Заманауи мектептегі технология саба?ында?ы электронды о?улы?тарды ?олдану
?аза?станда?ы ?о?ам дамуыны? ?ажеттілігі, ?леуметтік-экономикалы? ж?не саясы ?згерістер отанды? білім беру ж?йесіні?, о?у орындарында?ы о?у-т?рбие ?рдісін ?йымдастыру ?діснамасы мен технологиясыны? т?бегейлі ?айта ??рылуын талап етеді. ?аза?стан Республикасыны? Президенті Н. ?. Назарбаев «Б?секеге ?абілетті ?аза?стан ?шін, б?секеге ?абілетті экономика ?шін, б?секеге ?абілетті халы? ?шін» атты ?аза?стан хал?ына жолдауында «.?аламдану жа?дайында ?аза?станды?тарды? интеллектуалды? ?абілеттері бізді? жоспарларымызды? негізгі факторлары болып табылады», ал кез келген «?лтты? б?секелестік ?абілеті бірінші кезекте оны? білімдік де?гейімен аны?талады» деп атап к?рсетеді.
Б?л стратегиялы? міндетті? ойда?ыдай ж?зеге асырылуы отанды? білім беру ж?йесіні? жетілдіруін талап етеді, ?йткені мемлекетімізді? кемелденуі жас ?рпа?ты? алатын біліміні? де?гейіне тікелей байланысты. Осы аспектіде жалпы білім беретін мектепті? бірт?тас педагогикалы? ?рдісінде ?азіргі о?ушыларды, оны? ішінде жас?спірімдік ша? кезе?індегі о?ушыларды? танымды? іс-?рекетін п?наралы? байланысты? м?мкіндіктерін пайдалану ар?ылы, ?сіресе ?нер т?рлерімен ?зара байланыста дамыту ?лкен ма?ыз?а ие бола т?седі
Келешек ?рпа??а білім берудегі к?рделі м?селелерді? бірі – бірт?тас педагогикалы? ?рдіс кезіндегі саба?тарда п?наралы? байланысты ж?зеге асыру. П?наралы? байланысты? е? негізгі дидактикалы? міндеті – о?ыту ?рдісінде білім беру, т?рбие беру, дамытушылы? сипатыны? арасында?ы байланысты ??ру.
?лемдік аренада б?секелестікке т?теп бере алатын мемлекетті? д?режесіне жету ?шін, ?о?амны? ?р саласына е?бек ететін мамандар жо?ары к?сіптік, зияткерлік ??зырлы?ты, ?з бетімен білім алу?а ?абілетін, озы? технологияларды жетік тек т?л?а ретінде толы? ?алыптас?ан, ?з еліні? азаматы болуы талап етіледі.
?азір білім беруді а?параттандыруды? басты ба?ыттарыны? бірі о?ыту мазм?нын, ?дісі мен т?рін компьютерлік о?ыту технологиясын ?олдану негізінде, атап айт?анда электронды о?улы?тарды ?олдану аркылы жа?а саты?а к?теруге ба?ыттал?ан. М?ндай орта мектепте білім алушылар?а технология саба?ында ?з іс-?рекетіні? субъектісі болатындай м?мкіндік ту?ызып, о?у ?рекетін жоспарлау?а, ?з алдына ма?сат ?ою?а ?йретеді. Осы т?р?ыдан алып ?ара?анда, жалпы ?дістемелік ?ылыми зерттеу ж?мысыны? ішіндегі ма?ызды м?селені? бірі «о?ушы-компьютер» ара ?атынасын аны?тау болса, б?л м?селе компьютерлік о?ыту технологияларды ?олдануды? психологиялы? ерекшіліктерін ашуды талап етеді.
Со??ы жылдары білім беруді компьютерлендіру, я?ни саба? барысында электронды о?улы?тарды ?олдану м?селесіне арнал?ан бір?атар ?ылыми зерттеу ж?мыстары пайда болды. Компьютерді ?олдануды? жалпы психологиялы? негіздерін Е.И. Машбиц, А.Г. Кушниренко, К.З.Халы?ова ж?не т.б. ?алымдар ?арастыр?ан. ?аза?стан Республикасында?ы б?л м?селеге арнал?ан ма?ызды зерттеулер катарына А. Айтм?хамбетов, Б. ?бдік?рімов, С. Боранбаев, Д.М. Ж?сібалиева, Ж.А. ?араев, А.К. Мы?баева ж?не т.б.
