""Жүз жылдык согуш" (7-кл)

Υй тапшырмага карата суроолор

• XI к. Франциянын айыл-чарбасы кандай болгон?

• Англиянын королу Вилгельм эмне үчүн «Баскынчы» деген атка ээ болгон?

• Филипп IV Сулуу деген ким болгон?

• Иоанн Жерсиздин башкаруу жылдарын айтып бергиле?

• Францияда калк канча сословиеге бөлүнгөн?

• Хартия деген эмне?

• Генералдык Штат деген эмне?

• Хартияда эмнелер жөнүндө жазылган?

• Францияда феодалдар дыйкандарга кандай мамиле кылган?

• Англияны 56 жыл башкарган кайсы король?

21.02.19.

Тема: Жүз жылдык согуш

Согуштун себептери

• Англиялык королдор Францияга тартырып жиберишкен мурдагы ээликтерин кайтарып алууну каалашкан.
• Франциянын жеринде Англиянын Аквитания деген ээлиги болгон.
• Аквитания Англиянын казынасына эң чоң кирешелерди алып келип турган.
• Франциянын Фландрия аймагы Англия менен тыгыз экономикалык байланышта болгон.

Согуштун башталышы

• Согуш 1337-жылы башталган.
• Согуш Франция менен Англиянын ортосунда болгон.
• Англиялык король Франциянын королу Филипп IV Сулуунун небереси эле.
• Филипп IV Сулуунун балдары дүйнөдөн кайткандан кийин такка Валуа династиясы келген.
• Ошондон улам согуш башталып кеткен.
• Согуш арасында тыныгуулары менен болуп отуруп 1453-жылы аяктаган.
• Узакка созулган үчүн ал тарыхта «Жүз жылдык согуш» деп аталган.

Өлкөлөрдүн согуштук дарамети

Англиянын аскерлери атчан рыцарлар жана жөө аскерлер болгон. Жөө аскерлердин куралы чоң жаа болгон. Жаанын жебелери 600 кадамга чейин жеткен. Ал эми 200 кадамдан атканда душмандардын соот –чопкуттарын тешип өткөн.

Франциянын аскерлери рыцарлар менен жалданма жөө аскерлерден турган. Аскерлердин ортосунда ынтымагы болгон эмес. Ошондуктан согуштун алгачкы жүрүшүндө жоготууларга учураган.

Согуштун жүрүшү

• 1340-ж. Слейс деген жерде англиялыктар ийгиликке ээ болгон.
• 1346-ж. Кресиде болгон салгылашта француздар 10 ми ӊ ж ѳѳ аскерин жоготкон.
• 1356-ж. Пуатье шаарындагы салгылашта да франциялыктар жеңилип калышкан.

Франциядагы элдердин көтөрүлүшү

• Дыйкандарды француздук аскерлер, англиялык аскерлер талап-тоногон жана кыйнаган.
• Талаалар иштетилбей жана малдын саны кескин кыскарган.
• Дыйкандарды «Жак» деп кемсинтишкен.
• «Аңкоо Жак ит жандуу, ал бардыгына чыдайт», - деп шылдындашчу.
• 1358-ж. дыйкандар көтөр ү л ү ш ү Жакерия деп аталган.

• Гильом Каль деген дыйкан жетектеген. Бирок алардын көтөр ү л ү ш ү женилип калган.

Уот тайлердин к ѳ т ѳ р ү л ү ш ү

• Феодалдар дыйкандардан акчалай оброк ала башташкан.
• Англияны кара тумоо (чума) каптан калтын 3төн бири кырылган.
• Джон Болл элге ү г ү т иштерин ж ү рг ү зө баштаган, аны бир нече жолу т ү рмөгө камашкан.
• 1381-ж. көтөр ү л ү шч ү лөрд ү Уот Тайлер жетектеген.
• Көтөр ү л ү шч ү лөр орок, балта, айры менен куралданышкан. Алар Джон Боллду камактан бошотушкан.

Уот Тайлердин женилишинин себеби

• «Мени эркиндикке алып чыгуу аздык кылат, б ү тк ү л Англияны эркиндикке чыгаруу керек», - деп айткан Джон Болл.

