Жорж Бизе ижоди

JORJ BIZE (1838-1875)

• ANDIJON DAVLAT UNIV Е RSIT Е TI
• P Е DAGOGIKA FAKULT Е TI MUSIQA TA'LIMI KAFEDRASI
• «MUSIQA TARIXI» FANIDAN

MAVZU: J orj Bizе ijоdining аsоsiy g’оyaviy оbrаzlаr dоirаsi vа mаvzulаri

X.Botirova

ANDIJON-20 20

MAVZU: J. Bizе ijоdining аsоsiy g’оyaviy оbrаzlаr dоirаsi vа mаvzulаri

• R е ja:
• Kirish
• I. Asosiy qism
• G’alaba uchun tug’ilgan Jorj Bize
• Kompozitorning asarlari talqini
• Jorj Bize ijodida Karmen operasi
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar
• Ilovalar

• Jorj Bize — XIX asrning ikkinchi yarmida yashab, ijod etgan buyuk fransuz kompozitori. U musiqiy teatrlar uchun yaratilgan eng a'lo ijod namunalari — «Karmen» operasi va Alfons Dodening «Arlezianka» dramasi uchun bastalangan musiqalar muallifidir.

• Kompozitor nihoyatda qisqa umr ko’rgan boisa-da (u o’ttiz yetti yoshga ham toimagan edi), musiqali teatr sohasida tinimsiz izlanishlar bilan band bo’ldi. Bize opera san'atining buyuk namoyan-dasi bo’lib yetishdi. Bizening opera san'ati milliy zaminda yaratil-gan bo’lsa-da, u jahon san'atida har doim yetakchi o’rinlardan birini egallab kelgan fransuz opera teatrlari ao’analariga tayangan edi.

• XIX asrning 60-yilIarida xaiqning ijtimoiy yuksalishini aks ettirgan «katta» opera mazmunsiz tomoshaga, komik operalar esa ko’ngilochar tomoshaga, lirik operalar yangiliklardan mahrum asarlarga aylanib qolgan edi. Bizening asosiy ijodiy yutuqlari teatr bilan bog’langan bo’lib, u teatr uchun o’zining eng yaxshi asarlarini yaratgan edi. Bir kuni u Sen-Sansga: «Men simfoniya uchun tug’ilgan emasman, menga teatr kerak: teatrsiz men hech kimman», degan edi.

• Faqat operadagina Bizening dahosi, uning dono, tiniq va haq-qoniy mahorati xalq orasidan chiqqan oddiy kishilarning katta fojiasini, hayotning go’zal manzaralarini, uning yorqin hamda qorong’i tomonlarini ko’rsatishdagi mahorati toia ochildi. Bize operalarining qahramonlari — xalqdan chiqqan oddiy insonlar. Ularning taqdirini kompozitor xalq hayotidan ajratma-gan holda tasvirlab beradi.

• Yorqin hayotiy bo’yoqlarga, o’tkir sujetlarga moyillik, Bize-ning Janub va Sharq xalqlarini ko’proq tasvirlashga olib keldi. «Javohir izIovchilar», «Jamila», provansalcha «Arlezianka» va is-pancha-sigancha «Karmen» singari sharqona ruh bilan yo’g’rilgan operalari shu tarzda yuzaga kelgan edi.

• Jorj Bize (Bizet, Georges) (1838—1875). Aleksandr Sezar Leo-pold Bize (u cho’qinayotgan paytda Jorj nomini olgan) 1838-yil 25-oktabrda Parijda musiqachilar oilasida dunyoga kelgan. Uning otasi va ona tomonidan bobosi ashuladan dars berishgan. Bizening musiqiy qobiliyati juda erta namoyon boigan. U to’rt yoshga kirganidayoq, yaqinlari musiqiy salohiyati va noyob xotirasini se-zib qolishgan.

KARMEN

• To’qqiz yoshida Bize Parij konservatoriyasiga o’qishga kiradi. U A. F. Marmontelning fortepiano sinfida, P. Simmer-man, J. F. Galevilarning kompozitsiya sinflarida muvaffaqiyat bilan o’qidi. Galevi sinfida Bize opera janri bilan yaqindan tani-shib, bu sohani umrining oxirigacha ham tark etmadi. Keyin-chalik Galevining ukasi Leon, kompozitorning jiyani Ludovik Bize bilan uning librettochisi sifatida hamkorlik qilishdi.