Жалпы т?л?аны? ?алыптасуы к?п?ырлы, ол к?птеген сырт?ы ж?не ішкі орта факторларды есепке алуды ?ажет етеді. К?бінесе т?л?аны? ?алыптасуы оны? мектепте ал?ан біліміне байланысты болады. Сонды?тан ?азіргі кезде о?ыту?а негізделіп педагогикалы? технологияларды, соны? ішінде электронды о?улы?тарды ?олдану жеке т?л?аны ?алыптастыру?а ?з ы?палын тигізеді. О?ушыны? технология п?ніне деген ?ызы?ушылы?ын ояту?а да электронды о?улы?тарды ?олдану ?з ?лесін ?осатыны аны?. О?ушылармен бірге электронды о?улы?тармен ж?мыс жасай отырып, компьютерлік о?ыту технологиясын ме?гертуге ба?ыттал?ан ж?мыстары оларды? физиологиялы? ж?не психологиялы? ерекшеліктерін, психиканы? дамыту за?дылы?тарын ескеру ар?ылы ж?ргізілетіні белгілі. Психология ?ылымы е? алдымен о?ушы?а беретін білім білік пен да?дыларды? мазм?нын ай?ындау кезінде аса ма?ызды р?л ат?арады. Мектеп о?ушыларына технология п?нін ?йрету барысында оларды? жеке т?л?алы? ерекшеліктерін ескеру - о?у тиімділігін ?амтамасыз етуді? бір шарты болып табылады. О?ытуды? жа?а т?жырымдамаларына с?йкес білім беруде о?ушы тек объект ретінде ?ана емес, білім алуды? белсенді субъектісі ретінде танылады.
Мектептегі білім алушыларды? т?л?алы? дамы?анда?ы психологиялы? ерекшіліктерін ескертуде мол м?мкіндікке жол ашатын ??ралдарыны? бірі - компьютер. Осы орайда, біз о?ытуды компьютерлендіру процесін о?ушыны? жеке т?л?а ретінде дамуына, оны? субъективті к?з?арасты? ?алыптасуына ?зіндік танымыны?, шы?армашылды? ізденісіні? ашылуына т?рткі болатын, жеке т?л?алы-?рекетті ?атынас ше?берінде ?арастыру керектігін ?з ж?мысымыз?а ар?ау етеміз. Технология саба?ында электронды о?улы?тарды ?олдану белгілі бір ма?сатты к?здей отырып, пайдаланыл?анда: ынталы?, а?паратты? ?арым-?атынасты дамытушы, ба?ылаушы ж?не та?ы бас?а к?птеген педагогикалы? м?мкіндіктер жиынты?ы ж?зеге асырылады. Б?л электронды о?улы?тарды ?олдану ар?ылы о?ыту жа?дайында?ы о?ушыны? дербес іс-?рекетін бас?аруды? ма?ызды бір аспектісі болып табылады.
Б?гін компьютер к?нделікті ?мірде ?бден таби?и к?рінеді. Оны о?ушылар саба?та ж?не о?удан тыс уа?ытта пайдаланылады, компьютер о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілеттерін дамытумен ?атар, оларды сергітетін жайлы ?сер тудырады ж?не де о?ушыларды? ойлау ?абілеттерін жетілдіретін тиімді т?сілдерді? бірі бола отырып, даралап о?ыту?а м?мкіншілік жасайды. ?азіргі заманда компыотер ?олданушыны? барлы? іс-?рекеттеріне, с?раныстарына сезімтал жауап бере алатын, оны? те? серіктесі болып табылады. Т?зімді жолдас, дана ?стаз, азаматты? а?ыл-ойыны? биік жетістігі компьютерді? ?азіргі жастарды? бос уакытта?ы іс-?рекеттеріндегі психологиялы? жа?ынан ?алыптасуы ж?не жеке т?л?алы? дамуы ?шін ма?ызы зор.
О?ушыларды? танымды? ?ызы?ушылы?ыны? жеделдеуі сия?ты таби?и белсенділіктерін арттыру ма?сатында, ?о?ам ?міріне ?атысуын ?амтамасыз етуде электронды о?улы?тарды ?олдану технологиясын ?олдануды? ма?ызы зор.
Технология саба?ында электронды о?улы?тарды ?олдану ар?ылы о?ушылар?а ?зіндік ж?мыстарды орындаттыру?а мол м?мкіндік бар. ?зіндік ж?мыстарын электронды о?улы?тарды ?олдану технологиясын пайдалану ар?ылы ?йымдастыру кезінде о?ушыларды? теориядан ал?ан білімдерін ?олдануды ?ш сатыда ж?зеге асыру?а болады:
o жа?а білімді игеру;
o игерген білімді ??деп, таныс емес жа?дайда пайдаланады;
o жа?а білімді шы?армашылы?пен ?олдану.
Атал?ан сатыларды? ?р?айсысы білімді игеруді? ?ш де?гейіне:
а) білу;
?) т?сіну;
б) біліктеуіне с?йкес келеді.
