Жарым өткөргүчтүү фотоэлемен

Жарым өткөргүчтүү фотоэлементтин таасири.

Жабдылышы: селендик фотоэлемент, галванометр, чыналуусу 1,5 В болгон турактуу ток, реостат, электр лампасы, электр шнуру жана туташтыруучу өткөргүч, фотоэлементтин окуу таблицасы.

Демострациялык тажрыйбаны жасоодон мурун окуучулар фотоэлементтин окуу таблицасы менен жарым өткөргүчтөрдүн түзүлүшү менен таанышуусу зарыл.

Селен фотоэлементи темир пластинкасын элестетет. Селендин жука катмары менен оролгон анын өткөрүмдүүлүгү үзгүлтүктүү. Селендин үстүнкү катмары жарым түссүз алтын менен кабатталган.

Алтындын атомдук бөлүктөрүнүн атайын иштелип чыккандан кийинки жыйынтыгында селендин жука электр өткөрүмдүүлүк катмары пайда болот.

Эки катмардын чегинде эки түрдүү электр-көндөйчөлөрүнүн жылышуусу байкалган. Темир пластинкасын жана алтын плёнкасын 6 бурагычы аркылуу бекитебиз. Фотоэлементтин пластинкалык корпусунун айланасында бекитилген.

Жарым өткөргүчтөрдүн фотоэлементтик түзүлүшүн түшүндүрүүдө жарым өткөргүчтөрдүн диодунун түзүлүшүн жана алардын колдонулушун эске алуу керек, ал жана башка приборлор электр-көндөйчөсүнүн жылышуусуна ээ болот. Жылышууну байкоо үчүн демонстрациялоочу Омметрди чогултабыз. Андан соң омметрдин чынжырына карангылатылган фотоэлементти туташтырабыз.

1. Полярдуулук

2. Кайра кайтарылуучу полярдуулук

Чынжырдагы токтун өзгөрушү даана байкалгандыгынан улам төмөнкүдөй жыйынтык чыгарууга болот.

Бир жактуу фотоэлементтер электр-көндөйчөсү пайда болот. Мындан кийин фотоэлементтин кыймылы демонстрацияланат.Андан кийин фотоэлементти электр лампасы менен жарыктандырат. Мында лампаны фотоэлементке жакындатуу менен чынжырдагы ток жогорулап галванометрдин шкаласы кыймылга келет.

Бул кубулушту байкоо менен төмөнкүдөй жыйынтыкка келсек болот.

Жарым өткөргүчтүү фотоэлемент өзүн ток булагы катары алып жүрөт, анткени андагы жарыктын энергиясы электр булагына айланат.

Фотоэлектр күчүнүн кыймылын 3-120 схемасы менен түшүндүрүүгө болот.

Жарыктын аракети менен электрондук жарым өткөргүчтө эркин заряддардын интенсивдүүлүгү пайда болот, б.а. электрондор, көндөйчөлөр жылуулук кыймылда болуп, ар кандай багытта кыймылда болушат. Электр талаасынын таасири астында электрондук көңдөйчөлөрдө заряддардын дифференциалдык бөлүнүүсү башталат. Электр жарым өткөргүчтө пайда болгон көңдөйчөлөр жарым өткөргүчтөгү көңдөйчөлөрдүн катмары аркылуу өтүүдө ага токтолуп, электр жарым өткөргүчтө электрондор терс зарядка ээ болот.

Б.а. электр талаасынын таасири астында көңдөйчөлөрү жарым өткөргүчтүү көндөйлөрдөн өтүүдө алар менен бирге электрондор дагы өтөт.

Жыйынтыгында көңдөйлөрдүн агымы менен электрондордун ортосунда динамикалык тең салмактуулук пайда болот.