• Bizega fransuz lirik operasining yirik ustasi Sharl Guno katta ta'sir ko’rsatdi. Bize Gunodan kompozitsiya sirlarini o’rgandi. Guno opera musiqasining eng yaxshi tomonlari Bizening ijodiy uslubiga ta'sir o’tkazmasdan qolmas edi.

• Konservatoriya yillarida yaratilgan asarlar orasida do major simfoniyasi e'tiborga sazovor. Bize konservatoriyada o’qib yurgan yillarida do major simfoniyasidan tashqari, bir aktli komik operasi «Doktorning uyi» va orkestr uchun lya major uverturasini ham yaratadi. Konservatoriyani bitirish yili (1857) «KIovis va Klotilda» kantatasi uchun Bize Nafis san'at akademiyasi tomonidan ta'sis etilgan Rim mukofotini oladi. Bu mukofot yosh musiqachiga davlat stipendiyasini ta'minladi va unga uch yil davomida xorijiy mam-lakatlarda badiiy mahorat sirlarini egallash imkoniyatini berdi.

• Konservatoriyani tugatgach, Bize o’zining fortepiano bo’yicha o’qituvchisi A.F. Marmontelning ta'biri bilan aytganda, «katta musiqachi» boiib yetishdi. Guno va Galevi singari opera janri-ning ikki yirik ustasi rahbarligida Bize XIX asr o’rtalaridagi fran-suz opera madaniyati an'analari bilan tanishdi. Bizening uch yil davomida Italiyada yashashi (1858—1860) yosh kompozitorning dunyoqarashiga kuchli ta'sir ko’rsatdi. Rim

X U L O S A

• Italiyada madaniyat va san`atning gullab-yashnagan bu davrida adabiyotda: Dante, Boqachcho, Petrarka; tasviriy san`atda: Rafael’, Mikelanjelo, Leonardo da Vinchi va boshqa mashxur san`atkorlar ijodi shakllandi. Italiyaning ijtimoiy hayotida musiqa yanada salmoqli o’rin tuta boshladi. Xalq musiqasi janrlari xilma-xil bo’lib, undagi ohanglarning mayinligi, nafisligi va yorqinligi professional ijodning demoqratik janrlarini vujudga kelishida zo’r ta`sir qildi. Cholg’u musiqasi rivojida eski uslub hukmronligi saqlanib kelindi. Shunday qilib musiqa san`ati ibtidoiy jamiyatdayoq paydo bo’lib, ko’p asrlar davomida turli ijtimoiy-siyosiy davrlar keskin rivojlanish etaplarini o’tadi. Insoniyat rivoji davomida uning musiqasi ham ma`lum qonuniyatlar asosida shakllanib keldi. Jorj Bize — XIX asring ikkinchi yarmida yashab ijod etgan buyuk fransuz kompozitor. U musiqiy teatrlar uchun yaratilgan eng a’lo ijod namunalari — “Karmen” operasi va Alfons Dodening “Arlezianka” dramasi uchun bastalangan musiqalar muallifidir. Asarlarini o’rganish oldimizda turgan burchimizdir.

Foydalanilgan adabiyotlar

• O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016 yil 8 oktyabrdagi F-4724-son farmoyishi Oliy ta'lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi farmoni.
• O‘zbekiston Respublikasi «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi». -T.: Sharq , 1997.
• O‘zbekiston Respublikasi ta'lim sohasini axborotlashtirish konsepsiyasi. Loyiha. O‘zbekiston «O‘qituvchi» 2004 yil. 9 aprel.
• Yu. Kremlev. Jorj Bize. Kratkiy ocherk jizni i tvorchestva. L., “Muzika”, 1935.
• A.Xaxlovkipa. Jorj Bize. M., “Muzgiz”, 1954.
• A.X.Trigulova Xorijiy musiqa adabiyoti T. Ilimzie 2009
• A.X.Trigulova CHet el musiqa tarixi. Romantizm davri T.,Nizomiy nomli TDPU 2008
• B.Levik CHet el musiqa tarixi T.O’qituvchi.1984 ̃̃

• Elеktrоn – tа’lim rеsurslаr
• www.tdpu.uz       
• www.pedagog.uz
• www.Zionet.uz
• tdpu-INTRNET. Ped