Осы т?р?ыдан ?ара?анда технология саба?ында электронды о?улы?тарды ?олдану жеке т?л?аны? ?алыптасуы мен дамуы ?шін о?ытуды? ?р т?рлі ?дістерін ?олданумен ты?ыз байланыста ж?ргізіледі. Б?ндай ?дістер интенсивті а?ыл-ой ізденістеріне ынталандырады, ойлау ?абілетіні? дамуына ?келеді, есте са?тау ?абілеті мен да?дыны? ?алыптасуына ы?пал етеді. Я?ни технология саба?ы барысында электронды о?улы?тарды ?олдану жа?а та?ырыпты ме?гертуді ?йымдастыратын о?ыту ?дістерін тиімді пайдалану?а, сонымен ?атар саба? ?стінде о?ушыларды? белсенділігін арттырып, а?ыл-ойын дамыту?а ?лкен ?лес ?осады.
?азіргі уакытта ?алымдар іс-?рекет категориясыны? білім алуда методологиялы? ма?ызды баса к?рсетеді. А.М. Леонтьев, П.Я. Гальперин, Л.С. Выготский, т.б. ?алымдар е?бегінде жеке т?л?аны? іс-?рекетіні? дамуы, оны ж?зеге асыру оны? алдына ?ой?ан ма?саттар?а жетудегі міндеттерді орындау?а белсенділігімен байланысты болады деген пікір айтылады. Технология саба?ында электронды о?улы?тарды ?олдану о?ушы белсенділігін арттырады. ?йренуге берілетін тапсырмаларды ?з бетімен орындау?а, белгілі бір проблемалы? жа?даяттарды шешуге деген талпыныс белсенділігін оятады. Білім алушыны? ойлау ?рекетін жылдам ме?геруге ?арай ба?ыттауда о?ытуды? на?ты ма?саты ай?ын аны?талуы ?ажет. Ба?дарламалап о?ытуды? басты б?ліктерін, я?ни
o бас?арылатын объект (о?ушы)
o кезе?-кезе?мен ж?зеге асырылар ба?дарлама,
o ж?йелі кері байланыс,
o бас?аруды? о?у ?рдісінде болуы білімгерлерді? ?з бетімен компьютер ар?ылы ме?герулерін ?амтамасыз ете алады. Б?л ретте басты ма?сат ретінде о?ушыны? алдын-ала жоспарлан?ан де?гейге біртіндеп жету к?зделеді. Ол ?шін ?р о?ушыны? кезе?-кезе?мен ж?зеге асырылар ?рекетіні? ба?дарламасы ойластырылады. О?ыту ?рдісіні? тиімділігі м??алім мен о?ушы арасында компьютер ар?ылы ж?ргізілетін кері байланыс ар?ылы ?амтамасыз етіледі. Ме?геруге арнал?ан а?паратты? ?нделуі м??алім назарынан тыс ?алмауы тиіс. О?ушы ?рекетіні? ?ндеуінен ?ткен а?парат м??алімге жетіп, кандай да бір т?зетулер немес ба?алау, ке?ес берулерге ?шырайды. Ба?дарламалар о?ытуды? та?ы бір ерекшілігі о?ыту н?тижесіні? диагностикалануымен сипатталады. Я?ни, ба?дарламада?ы ?р кезе? о?ушыны? белгілі бір н?тижеге жетуіне ба?ылау жасайды. Оны? ?рекетіні? жоспарлы т?рде бір ма?сат?а ?ызмет етуін ?амтамасыз етеді.
Белгілі бір ма?сат?а жетуді к?здеуде т?мендегі жайттар ескерілуі ?ажет:
- о?ушы ?рекетін алдын-ала болжайтын тапсырмаларды ойластыру;
- о?ушыларды? білім де?гейін аны?тау?а арнал?ан ?рекеттер;
- ш??ыл кері байланыс?а ??рыл?ан білім алу кезе?дерін ба?дарламалау;
- н?тижелі диагностикалау ?рекеттері.
