Задания для олимпиады по башкирскому языку

8 класс

Башҡорттеле

1. Киләсәктә – һүҙьяһалыш  буйынса анализ  яһарға.

2. Ауылыбыҙҙың  осонда  түңәрәк  кенә  бераҡлан бар. Билдәләнгән  үҙгә  морфологик  анализ  яһағыҙ.

3. Эйәртеүлебәйләнештең  төрҙәрен  һанапсығығыҙ.

4. Кәмһөйләмдәр. Миҫалдаркилтерегеҙ.

5. Тынышбилдәләренең  ҡуйылышын  аңлатығыҙ: Быныишетеүгәмалайҙыңилағыһыкилә, ләкинултүҙә: уҡыусыебек  булырға  тейештүгел.

6. Нимәулҡушмаһөйләм. Ниндәй  эйәрсәнһөйләмтөрҙәренбеләһегеҙ. Һанапсығығыҙ.

7. “Ҡулъяулыҡ”  һүҙенә  фонетик анализ  яһағыҙ.

8. Берсоставлы  һөйләм  төрҙәрен  һанапсығығыҙ. Бирелгәнһөйләмдәрҙең  төрҙәрен  асыҡлағыҙ:

Төн. Йылы  ғәмһеҙйылытөн.

Бөтә  ҡыйыулығымды  йыйып, ҡысҡырып  йырлап  ебәрҙем.

Унанйорттөҙөйҙәр, күперһалалар, төрлөнәмәләрүреп  эшләйҙәр.

1. Тура телмәрлеберһөйләмде  ситләтелгән  телмәргә  әйләндерегеҙ.

1. “Шундай  кешеләр  бар : беркүрешкәс  тә улар  үҙҙәрен  оноттормаҫҡа  һинемәжбүр  итәләр” . Һөйләмдеңтөрөн  билдәләгеҙ, схемаһын  төҙөгөҙ.

1. Ниндәй  һүҙҙәромонимдар тип аталаа. Миҫалдаркилтерегеҙ.

1. Башҡорттелендәнисәһуҙынҡы  һәмтартынҡы  хәрефтәр бар.

Туған  әҙәбиәт

1. Нимәулҡобайыр.

2. “Тарихихикәйә” тип йөрөтөлгән  жанр формаһынабилдәләмә  бирегеҙ. Миҫалдар.

3. “Намыҫланған  башҡорт батыры, “Сәнсешмәкюҡ, көрәш  бар”  тиҙә, үҙхәнйәрен  беряҡҡа  быраҡтырып, ҡоро  ҡул  дошманына  ҡул  көрәшенә  ташлана. Аптырағас черкес, аңынакилеп, яман  айҡашырға  тотона”. Был өҙөккемдеңниндәй  әҫәренән.

4. Ғ.Ибраһимовтың “Кинйә”  романынданимә  тураһында  һүҙ бара, йәғниәҫәрҙең  темаһыннисек  билдәләринегеҙ.

5. Ниндәй  жанрҙышиғыр тип  йөрөтәбеҙ. Уныңтөпбилдәләрен  атағыҙ.

6. Нимәул портрет. Үҙегеҙҙәниндәйҙеряғыменән  тәьҫирҡалдырған  беркешенең  портретынһүрәтләгеҙ.

7. Р.Ғариповтураһындабелгәндәрегеҙҙеяҙығыҙ, уныңшиғырҙарынһанағыҙ.

8. “ҺөнәрсеменәнӨйрәнсек”  әҫәренең  жанрынәйтегеҙ. Уның авторы кем.ҺөнәрсеменәнӨйрәнсекобраздарына характеристика  бирегеҙ.

9. Яҡташяҙыусыларҙыһәмуларҙың  әҫәрҙәрен  яҙығыҙ.

10. “Ҡаһымтүрә”  драмаһында  ниндәй  ваҡиғалар  тураһында  һүҙ бара. Әҫәрҙеңтөпидеяһынимәлә.

11. Әҫәрҙеңтөпидеяһынимәлә.

12. Нимәулхикәйәт.

13. Түбәндәгешиғырюлдарында  ниндәй  һүрәтләү  саралары  ҡулланылған:

Алтын тәңкәләренһибә  ҡайын,

Ел уларҙы  сөйөпуйната.

1. «Алыҫюлға  эйәрләйҙәр

Аттарҙыңиң  яҡшыһын…” – был юлдар  ниндәй  шиғырҙан  алынған?Авторы кем.

1. Башҡортостандың  халыҡ  яҙыусыларынһанапсығырға.

9 класс

Башҡорттеле

1. Башҡорт теле менәняҡынҡәрҙәш  һәмбөтөнләй  ҡәрҙәш  булмағантелдәргә  миҫалдаркилтерегеҙ.

2. Ниндәй  һүҙҙәрсинонимдар тип атала.Миҫалдаряҙығыҙ.

