Зордук зомбулук

Иш чаранын темасы:

/й-б\лъъдъг\ зордук –зомбулук жана кылмыштуулук.

Иш чаранын максаты:

• Зордук-зомбулук къйъгъй\н болуп жаткандыгын ата-энелерге т\ш\нд\р\\.

• /й-б\лъъдъг\ зордук зомбулуктун т\рлър\ менен ата-энелерди тааныштыруу.

• Ата-энелердин чыныгы ата-энелик аброй жана аны балдар менен болгон мамиледе кърсът\\ зарылдыгы жън\ндъ т\ш\н\ктър\н калыптоого къмъктъш\\.

Ъткър\\н\н формасы: Тренингдин элементтерин камтыган лекция.

Иш чаранын ж\р\ш\:

1.Кириш\\.

Мугалим:- Саламатсыздарбы, урматтуу ата-энелер! Биздин б\г\нк\ иш чарабыздын темасы: «/й-б\лъдъг\ зордук-зомбулук». Официалдуу эмес булактардын маалыматы боюнча Кыргызстанда ар бир търт\нч\ \й-б\лъдъ балдарга карата зордук-зомбулуктун катышы бар. Биз б\г\н бул мааламатты тъг\ндъй же далилдей албайбыз.

Биздин максат-бул къйгъйд\ т\ш\н\\ жана балдарыбыздын турмушуна анын залакасы тийп калышын болтурбоо.

2.Доклад.

/й-б\лъдъг\ зордук-зомбулук:т\рлър\,формалары,натыйжалары.»

Акыркы учурда биз балдарга карата болгон зордук зомбулук жън\ндъ къп угуп жатабыз. Балдарга карата каардуу мамиле, алардын эмгегин пайдалануу байыркы мезгилдерден бери эле болуп келгени белгил\\. Тарыхка кайрылсак, буга къптъгън мисалдарды табууга болот. Тынымсыз ж\р\п келе жаткан гумандаштыруу процесси коомчулуктун къё\л\н бул къйгъйгъ бурду.

Бир нече коомдук жана укуктук ъзгър\\лъргъ карбастан, балдарга карата болгон зордук-зомбулук жаш балдардын ъл\м\ жана жаракат алуусу бардык ълкълърдъ бирден бир негизги къйгъй болуп келет. Жаш балдар \й-б\лъдъ да, андан сырткары да зордук зомбулука дуушар болушууда.

Зордук-зомбулук-бул аргасыз кылуу,кулдук, таарынтуу, ъз\м билемдик.

/й-б\лъдъг\ зордук-зомбулук деп,\й-б\лън\н бир м\чъс\н\н башка м\чъс\нъ карата \й-б\лъл\к бийликти,къзъмълд\ жана коркунучту сез\\н\ сактап калуу максатындагы ж\р\м-турумун т\ш\нъб\з./й-б\лъдъг\ зордук-зомбулук –бул жакын адамдардын бир-бири менен болгон мамилеси, кайсы бир убакытта бирин-бири кысымчылка алуу же кандайдыр бир зыян келтир\\. Дагы бир аныктамасы: \й-б\лъдъг\ зордук зомбулук деп, \й-б\лъ м\чълър\нъ системалуу т\рдъг\ агресивд\\ жана кастык аракеттерди т\ш\н\шът. Анын жыйынтыгында зордук-зомбулук кылынган обьектке зыян, жараат, кемсинт\\ же ъл\м алып келиши м\мк\н. Зордук-зомбулук ъсп\р\мдър чъйръс\ндъ да болушу ыктымал.

Зордук-зомбулуктун максаты, бул же тигил укуктарды жана артыкчылыктарды ъз\нъ ыйгарып алуу; ошондой эле кемсинт\\, коркутуу, шантаждоо жана башка жолдор менен адамды башкаруу жана къзъмълдъъ болуп саналат.