Сонымен, технология саба?ында электронды о?улы?тарды ?олдану о?ушы іс-?рекетіні? д?рыс ба?дарламалануы о?ыту тиімділігіне ?сер етеді. Психофизиологиялы? т?р?ыда компьютер о?ушыларды? есту, к?ру, с?йлесу-?оз?алыс м?шелеріні? белсенді ?рекет жасауына ?келеді. Компьютерлік о?ыту технологияларын ?олдану миды? ?абы?ында ?осымша тітіркенгіштерді? пайда болуына ы?пал етеді. Н?тижесінде, И.П. Павлов теориясы бойынша, оны? ?абылда?ышты?ы артады да, м?ны? ?зі білімні? тере? де берік болуына жа?сы ?сер етеді. К. Мухлис ?з е?бегінде: «Компьютерде жазылатын т?рлі дыбысты? тапсырмалар акустикалы? сигналдарды есту рецепторларын ?оздырып, ал?аш?ы есту нейрондарында белсенділік ту?ызу бастайды. Есту сенсорлы? а?параттарды одан со? есту ж?йесіні? бір?атар б?лшектеріні? ?те келе, ми ?абы?ыны? естуге байланысты айма?ына ?арай ж?нелтіледі»,-деген т?жырым?а келген. Компьютерді ?олдану н?тижесінде адам санасында к?ру, есту, моторлы ж?не та?ы бас?а бірнеше анализаторды? ж?мысымен байланысты сезімдік бейне ?алыптасады. О?ушыларды? ойлау, ?айта жа??ырту, бай?а?ышты? ?абілеттерін, сондай-а?, а?ыл-ой парасатын дамыту ?шін о?у процесінде к?ру анализаторды? іске ?осуды? ма?ызы зор. Б?л ма?саттарды ж?зеге асыру ?шін электронды о?улы?тарды ?олдану ?те тиімді.
Технология саба?ында электронды о?улы?тарды ?олдану о?ытуды жекелендіреді. М?ны? негізінде кері байланыс орнайды, о?ушыларды? ?зін-?зі ба?ылау мен ?зін-?зі т?зету ж?зеге асады; о?уды? мотивациясы к?шейеді; рефлексияны? дамуы ?амтамасыз етіледі. Бас?а ??нды ?асиеттеріне ?оса, компьютер о?ушыларды? жас ж?не жеке психологиялы? ерекшіліктерін ескеруге ж?не олардын жеке т?л?алы? ?алыптасуына м?мкіндік береді.
О?у ?рдісін психология, педагогикалы? т?р?ыда жа?аша ?йымдастыру білім беруде жа?а компьютерлік о?ыту технологиясыны? на?тыра? айт?анда технология саба?ында электронды о?улы?тарды ?олданылумен ты?ыз байланысты. Жа?а компьютерлік о?ыту технологиясы осы?ан орай нені к?здейді:
1) Білім философиясы - о?у-т?рбие ісінде мемлекетті, ?о?амды? жеке т?л?аларды ал?а бастайтын, адастырмайтын ж?не туында?ан негізгі м?селелерін д?рыс т?жырымдау?а жетектейтін шамшыра?. Білім философиясыны? керегесі мектеп о?ушысын жеке т?л?а ретінде ізгілікке, шынды?ка ж?не еркіндікке баулиды.
2) Білім мазм?ны - негізгі т?рт тірегін танып білу, есте са?тау, ?олдану ма?саттарына арнал?ан ?ылыми жетістіктерінен т?ратын білім. Б?л білім ?зге п?ндерді кіріктіру м?селені д?рыс шешуге айкындалды. Жа?а компьютерлік о?ыту технологиясыны? ж?йесі п?ндері кіріктіруге жол ашады. Б?л о?у ж?ктемелерін барынша же?ілдету п?наралы? байланыс ар?ылы таби?ат ?атынасын т?тас д?ние ретінде таныту м?селесін шешеді. Жеке п?ндерді? саралау іске асады. Теориялы? ?рі практикалы? ма?ызы т?мен материалдар ?ыс?артылады.
3) Білім игеру, оны ?за? еске са?тау, ?олдану уа?ыт?а байланысты екені белгілі, оны шешу о?ушы психикасыны? даму ерекшіліктерін, ж?мыс ?абілетін, білімді игеру ?ар?ынын, денсаулы?ын ескере отырып, саба?ты? ?за?ты?ын реттеу компьютерлік технология ж?йесі ар?ылы толы? іске асырылады.
4) Компьютерлік о?ыту технологиясы - жа?а педагогикалы? технология. Осы білімді игертуді? барлы? ма?ызды ж?йелері мен ?дістерді тиімді т?сілдері орын тепкен технология.
Технология саба?ында электронды о?улы?тарды ?олдану компьютерлік о?ыту технологиясыны? енуі м??алім мен о?ушы арасында?ы к?сіби ж?не психологиялы? байланысты ны?айта т?седі. Сонымен, о?ытуды? жа?а технологияларды, соны? ішінде мектеп ж?йесінде ке?інен ?олданыс тауып ж?рген компьютерлік о?ыту психологиялы? ерекшіліктеріне ?арай та?дап пайдалануды? ма?ызы зор.