3. Алға  ҡуйылған  маҡсаттарға  ирешербеҙ  һөйләмендә  исемдетабып, морфологик анализ яһарға.

4. Телсеғалимдарҙы  атағыҙ.

5. Тел тураһынданиндәй  мәҡәлдәрбеләһегеҙ.

6. Ҡурайсы   һүҙенә  фонетик анализ  яһағыҙ.

7. Фәннистилдең  ниндәй  үҙенсәлектәрен  атай  алаһығыҙ.

8. Ҡалынурмандарһирәгәйҙе, бейектауҙарартта  ҡалды  һөйләменәсинтаксик  анализ яһағыҙ.

9. Башҡортдиалекттарыныңбүленешенбирергә.

10. Тәүге  башҡортса  әлифба  нисәнсе  йылдабаҫылыпсыға.

11. Нимәуләҙәби тел, Башҡортәҙәби теле ниндәй  тарихиосорҙарға  бүленә.

12. Һүҙҙеңлексикһәм грамматик  мәғәнәһенаңлатығыҙ. Миҫалдаркилтерегеҙ.

Башҡорт  әҙәбиәте

1. “Урал батыр» эпосы ҡасан  һәм кем тарафынаняҙыпалынған.

2. “Иҙеүкәй  менәнМораҙым” эпосының  төптемаһыняҙығыҙ.

3. М.Кәримдең  ниндәй  поэмаларынбеләһегеҙ.

4. Хәҙерге  поэзияла  танылған  әҙиптәрҙе  һәмәҫәрҙәрен  яҙығыҙ.

5. Нимәулҡобайыр.

6. Халыҡижадыжанрҙарынһанапсығығыҙ.

7. Быйылғы юбиляр яҙыусыларҙы  һанапсығығыҙ.

8. Гипербола тип ниндәй  һүрәтләүсараһынаәйтәләр.

9. С.Юлаевҡайҙаһәмҡасантыуған. Ниндәйшиғырҙарынбеләһегеҙ.

10. “Бәхтиәрнамә” әҫәрендәунлыҡ  принцибы  нимәләсағыла.

11. Һолтанбай, Булашов  образдары  ҡайһы  яҙыусыныңниндәй  әҫәренән.

12. Мәғрифәтсе  шағирҙарҙыһәмуларҙың  әҫәрҙәрен  һанағыҙ.

13. Халыҡижадыгда, әҙәбиәттә, сәнғәттәСалауат образы.

14. ҠолҒәлиҙең “Йософҡиссаһы”  поэмаһынан  Йософ  образына  характеристкабирегеҙ. Әҫәрҙә  атаменәнул, туғандармөнәсәбәте  нисексағыла.

15. “Улар батыр” эпосыныңмифологикнигеҙенбилдәләгеҙ.

16. Башҡортәҙәбиәте  әҫәрҙәре-сәхнәлә. Әҫәрҙәрҙе  һәмуларҙың  авторҙарыняҙығыҙ.

17. С.Юлаевтыңбершиғырыняттаняҙығыҙ.

18. Нимәул поэтик синтаксис. Уғанниндәй  һүрәтләүсараларыинә.

10 класс

Башҡорттеле

1. Нимәулижек. Асыҡһәмябыҡижектәртураһынданимәбеләһегеҙ.

2. Башҡарылыу, ярашыу, һөйкәлеү, йәнәшәлек  юлы менәняһалған  һүҙбәйләнештәргәмиҫалдаркилтерегеҙ.

3. Хәҙергебашҡортәҙәби  теленеңбүлектәрен  һанапсығығыҙ. Улар нимәнеөйрәнә?

4. Берсоставлыһөйләмдәр.Миҫалдаркилтерегеҙ.

5. Артист   һүҙен  эйәлекһәмхәбәрлекзатыменәнүҙгәртергә.

6. Яңыһүҙҙәрһәм диалект   һүҙҙәргәбилдәләмәбирегеҙ. Миҫалдар  килтерегеҙ.

7. Рәүешменәнсифат  һүҙтөркөмдәренең  айырмалы  яҡтарын  билдәләгеҙ. Миҫалдаркилтерегеҙ.

Башҡортәҙәбиәте

1. «Буранбай”, “Ашаҙар”  драмаларының авторы кем.

2. З.Вәлидиҙең “Хәтирәләр”  китабында  ниндәй  әҙиптәр  тураһында  фекерҙәр  әйтелә. Ҡыҫҡасаяҙығыҙ.

3. Әҫәрҙәрҙең  жанрынбилдәләгеҙ:

“ҠайышиләЙүкә”-

“ИҙеүкәйменәнМораҙым”-

1. Д.Юлтый  ниндәй  жанрҙарҙаижадитә.

