Վեգետատիվ բազմացում

Վեգետատիվ բազմացում

Դասարան-10-4

Աշակերտուհի-Սաֆարյան Ինեսսա

• Բազմացման այն եղանակը,որի դեպքում նոր բույսն առաջանում է վեգետատիվ օրգաններից,կոչվում է վեգետատիվ բազմացում։
• Նոր առաջացած բույսը ժառանգում է մայրական օրգանիզմի բոլոր առանձնահատկությունները։

Կոճղարմատը,պալարը և սոխուկը ձևափոխված ընձյուղներ են։

Պալարներով բազմանում են կարտոֆիլը,գետնատանձը,գեորգենին և այլն։Կարտոֆիլը կարելի է բազմացնել ամբողջական պալարներով,նրանից առանձնացված բողբոջներով՝աչքերով,լույսի տակ նախապես ծլեցրած պալարի վրա առաջացած ծիլերով և պալարի գագաթով,որտեղ կան բողբոջներ։

Նպաստավոր պայմաններում բողբոջից զարգանում են հավելյալ արմատներ և վերգետնյա ընձյուղ,ձևավորվում է նոր բույս,որը սկզբնական շրջանում սնվում է պալարներում կուտակված սննդանյութերով։

Սոխուկներով բազմանում են սոխը,սխտորը,վարդակակաչը,շուշանը,ձնծաղիկը և այլն։Սոխուկի կողային բջիջներից մայր սոխուկի վրա հաճախ ձևավորվում են դուստր սոխուկներ,որոնք հեշտությամբ բաժանվում են մայր սոխուկից։Սոխուկներում կուտակված պաշարանյութերի հաշվին առաջանում են հավելյալ արմատներ,իսկ գագաթնային բողբոջներից զարգանում են վերգետնյա ընձյուղներ։ Այսպես յուրաքանչյուր դուստր սոխուկ սկիզբ է տալիս նոր բույսի։

Կոճղարմատներով բազմանում են սեզը,հիրիկը,հովտաշուշանը,թարխունը,շաքարեղեգը և այլ բույսեր։Կոճղարմատներն իրենց մեջ պարունակում են սսնդանյութեր,որոնց հաշվին դրանց վրա գտնվող հանգույցներից զարգանում են հավելյալ արմատներ,իսկ բողբոջներից՝վերգետնյա կանաչ ընձյուղներ։

Կտրոնը բույսի վեգետատիվ օրգանների հատվածն է,որի վրա կան բողբոջներ և որն ընդունակ է արմատակալելու։Բույսերը կարող են բազմանալ ցողունային,արմատային,տերևային կտրոններով։Այս ձևով են բազմանում բարդին,ուռենին,ֆիկուսը,բեգոնիան,խորդենին,հաղարջենին,խատուտիկը,խնձորենին,մասրենին,փշատենին,շատ բազմամյա մոլախոտեր։

Անդալիսով են բազմանում խաղողը,տխլենին,սալորենին,բալենին,կեռասենին և հատկապես այն բույսերը,որոնց կտրոնները չեն արմատակալում։Գարնանը հողին մոտ գտնվող ընձյուղը,առանց մայր բույսից կրռելու,տեքում են դեպի հողը այնպես,որ այն իր միջին մասով լինի հողի մեջ,իսկ ծայրը լինի հողից դուրս։Հողի մեջ գտնվող հատվածում կտրում են ընձյուղի բողբոջի տակ գտնվող կեղևը։Կտրվածքի տեղում ընձյուղը ծածկում են հողով,իսկ դուրս մնացած ուղղաձիգ վիճակում ամրացնում հենակով։Աշնանն արմատակալելուց հետո ընձյուղը կտրում են մայր բույսից և տնկում հիմնական տեղում։

Գյուղատնտեսության մեջ լայնորեն կիրառվում է բույսերի բազմացումը պատվաստով։Պատվաստով բազմանում են հատկապես այն բույսերը,որոնք դժվար են արմատակալում։Պատվաստը կիրառվում է բույսերի սորտային հատկանիշները բարելավելու և բերքատվությունը բարձրացնելու նպատակով։Երբ երկու տարբեր բույսեր կամ դրանց մասերը միակցվում են միմյանց հետ,կազմավորվում է նոր բույս՝ պարարտ։

Կենսաբանական նշանակություն

Անսեռ բազմացմանը բնորոշ են գործընթացի հեշտ իրականացումը, արագ ընթացքը, մեծ արդյունավետությունը: Անսեռ բազմացման գլխավոր յուրահատկությունն այն է, որ առաջացած նոր առանձնյակներն ունենում են ծնողական առանձնյակին բնորոշ, նույնատիպ, այսինքն միևնույն ժառանգական հատկանիշները: Անսեռ բազմացման հետևանքով տեսակի ներսում աճում է հիմնականում միևնույն ժառանգական հատկանիշներով օժտված առանձնյակների թվաքանակը և գենետիկական բազմազանություն գրեթե չի դիտվում;

Հարցեր

1.Ի ՞ նչ բնորոշ տարբերություններ են առկա բազմացման անսեռ և սեռական եղանակների միջև.