«О?ушы-компьютер» ж?йесіндегі ара ?атынас м?селесін жан-жа?ты ?арастырып, о?ыту кезінде тиімді ?олдану ар?ылы жо?ары жетістіктерге жетуге болады. М??алім осы ж?йені? негізгі, басты сегменті ретінде келесідей ?асиеттерге ие болуы керек:
- психологиялы? с?йкестілік;
- о?ушылардыойлау ?абілетіне ие дамушы т?л?а ретінде тану;
- о?ушыны сирек кездесетін ?абілетке ие дамушы т?л?а ретінде тану;
- саба?ты ?р о?ушыны? ?абілеті мен м?мкіндіктеріне сай диференциалды т?рде ??ра білу.
Сонымен ?атар ?стаз о?ушылар?а білім беруді? ?азіргі кездегі жа?а технологияларды ?амтитын ?дебиеттерді о?ып, ?з т?жірибесінде ?тымды пайдалана білуі керек.
Пайдалан?ан ?дебиеттер
1. Бейсенбаева А. П?наралы? байланыс негізінде о?у процесін ?йымдастыру. Алматы. Республикалы? баспа кабинеті, 1995.
2. Кузин В. С. Изобразительное искусство и методика его преподавания в школе. Ангар, 1998.
3. Ералин ?., Халм?ратов Ж. ?аза?стан бейнелеу ?неріні? шеберлері. Алматы. М-Талант фирмасы. 1997.
4. ?оянбаев Ж. Б., ?оянбаев Р. М. Педагогика. Алматы. 2002.
Просмотр содержимого документа
«Заманауи мектептегі технология саба?ында?ы электронды о?улы?тарды ?олдану»
Заманауи мектептегі технология сабағындағы электронды оқулықтарды қолдану
Қазақстандағы қоғам дамуының қажеттілігі, әлеуметтік-экономикалық және саясы өзгерістер отандық білім беру жүйесінің, оқу орындарындағы оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру әдіснамасы мен технологиясының түбегейлі қайта құрылуын талап етеді. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев «Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін» атты Қазақстан халқына жолдауында «.ғаламдану жағдайында қазақстандықтардың интеллектуалдық қабілеттері біздің жоспарларымыздың негізгі факторлары болып табылады», ал кез келген «ұлттың бәсекелестік қабілеті бірінші кезекте оның білімдік деңгейімен анықталады» деп атап көрсетеді.
Бұл стратегиялық міндеттің ойдағыдай жүзеге асырылуы отандық білім беру жүйесінің жетілдіруін талап етеді, өйткені мемлекетіміздің кемелденуі жас ұрпақтың алатын білімінің деңгейіне тікелей байланысты. Осы аспектіде жалпы білім беретін мектептің біртұтас педагогикалық үрдісінде қазіргі оқушыларды, оның ішінде жасөспірімдік шақ кезеңіндегі оқушылардың танымдық іс-әрекетін пәнаралық байланыстың мүмкіндіктерін пайдалану арқылы, әсіресе өнер түрлерімен өзара байланыста дамыту үлкен маңызға ие бола түседі
Келешек ұрпаққа білім берудегі күрделі мәселелердің бірі – біртұтас педагогикалық үрдіс кезіндегі сабақтарда пәнаралық байланысты жүзеге асыру. Пәнаралық байланыстың ең негізгі дидактикалық міндеті – оқыту үрдісінде білім беру, тәрбие беру, дамытушылық сипатының арасындағы байланысты құру.
Әлемдік аренада бәсекелестікке төтеп бере алатын мемлекеттің дәрежесіне жету үшін, қоғамның әр саласына еңбек ететін мамандар жоғары кәсіптік, зияткерлік құзырлықты, өз бетімен білім алуға қабілетін, озық технологияларды жетік тек тұлға ретінде толық қалыптасқан, өз елінің азаматы болуы талап етіледі.
Қазір білім беруді ақпараттандырудың басты бағыттарының бірі оқыту мазмұнын, әдісі мен түрін компьютерлік оқыту технологиясын қолдану негізінде, атап айтқанда электронды оқулықтарды қолдану аркылы жаңа сатыға көтеруге бағытталған. Мұндай орта мектепте білім алушыларға технология сабағында өз іс-әрекетінің субъектісі болатындай мүмкіндік туғызып, оқу әрекетін жоспарлауға, өз алдына мақсат қоюға үйретеді. Осы тұрғыдан алып қарағанда, жалпы әдістемелік ғылыми зерттеу жұмысының ішіндегі маңызды мәселенің бірі «оқушы-компьютер» ара қатынасын анықтау болса, бұл мәселе компьютерлік оқыту технологияларды қолданудың психологиялық ерекшіліктерін ашуды талап етеді.