• 14 жаштагы король дыйкандар менен жолугушуу кылып, аларга грамота берген.
• Ал грамотада дыйкандардын эркиндиги, барщинанын жоюлушу, эркин соода жана козголоңчу дыйкандарды кечиргендиги жөн ү ндө жазылган.
• С ү йлөш үү лөр учурунда Уот Тайлерди найза менен сайып өлт ү р ү шкөн, дыйкандар жеңилип калган.

Ричард II

Францияда Жанна Д ʼАрктын эрдиги

• 18 жаштагы Жанна Д ’Арк душмандарды женээрине көзү жетип, эркектин кийимин кийип, англиялыктарга каршы салгылашкан.
• 1429-ж. Орлеан шаарынын калкына жардамга келип 9 күндүн ичинде англиялыктарды душмандардан бошоткон.
• Анын катышуусу менен Франциянын бир катар жерлери душмандардан бошотулган.
• Баатыр кызды көрө албагандар королдун айланасында ага ишенбөөч ү л ү к жаратышкан.

Жанна Д ʼАрктын өлүмү

• Парижде болгон салгылашта Жанна Д ’Арк жарадар болуп артка чегинет.
• Жолдон аны бургундиялыктар колго түшүрүп, англиялык аскерлерге сатып жиберишкен.
• Жанна Д’Арк 1 жыл түрмөдө отуруп, запкы жеген.
• Англиялыктарга сатылып кеткен француздар ал сыйкырчы, чиркөөгө шек келтирди деп 1431-ж. 30-майда Руан шаарынын аянтында өрттөп өлтүрүшкөн.
• 19 жылдан кийин аны иши каралып, акталган.
• XXк. Рим папасы Жанна Д’Аркты ыйыктардын катарына кошкон.

100 жылдык согуштагы негизги салгылаштар

№

Салгылаштын аталышы

1

Креси салгылашы

Хронологиясы

2

Жеңген өлкө

1346-жылы

Пуатье салгылашы

3

Эзанкура салгылашы

Англия

1356-жылы

4

5

Орлеан салгылашы

Англия

1415-жылы

Англия

Кастийон салгылашы

1429-жылы

Франция

1453-ж.

Франция

Ж үз жылдык согуштун бүтүшү жана кесепеттери

• Жанна Д’Арк өлгөндөн кийин элдик боштондук согуш кулач жайды.
• Нормандия, Парижде баскынчыларга каршы көтөрүлүштөр чыккан.
• Көтөрүлүшчүлөр союл, айрылар менен куралданышкан.
• 1453-ж. англиялык король Францияга тынчтык келишимин сурап кайрылган.
• 1453-ж. Аквитаниядагы Бордо шаарынан англиялык аскерлерди француз армиясынын сүрүп чыгышы менен 100 жылдык согуш аяктаган.

Англиядагы кызыл жана ак розалар согушу

• 100 жылдык согуш аяктагандан кийин Англияда Лапкастер жана Йорк урууларынын ортосунда 30 жылдык согуш чыккан.
• Йорк уруусунун гербинде ак розанын, Лапкастер уруусунун гербинде кызыл розанын т ү спөл ү болгон.
• Лапкастер уруусундагы Генрих Тюдор Йорк уруусунан чыккан Елизаветага ү йлөнгөндөн кийин согуш аяктаган.
• Королдун гербинде ак жана кызыл роза с ү рөт ү кошулган.

Бышыктоого карата суроолор

• 100 жылдык согуш кайсы өлкөлөрд ү н ортосунда болгон жана согуштун себеби кайсы?
• Согуштун алгачкы учурунда кимдер жеңишке жете башташкан?
• Жакерия деген эмне?
• Англияда дыйкандар көтөр ү л ү ш ү н ким жетектеген?
• Көтөр ү л ү шч ү лөрд ү басуу ү ч ү н Англиялык король Ричард II кандай кадамга барды?
• Жанна Д ‘Арк деген ким болгон?
• Эмне үчүн Жанна Д ‘Арк өрттөлүп өлтүрүлгөн?
• 100 жылдык согуш кандай аяктаган?
• 100 жылдык согуш аяктагандан кийин Англияда кандай согуш уланган?
• Уот Тайлер деген ким болгон?

§22. Υй тапшырма