, Dj.Palasterina.

Bolaligidan boshlab, Falastrin cherkov o'g'il bolalar xorida qo'shiq kuyladi. Dastlab uning tug'ilgan shahri xorida va 1537-40 yillarda. - Santa Mariya Maggiore Rim cherkovida 1544-49 yillarda. St.ning organisti va bandmasteri sifatida xizmat qilgan. Agapita shahri Falastrinada Xuddi shu joyda, 1547 yilda Falastrina Lucretia Goriga uylandi.

1572 va 1575 yillarda Rimda boshlangan epidemiyalar uning o'g'illari Rodolfo va Anjeloni hamda ukasi Sillani olib ketdilar.

3. Madrigal san'atining gullab-yashnashi.

• Madrigal nomi italiyalik madrigale va lotincha matriceadan kelib chiqqan - ona (ona) tilidagi qo'shiq) - bu kichik musiqa va she'riyat, odatda sevgi va lirik tarkib.
• Madrigal Uyg'onish davrining boshlarida (XIV asr) F. Petrarka, G. Bokkachyo, Franko Sakhetti she'riyatida, italiyalik Ars nova Jakopo Bolonya, Franchesko Landini va boshqalar bastakorlari orasida rivojlana boshladi.

Oxirgi Uyg'onish davrida odatda 4 yoki 5 ta ovoz uchun madrigal - polifonik vokal qismi

(kamroq ovozlarning ko'pligi uchun kamroq, 10 tagacha), qoida tariqasida, bayt shaklida.

XVI asrda Italiyada madrigal bastakorlarning turli ijodiy tajribalari uchun, ayniqsa she'riyat

va musiqani (shu jumladan, "madrigalizmlar" deb nomlangan ovozli yozuvlarni) birlashtirish sohasida

asosiy janr bo'lib, kompozitsiya texnikasining yangi uslublarini, uyg'unlik, ritm va

shakl kategoriyalarini sinab ko'radigan joy.

1597 Muallif

Klaudio Monteverdi, taxminan. 1597, muallif noma'lum, (Ashmolean Museum,

Oksford). Monteverdining eng qadimgi portreti. Bu erda bastakor 30 yoshda, portret

Mantuada chizilgan. Ilk barokko musiqiy madaniyati tarixidagi ajoyib hodisa buyuk

italyan bastakori Klaudio Monteverdining ijodi edi. Klaudio (Jovanni Antonio)

\Monteverdi Cremona shahrida shifokor oilasida tug'ilgan va 1567 yil 15-mayda suvga cho'mgan.

U jiddiy ma'lumot oldi, Cremona

Musiqachilar, Ibrohim Bosse tomonidan rasm 1635

• Monteverde lirikasining durdonasi "Sfogava con le stelle" (to'rtinchi kitob, 1603) javobsiz sevgi mavzusiga bag'ishlangan: azoblangan, ehtirosli odam, tungi osmonga qarab, azoblarini yulduzlarga to'kadi.
• https://youtu.be/rY40aMDMIAo

video

• https://youtu.be/4WPqZqf1uRw

4. Yangi musiqiy notatsiyaning shakllanishi.

• Polifonik musiqa rivoji, tovushlar munosabati va oralig‘ida aniq qoidalarni ishlab chiqilishi oqibatida nevma semeografiyasi o‘rniga yanada mukammal, xususan, ovozlar cho‘zimligini grafik ko‘rinishda namoyish qilgan yozuvni yaralishiga talab oshdi. Ushbu yozuv, xoral nota yozuviga qaramaqarshi turgan menzural (lotinchadan «mensurabilis» —«o‘lchash mumkin») nota tizimi bo‘ldi.

Qadimgi xoral yozuvi

XI- asr ohiri va XII- asrning birinchi yarmida

• XI- asr ohiri va XII- asrning birinchi yarmida ritmik xayotning mavqyei yanada o‘sib boradi va aynan shu palladan boshlab jonli musiqiy ijodiy tafakkur qotib qolgan antik musiqa an'analaridan holis bo‘lgan olda, o‘z qaddini tiklab ko‘taradi .
• XII -asrning ohirida yozilgan «Compendium Magistri Franconis» risolasida menzural musiqa bo‘yicha tadqiqot yaratgan nemis musiqashunosi Frank Kelnskiy konsonanslar ta'limotini kuyidagicha izohlaydi: “Har bir diskant konsonanslar bilan boshqarilib kelinadi.Endi bir vaqtni o‘zida hosil bo‘lgan konsonans va dissonans munosabatini ko‘rib chiqamiz

Parijlik Franko (kattasi) taniqli “Ars cantus mensurabilis” risolasining muallifi bo‘lgan bo‘lsa, kichigi Frank Kelnskiy “Compendium discantus» risolasi muallifidir

“ Ars cantus mensurabilis” risolasi

Menzural tizimining nazariyotchilardan biri Frank Kelnlik(kichik), to‘rt turdagi menzural yozuvni tasniflagan. XIV- asrga kelib ularni safiga vokal figuralarni kichik ko‘rinishidan hosil bo‘lgan yana ikkitasi (Minima va Semiminima) qo‘shiladi.

Frank Kelnlik

Mustahkamlash uchun savollar:

• O‘rta asr ritmik xayoti asta uyg‘onganiligi haqida nimalar darak bergan?
• Diskant kuylashning tarifini bering
• Foburdon kuylashning diskantdan farqini aniqlab bering
• Organum ta'rifini bering
• Menzural nota yozuvining yaratilishi va musiqa san'ati taraqqiyoti uchun ahamiyatini ochib bering

• E’tiboringiz uchun rahmat!