Внекласное занятие "Тӧреен чирiбiстiң аң-хустары"

Тема: Тӧреен чирiбiстiң аң-хустары

Пӧгiннер: - сас аң-хустардаңар оңнағ пирерi паза оларны таныхтапатхан сӧстернi орта адиры;

- сӧстернең предложениелер пӱдiрерi;

- сас аң-хустарны хайраллирға ӱгредерге.

Кирек нимелер: хоостар, карта Хакасияның.

1. Орг. момент

- Изеннер, олғаннар!

Пӱӱн пiссер аалҷылар килгеннер. Айланып, изеннезiп алаңар. Пасха школалардаң килген ӱгретчiлер кӧрерге сағынчалар, хайди пiс тоғынарбыс.

- Чахсы тоғынарбыс?

-Хыйғаҷахтар.

II. Таптырғастарнаң тоғыс.

1. Хысхыда узупча, чайғыда чистектер чiпче. (аба)

2. Соох хысхыда, чазыда чӧрiп хозан тiлеп чӧрче. (пӱӱр)

3. Ах пора тоннығ, табырах азахтығ, узун хулахтығ. (хозан)

4. Хара пора хузурухтығ,

Халын тайғада чуртастығ.

Хоол ағаста хоныхтығ,

Хузух, миске азыхтығ. (тиин)

1. Ағас салаазында ниме одырча?

«Кӱ-кӱ тiп, часхыда сарнапча» (кӧӧк)

1. Устығ хулахтығ, улуғ харахтығ, учух чӧрче. (тасха)

2. Сирт-сарт чорыхтығ,

Сикпен хара пӧрiктiг. (саасхан)

1. Тӱк-тӱк ағастарны тохлатчалар,

Хахпағастағағы хуртарны.

Халғыспастар имҷiлер. (алас)

1. Наа темаа кiрерi

- Пу хоостарзар кӧрiп, ниме сизiндер? Хайда олар чуртапчалар?

- Я, пу пiстiң чирдегi аң-хустардаңар чоохталча. Пiс хайда чуртапчабыс?

Тӧреен чирiбiс Хакасия улуғ нимес, че хайхастығ сiлiг. Сiрернiң полғаныңар ла пiлерге кирек тӧреен чирiбiстiң чайаанын. Iдӧк пiстiң чир-чайаанға хынарға паза хайраллирға кирек. Кiзi пос чирiнеңер кӧп пiлчетсе, ағаа уғаа хынча.

- Ам олғаннар Хакасиядаңар кибелiстер чоохтап пирерлер.

- Алғыс.

- Халғанҷы туста чирiбiс таныбас иде алыс парир. Халын тайғалар кизiлчелер, пирiк тағларда чоллар салылчалар. Аң-хустар кiрҷең туюх пулуң-салыңнар астаң ас ла халып одырча. Че, андағ даа полза пiстiң сiлiг чирiбiсте 75 аймах-пасха аң, 300 артиинаң хус.

- Пӱӱн хысхаҷахти тӧреен чирiбiстiң аң-хустардаңар ойын пастыра пiлiп аларбыстар.

IV. Тынағ тус

Тайға ээзi мин полчам,

Чистектерге чоо хынчам.

Паламны суғда чуупчам,

Хысхы килзе узупчам.

1. Наа теманы пиктирi

- Амды iкi группаға чарылыбызалар.

1. Ойын «Хайдағ хылыхтығ аң-хустар»

- Аба хайдағ? (хыйға, кӱрең, талтах)

- Пӱӱр хайдағ? (ачын, пора)

- Тӱлгӱ хайдағ? (кӧйтiк, хызамдых, чойырхос)

- Хозан хайдағ? (узун хулахтығ, хортых, табырах)

- Саасхан хайдағ? (ала, ах, тiлбiрӧс)

- Тасха хайдағ? (чоон харахтығ, устығ хулахтығ)

2. Сценка «Кем халасты чiп салған»

3. Ойын «Артых сӧс»

Тӱлгӱ – iнек – хозан – аба (iнек)

Тиин – пӱӱр –ат – тӱлгӱ (ат)

Хозан – тиин – пӱӱр – адай (адай)

Саасхан – алас – тасха – хас (хас)

- Пiс пӱӱнгi кӱнде сас аң-хустардаңар чоох апарғабыс. Нимеде сiрер пiлгезер, че нимеде хоза пiлiп алғазар. Ам пу iкi хооссар кӧрiп, ниме сiрер сизiндер? Пӱӱнгi аң-хустарыңны хайдағ тайғазар чуртирға ызарчыхсар? Хайди сiрер чир-чайаанға полыс пирерҷiксер?

VI. Рефлексия

- Хайдағ аң-хустардаңар чоох парды?

- Хайди пiр сӧснең ол аң-хустар адалчалар?

- Ам пу хооссар урокта хайдағ кӧңнiлiг полғаннарыңны кӧзiт саларзар.

Урок кӧңнiлерiңе кiрген полза хусхаӌахтар чапсырчазар.

Кӧңнiлерiңе кiрбен полза сым одырчазар.