1) երկու դեպքում էլ տեղի են ունենում միայն մեկ առանձնյակի մասնակցությամբ

2)երկու դեպքում էլ տեղի են ունենում երկու առանձնյակների մասնակցությամբ

3) անսեռ բազմացմանը բնորոշ են գործընթացի հեշտ իրականացումը և արագ ընթացքը, սեռական եղանակին՝ գործընթացի դանդաղ ընթացքի և մեծ արդյունավետությունը

4)անսեռ բազմացմանը բնորոշ են գործընթացի հեշտ իրականացումը և արագ ընթացքը, սեռական եղանակին՝ գործընթացի դանդաղ ընթացքը և ցածր արդյունավետությունը

2. Ի ՞ նչ է վեգետատիվ բազմացումը.

1) սեռական բազմացման ձև է կենդանիների մոտ

2) սեռական բազմացման ձև է բույսերի մոտ

3) բույսի պակասող օրգանների լրացման ձև է

4) բույսերի անսեռ բազմացման ձև է

3.Ինչպես է բնութագրվում անսեռ բազմացումը; Նշել բոլոր ճիշտ պնդումները.

1)անսեռ բազմացմանը մասնակցում է մեկ առանձնյակ

2) նոր օրգանիզմը զարգանում է զիգոտից

3) դուստր օրգանիզմի գենոտիպը նույնական է ծնողականին

4) անսեռ բազմացման եղանակներից են սպորագոյացումը, հերմաֆրոդիտիզմը, ռեգեներացիան

5) սերնդում ստացվում են գենոտիպորեն և ֆենոտիպորեն նման առանձնյակներ

6) անսեռ բազմացման եղանակ է նոր օրգանիզմի զարգացումը չբեղմնավորված ձվից

7) անսեռ բազմացումը չի նպաստում տեսակի տարածմանը

4.Ո ՞ րն է անսեռ բազմացման եղանակ.

1)պարթենոգենեզը

2) բազմացումը սպորների միջոցով

3) կոնյուգացիան

4) բազմացումը բեղմնավորման միջոցով

5. Նշել համապատասխանություններն ըստ հերթականության.

A.թվաքանակն աճում է համեմատաբար դանդաղ

B .սերունդները նույնական չեն ծնողներին

C .գամետներ չեն ձևավորվում

D .ձևավորվում են գամետներ

E .թվաքանակն աճում է շատ արագ

F .առաջանում են գեների նոր համակցություններ

Բազմացման եղանակ

1.Անսեռ

2.սեռական

6.Նշել համապատասխանություններն ըստ հերթականության.

A .բողբոջում

Բազմացման եղանակ

B .կիսում

1.Անսեռ

C .կուսածնություն

2.սեռական

D.կտրոններով բազմացում

E.սպորներով բազմացում

F .զոոսպորներով բազմացում

7.Ինչ է տեղի ունենում բույսերի վեգետատիվ բազմացման արդյունքում.

1)Առաջանում են նոր մուտացիաներ

2) ձևավորվում են նոր գենոտիպեր

3) պահպանվում են ծնողական բույսի հատկանիշները

4) ձևավորվում են սպորներ

8.Բույսերի ո ՞ ր օրգաններով է տեղի ունենում վեգետատիվ բազմացումը.

1) հապլոիդ սպորներով

2) ցողունով,տերևներով,արմատով

3) ծաղկի պսակաթերթերով և բաժակաթերթերով

4) տերևներով և ծաղիկներով

9.Ի ՞ նչ է կտրոնը, և բազմացման որ եղանակն է այն ապահովում.

1) կտրոնը վեգետատիվ օրգանների հատված է,որն ապահում է անսեռ բազմացումը

2) կտրոնը ցողունի հատված է,որի վրա կան բողբոջներ, որոնք սկիզբ են տալիս ծաղիկներին և ապահովում են բույսի սեռական բազմացումը

3) կտրոնը ծաղկի հատված է,որը պահպանում է սեռական եղանակով մազմանալու ընդունակությունը

4) կտրոնը ցածրակարգ բույսերի սեռական բազմացման օրգանն է

10.Ի ՞ նչ առավելություններ է տալիս օրգանիզմին անսեռ բազմացումը.

1) նպաստում է ժառանգական փոփոխականության մեծացմանը և դրանց արագ տարածմանը միջավայրի միակերպ պայմաններում

2)նպաստում է տեսակի ներսում գենետիկորեն բազմազան առանձնյակների առաջացմանը

3) նպաստում է միջավայրի անբարենպաստ պայմաններին դիմակայելուն

4) նպաստում է միջավայրի հաստատուն պայմաններին հարմարված առանձնյակների թվաքանակի մեծացմանը

՞