Соңғы жылдары білім беруді компьютерлендіру, яғни сабақ барысында электронды оқулықтарды қолдану мәселесіне арналған бірқатар ғылыми зерттеу жұмыстары пайда болды. Компьютерді қолданудың жалпы психологиялық негіздерін Е.И. Машбиц, А.Г. Кушниренко, К.З.Халықова және т.б. ғалымдар қарастырған. Қазақстан Республикасындағы бұл мәселеге арналған маңызды зерттеулер катарына А. Айтмұхамбетов, Б. Әбдікәрімов, С. Боранбаев, Д.М. Жүсібалиева, Ж.А. Қараев, А.К. Мыңбаева және т.б.
Жалпы тұлғаның қалыптасуы көпқырлы, ол көптеген сыртқы және ішкі орта факторларды есепке алуды қажет етеді. Көбінесе тұлғаның қалыптасуы оның мектепте алған біліміне байланысты болады. Сондықтан қазіргі кезде оқытуға негізделіп педагогикалық технологияларды, соның ішінде электронды оқулықтарды қолдану жеке тұлғаны қалыптастыруға өз ықпалын тигізеді. Оқушының технология пәніне деген қызығушылығын оятуға да электронды оқулықтарды қолдану өз үлесін қосатыны анық. Оқушылармен бірге электронды оқулықтармен жұмыс жасай отырып, компьютерлік оқыту технологиясын меңгертуге бағытталған жұмыстары олардың физиологиялық және психологиялық ерекшеліктерін, психиканың дамыту заңдылықтарын ескеру арқылы жүргізілетіні белгілі. Психология ғылымы ең алдымен оқушыға беретін білім білік пен дағдылардың мазмұнын айқындау кезінде аса маңызды рөл атқарады. Мектеп оқушыларына технология пәнін үйрету барысында олардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін ескеру - оқу тиімділігін қамтамасыз етудің бір шарты болып табылады. Оқытудың жаңа тұжырымдамаларына сәйкес білім беруде оқушы тек объект ретінде ғана емес, білім алудың белсенді субъектісі ретінде танылады.
Мектептегі білім алушылардың тұлғалық дамығандағы психологиялық ерекшіліктерін ескертуде мол мүмкіндікке жол ашатын құралдарының бірі - компьютер. Осы орайда, біз оқытуды компьютерлендіру процесін оқушының жеке тұлға ретінде дамуына, оның субъективті көзқарастың қалыптасуына өзіндік танымының, шығармашылдық ізденісінің ашылуына түрткі болатын, жеке түлғалы-әрекетті қатынас шеңберінде қарастыру керектігін өз жұмысымызға арқау етеміз. Технология сабағында электронды оқулықтарды қолдану белгілі бір мақсатты көздей отырып, пайдаланылғанда: ынталық, ақпараттық қарым-қатынасты дамытушы, бақылаушы және тағы басқа көптеген педагогикалық мүмкіндіктер жиынтығы жүзеге асырылады. Бұл электронды оқулықтарды қолдану арқылы оқыту жағдайындағы оқушының дербес іс-әрекетін басқарудың маңызды бір аспектісі болып табылады.
Бүгін компьютер күнделікті өмірде әбден табиғи көрінеді. Оны оқушылар сабақта және оқудан тыс уақытта пайдаланылады, компьютер оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамытумен қатар, оларды сергітетін жайлы әсер тудырады және де оқушылардың ойлау қабілеттерін жетілдіретін тиімді тәсілдердің бірі бола отырып, даралап оқытуға мүмкіншілік жасайды. Қазіргі заманда компыотер қолданушының барлық іс-әрекеттеріне, сұраныстарына сезімтал жауап бере алатын, оның тең серіктесі болып табылады. Төзімді жолдас, дана ұстаз, азаматтың ақыл-ойының биік жетістігі компьютердің қазіргі жастардың бос уакыттағы іс-әрекеттеріндегі психологиялық жағынан қалыптасуы және жеке тұлғалық дамуы үшін маңызы зор.
Оқушылардың танымдық қызығушылығының жеделдеуі сияқты табиғи белсенділіктерін арттыру мақсатында, қоғам өміріне қатысуын қамтамасыз етуде электронды оқулықтарды қолдану технологиясын қолданудың маңызы зор.
Технология сабағында электронды оқулықтарды қолдану арқылы оқушыларға өзіндік жұмыстарды орындаттыруға мол мүмкіндік бар. Өзіндік жұмыстарын электронды оқулықтарды қолдану технологиясын пайдалану арқылы ұйымдастыру кезінде оқушылардың теориядан алған білімдерін қолдануды үш сатыда жүзеге асыруға болады:
Аталған сатылардың әрқайсысы білімді игерудің үш деңгейіне:
а) білу;
ә) түсіну;
б) біліктеуіне сәйкес келеді.