1. М.Өмөтбаев  үҙенең  ниндәй  мәҡәләһендә  һәрбербашҡорт  мотлаҡ  белергә  тейешле  әйберҙәрҙе  яҙа. Мәҡәләнең  исемен  һәмбелергәтейешле  әйберҙәрҙе  яҙығыҙ.

1. “Атаҡтығы  илгәбүрекилтерә, тиҙәр, балам, уҫаллыҡҡа  тәһәрәт  кәрәкмәйул” – “Ҡарағол” драмаһындағы  ҡайһыперсонаждың  һүҙҙәре.

1. Әҫәрҙәрҙеңавторын  яҙығыҙ:

“Һуңғы тарпан”  хикәйәте-

“Урал йөрәге”  шиғыры-

“Айгөлиле”  драмаһы-

“Ҡурайҡайға” шиғыры-

1. Д.Юлтый  поэмаларын  һанапсыҡ.

1. Егерменсыйылдарҙабашҡортәҙәбиәтенең  төптемаларын  атағыҙ.Былосорҙаниндәй  йәшшағирҙаркилде.Кемдәр, әҫәрҙәреняҙығыҙ.

1. “ЙәшБашҡортостанйәштәреберлеге” (“Тулҡын”)  мәҙәниойошмаһының  маҡсаттарын  атағыҙ.

1. З.Биишеваның “Яҡтыға”  трилогияһынанндәйромандар  инә.

1. М.Буранғоловҡа  “Башҡорт АССР-ының  халыҡ  сәсәне” тигәнмаҡтаулыисемҡасанбирелә.

11 класс

Башҡорттеле

1. Нимәул протеза. Миҫалдаркилтерегеҙ.

2. Ҡылымдың  грамматик категорияларын  һанапсығығыҙ.

3. Уҡытыусы  һүҙенә  һүҙьяһалыш  буйынса анализ яһағыҙ.

4. А.Һ.:”Т.т.”, - а.һ.  схемаһына  ярашлы  һөйләм  төҙөгөҙ.

5. Фәнни стиль тураһындаяҙығыҙ.

6. Ҡушмаһүҙҙәр. Миҫалдаркилтерегеҙ.

7. Исемдәрҙең  сығанаҡ  килешеменән  ҡулланылыусы  бәйләүестәр. Миҫалдаркилтерегеҙ.

8. Кешелеккә   һүҙенәморфологик анализ  яһағыҙ.

9. “Баш”  һүҙеменән  ниндәй  фразеологик  берәмектәр  беләһегеҙ.

10. Мин бикҡыҙыҡлы китап  уҡыным  һөйләмендә  аҫтынаһыҙылған  һүҙниндәй  килештә тора.

11. Тел тураһындағы  фәндең  ниндәйбүлектәренбеләһегеҙ.

12. Башҡорттеленеңниндәйһүҙлектәренбеләһегеҙ. Һанапкитегеҙ.

13. Нимәул синтагма.

14. Һүҙьяһалышюлдарын  һанапүтегеҙ. Миҫалдаркилтерегеҙ.

15. Бирелгәнһүҙҙәрҙе  төбәүкилештә  үҙгәртепяҙ: июль, фонарь, грипп, Донбасс, киоск, нефть.

16. Алмаштөркөмсәләренһанапсығығыҙ. Миҫалдаркилтерегеҙ.

Башҡортәҙәбиәте

1. Ҡобайыр жанры ниндәй  жанр төрҙәренүҙэсенә ала.

2. Нимәул сюжет. Сюжет өлөштәренһанапсыҡ.

3. Башҡортәҙәбиәтендәтәүге роман. Авторы кем.

4. М.Кәримдрамаларынһанапсығығыҙ.

5. Кемдәр улар:

ИшмуллаДилмөхәмәтов-

ӘхмәтЛотфуллин-

ЗаһирИсмәғилев-

1. «Мөхәббәтһәмнәфрәт” әҫәренең  жанрынһәмавторыняҙығыҙ.

1. Я.Хамматовпенталогияһынаниндәйромандаринә.

1. Р.Ғариповтураһындаяҙығыҙ. Тәүгекитаптарынатағыҙ.

1. М.Кәримдең “Ташламаутты ,Прометей!”  әҫәре ни өсөн  трагедия тип атала.

1. БР  Яҙыусылар  союзының  рәйесе кем.

1. Прозағахәҙергезаманниндәй  яңытемаларһәмпроблемалар  алыпкилә. Бөгөнгөкөнтемаһына  арналған  ниндәй  әҫәрҙәрҙе  беләһегеҙ.

1. “Мәйсәрә”, “Айһылыу”  әҫәренең авторы һәм жанры.

1. Һ.Дәүләтшинаповестарыныңисемдәреняҙығыҙ, проблематикаһынкүрһәтегеҙ.

1. “Ватан”, “Йыртураһында баллада”, “Урал” “Шағирһәмшаһ” әҫәрҙәренең  авторыняҙығыҙ.