Жаратылыштагы айлануулар

Жаратылыштагы заттардын циклдери

Сабактын максаты: 1. Окуучулар жаратылыштагы айлануулар жөнүндө маалымат алышат. 2. Окуучулар жаратылыштагы айланууларды практика түрүндө аныктай алышат, ар бир айлануу адам баласына пайдалуу экендигин түшүнүшөт. 3. Тырышчаактыкка, жоопкерчиликке, кол көтөрүп сүйлөөгө тарбияланышат.

Жаратылыштагы айлануулар: 1. Суунун айланышы 2. Фотосинтез 3. Тоо тектеринин айлануусу 4. Биологиялык айланыш

Суунун айланышы табият менен, ошондой эле гидрологиялык айлампасынын катары белгилүү болгон, Жер бетинде суунун үзгүлтүксүз кыймылын чагылдырат, ошондой эле жогоруда көрсөтүлгөн жана ага караштуу. Жер бетиндеги суу балансы убакыттын өтүшү менен дээрлик өзгөрүүсүз бойдон калууда да, жекече суу молекулалары келип, бул чөйрөдө болот. Суу, мисалы, буулануу сыяктуу физикалык жол аркылуу маанайда кирип океандын бир дарыя же океан, тыгыздалуудан, жаан-чачындардын, кирип, нерсе, ал эми жер астындагы суулардын агымынын аркылуу мисалы. Суу ар кандай баскычтары аркылуу өтөт: суюк, катуу (муз) жана газ (буу).

Фотосинтез  –  бул өсүмдүктүн жашыл органдарында органикалык эмес заттардан (көмүр кычкыл газы жана суу) хлорофиллдин катышуусу менен күн нурунун энергиясын пайдаланып, органикалык заттарды түзүү процесси. Жалбыракка жашыл түстү хлорофилл данекчелери берип турат. Анткени анда магнийдин кошулмалары бар. Натыйжада хлорофилл күн энергиясын өзүнө сиңирип алууга жөндөмдүү болот. Бул жерде бүтүндөй жер бетинде тиричиликти камсыз кылуучу өтө маанилүү процесс жүрөт Анткени өсүмдүктөр, жан-жаныбарлар жана адам үчүн дагы зарыл болгон органикалык азык зат ушул жерде түзүлөт. Муну фотосинтез процесси дейбиз. Грек тилинен алынган бул сөз: «фото» – «жарык», ал эми «синтез» – «түзүлүү» дегенди билдирет. Демек, бардык тирүү организмге керектүү азык зат жарыктын таасири менен түзүлөт