Осы тұрғыдан қарағанда технология сабағында электронды оқулықтарды қолдану жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуы үшін оқытудың әр түрлі әдістерін қолданумен тығыз байланыста жүргізіледі. Бұндай әдістер интенсивті ақыл-ой ізденістеріне ынталандырады, ойлау қабілетінің дамуына әкеледі, есте сақтау қабілеті мен дағдының қалыптасуына ықпал етеді. Яғни технология сабағы барысында электронды оқулықтарды қолдану жаңа тақырыпты меңгертуді ұйымдастыратын оқыту әдістерін тиімді пайдалануға, сонымен қатар сабақ үстінде оқушылардың белсенділігін арттырып, ақыл-ойын дамытуға үлкен үлес қосады.
Қазіргі уакытта ғалымдар іс-әрекет категориясының білім алуда методологиялық маңызды баса көрсетеді. А.М. Леонтьев, П.Я. Гальперин, Л.С. Выготский, т.б. ғалымдар еңбегінде жеке тұлғаның іс-әрекетінің дамуы, оны жүзеге асыру оның алдына қойған мақсаттарға жетудегі міндеттерді орындауға белсенділігімен байланысты болады деген пікір айтылады. Технология сабағында электронды оқулықтарды қолдану оқушы белсенділігін арттырады. Үйренуге берілетін тапсырмаларды өз бетімен орындауға, белгілі бір проблемалық жағдаяттарды шешуге деген талпыныс белсенділігін оятады. Білім алушының ойлау әрекетін жылдам меңгеруге қарай бағыттауда оқытудың нақты мақсаты айқын анықталуы қажет. Бағдарламалап оқытудың басты бөліктерін, яғни
басқарылатын объект (оқушы)
кезең-кезеңмен жүзеге асырылар бағдарлама,
жүйелі кері байланыс,
басқарудың оқу үрдісінде болуы білімгерлердің өз бетімен компьютер арқылы меңгерулерін қамтамасыз ете алады. Бұл ретте басты мақсат ретінде оқушының алдын-ала жоспарланған деңгейге біртіндеп жету көзделеді. Ол үшін әр оқушының кезең-кезеңмен жүзеге асырылар әрекетінің бағдарламасы ойластырылады. Оқыту үрдісінің тиімділігі мұғалім мен оқушы арасында компьютер арқылы жүргізілетін кері байланыс арқылы қамтамасыз етіледі. Меңгеруге арналған ақпараттың өнделуі мұғалім назарынан тыс қалмауы тиіс. Оқушы әрекетінің өндеуінен өткен ақпарат мұғалімге жетіп, кандай да бір түзетулер немес бағалау, кеңес берулерге ұшырайды. Бағдарламалар оқытудың тағы бір ерекшілігі оқыту нәтижесінің диагностикалануымен сипатталады. Яғни, бағдарламадағы әр кезең оқушының белгілі бір нәтижеге жетуіне бақылау жасайды. Оның әрекетінің жоспарлы түрде бір мақсатқа қызмет етуін қамтамасыз етеді.
Белгілі бір мақсатқа жетуді көздеуде төмендегі жайттар ескерілуі қажет:
- оқушы әрекетін алдын-ала болжайтын тапсырмаларды ойластыру;
- оқушылардың білім деңгейін анықтауға арналған әрекеттер;
- шұғыл кері байланысқа құрылған білім алу кезеңдерін бағдарламалау;
- нәтижелі диагностикалау әрекеттері.
Сонымен, технология сабағында электронды оқулықтарды қолдану оқушы іс-әрекетінің дұрыс бағдарламалануы оқыту тиімділігіне әсер етеді. Психофизиологиялық тұрғыда компьютер оқушылардың есту, көру, сөйлесу-қозғалыс мүшелерінің белсенді әрекет жасауына әкеледі. Компьютерлік оқыту технологияларын қолдану мидың қабығында қосымша тітіркенгіштердің пайда болуына ықпал етеді. Нәтижесінде, И.П. Павлов теориясы бойынша, оның қабылдағыштығы артады да, мұның өзі білімнің терең де берік болуына жақсы әсер етеді. К. Мухлис өз еңбегінде: «Компьютерде жазылатын түрлі дыбыстық тапсырмалар акустикалық сигналдарды есту рецепторларын қоздырып, алғашқы есту нейрондарында белсенділік туғызу бастайды. Есту сенсорлық ақпараттарды одан соң есту жүйесінің бірқатар бөлшектерінің өте келе, ми қабығының естуге байланысты аймағына қарай жөнелтіледі»,-деген тұжырымға келген. Компьютерді қолдану нәтижесінде адам санасында көру, есту, моторлы және тағы басқа бірнеше анализатордың жұмысымен байланысты сезімдік бейне қалыптасады. Оқушылардың ойлау, қайта жаңғырту, байқағыштың қабілеттерін, сондай-ақ, ақыл-ой парасатын дамыту үшін оқу процесінде көру анализатордың іске қосудың маңызы зор. Бұл мақсаттарды жүзеге асыру үшін электронды оқулықтарды қолдану өте тиімді.
Технология сабағында электронды оқулықтарды қолдану оқытуды жекелендіреді. Мұның негізінде кері байланыс орнайды, оқушылардың өзін-өзі бақылау мен өзін-өзі түзету жүзеге асады; оқудың мотивациясы күшейеді; рефлексияның дамуы қамтамасыз етіледі. Басқа құнды қасиеттеріне қоса, компьютер оқушылардың жас және жеке психологиялық ерекшіліктерін ескеруге және олардын жеке тұлғалық қалыптасуына мүмкіндік береді.
Оқу үрдісін психология, педагогикалық тұрғыда жаңаша ұйымдастыру білім беруде жаңа компьютерлік оқыту технологиясының нақтырақ айтқанда технология сабағында электронды оқулықтарды қолданылумен тығыз байланысты. Жаңа компьютерлік оқыту технологиясы осыған орай нені көздейді:
1) Білім философиясы - оқу-тәрбие ісінде мемлекетті, қоғамдық жеке тұлғаларды алға бастайтын, адастырмайтын және туындаған негізгі мәселелерін дұрыс тұжырымдауға жетектейтін шамшырақ. Білім философиясының керегесі мектеп оқушысын жеке тұлға ретінде ізгілікке, шындықка және еркіндікке баулиды.
2) Білім мазмұны - негізгі төрт тірегін танып білу, есте сақтау, қолдану мақсаттарына арналған ғылыми жетістіктерінен тұратын білім. Бұл білім өзге пәндерді кіріктіру мәселені дұрыс шешуге айкындалды. Жаңа компьютерлік оқыту технологиясының жүйесі пәндері кіріктіруге жол ашады. Бұл оқу жүктемелерін барынша жеңілдету пәнаралық байланыс арқылы табиғат қатынасын тұтас дүние ретінде таныту мәселесін шешеді. Жеке пәндердің саралау іске асады. Теориялық әрі практикалық маңызы төмен материалдар қысқартылады.
3) Білім игеру, оны ұзақ еске сақтау, қолдану уақытқа байланысты екені белгілі, оны шешу оқушы психикасының даму ерекшіліктерін, жұмыс қабілетін, білімді игеру қарқынын, денсаулығын ескере отырып, сабақтың ұзақтығын реттеу компьютерлік технология жүйесі арқылы толық іске асырылады.
4) Компьютерлік оқыту технологиясы - жаңа педагогикалық технология. Осы білімді игертудің барлық маңызды жүйелері мен әдістерді тиімді тәсілдері орын тепкен технология.
Технология сабағында электронды оқулықтарды қолдану компьютерлік оқыту технологиясының енуі мұғалім мен оқушы арасындағы кәсіби және психологиялық байланысты нығайта түседі. Сонымен, оқытудың жаңа технологияларды, соның ішінде мектеп жүйесінде кеңінен қолданыс тауып жүрген компьютерлік оқыту психологиялық ерекшіліктеріне қарай таңдап пайдаланудың маңызы зор.
«Оқушы-компьютер» жүйесіндегі ара қатынас мәселесін жан-жақты қарастырып, оқыту кезінде тиімді қолдану арқылы жоғары жетістіктерге жетуге болады. Мұғалім осы жүйенің негізгі, басты сегменті ретінде келесідей қасиеттерге ие болуы керек:
- психологиялық сәйкестілік;
- оқушылардыойлау қабілетіне ие дамушы тұлға ретінде тану;
- оқушыны сирек кездесетін қабілетке ие дамушы тұлға ретінде тану;
- сабақты әр оқушының қабілеті мен мүмкіндіктеріне сай диференциалды түрде құра білу.
Сонымен қатар ұстаз оқушыларға білім берудің қазіргі кездегі жаңа технологияларды қамтитын әдебиеттерді оқып, өз тәжірибесінде ұтымды пайдалана білуі керек.
Пайдаланған әдебиеттер
1. Бейсенбаева А. Пәнаралық байланыс негізінде оқу процесін ұйымдастыру. Алматы. Республикалық баспа кабинеті, 1995.
2. Кузин В. С. Изобразительное искусство и методика его преподавания в школе. Ангар, 1998.
3. Ералин Қ., Халмұратов Ж. Қазақстан бейнелеу өнерінің шеберлері. Алматы. М-Талант фирмасы. 1997.
4. Қоянбаев Ж. Б., Қоянбаев Р. М. Педагогика. Алматы. 2002.
296
117 385 