/й-б\лъъг\ зордук-зомбулук ар т\рд\\ багытта болушу м\мк\н:

• К\йъъс\ тарабынан аялына карата;

• Аялы тарабынан к\йъъс\нъ карата;

• Ата-энененин бири же экъъс\ тарабынан балдарына карата;

• Улуу балдары тарабынан кич\\ балдарына карата;

• Улуу балдары тарабынан же неберелери тарабынан ата-энесине же кары-картаё туугандарына карата.

• /й-б\лън\н м\чъс\ тарабынан экинчи м\чъс\нъ карата.

Зордук-зомбулуктун курмандыгы къпч\л\к учурда \й-б\лъън\н алсыз м\чълър\ болот.

/й-б\лъдъг\ зордук-зомбулуктан жабырлагандардын 70 пайызы аялдар жана жаш балдар т\зът. Къпч\л\к учурда зордук-зомбулуктун бир канча т\рлър\ бир учурда болуп калганын жолуктурууга болот.

Зомбулуктан жабыркаган балдардын социалдык өнүгүүсүндөгү өзгөчөлүктөр

Зомбулукка учураган балада жетиштүү билими жок болгондуктан, коомго аралашууда көптөгөн кыйынчылыктарга дуушар болот. Мындай бала көйгөйлөрдүн чечилишин криминалдык тармактардан издеп, уурулукка берилет. Алкоголдук ичимдикти, баңгизаттарды колдонуп, кыз бала болсо сойкулук менен алектенип кетиши ыктымал.

.

Эл аралык серепчилер Кыргызстанда бул багытта күчтүү мыйзамдык база бар экендигин, бирок ал толук иштей албай жаткандыгын айтып, буга эң биринчи эле себеп, бул жабыркаган адамдардын пассивдүүлүгү менен байланыштырышкан. Алар жабыркоочулар көп учурда укук коргоо органдарына кайрылышпастан, зордук-зомбулук турмушка чыдап жашап же \й-б\лъъл\\лър болсо ажырашып кетип жаткандыгын белгилешкен.

2009-жылы да бул багытта республиканын бардык аймагында “Аялдардын укугу – бардык адамдын укугу” аттуу маалыматтык кампания жүргөн. Анын алкагында ар кыл теледебаттар, ток-шоу, тегерек стол, мектептерде, ЖОЖдордо лекция, семинарлар уюштурулган. Баардыгы болуп акция 400 миңден ашык адамды камтыган.

Үй-бүлөлүк зордук-зомбулук дейбиз, а үй-бүлө деген эмне? Үй-бүлө - бири - бири мене байланышы бар адамдардын тобу. Бул топтогу адамдардын укугу бир, “мен эркекмин, мен акча табам, мен өзгөчө укуктарга ээмин, менин айтканым бул үйдө “мыйзам”, укуктарым аялдыкына караганда жогору” деген эркектер да жок эмес.

Ал эми азыр Зордук-зомбулуктун т\рлър\н\н карап кърсък.

1-видео:

К\ч колдонуп зордук кърсът\\:

Зомбулуктун бул түрүнө, баланын өмүрүнө, ден-соолугуна терс таасирин тийгизген коркунучтуу жагдайлар кирет. Мисалга уруп согуп зомбулук кърсът\\, бул баланын ден соолугуна,денесине атайын т\рд\\ зыян келтир\\ болуп саналат.Ошентип чоё кишилер баланы ъз\нъ толук баш ийдиришет.Зомбулука туш болгон балдар абдан коркок же тескерисинче абдан албуут болушат же т\нт келишет.Андай балдар башкаларга каршылык кърсътъ алышпайт же ътъ агресивд\\ болушат алар досторуна эле эмес жаныбарларга да катал мамиле кылышы м\мк\н.

2-видео:

Сексуалдык зомбулук: -Бул \й-б\лън\н жашы жете элек ир м\чъс\н\н же ъсп\р\мдърд\н жыныстык кол тийбестигине сексуалдык м\нъздъ шек келтир\\, кол салу. Бул жашы жете элек ъсп\р\мд\ анын макулдугу менен же макулдугусуз жыныстык катнашка алып барган аракеттер. Баланын жыныстык катнашка макулдугу мындай аракеттерди зордолбогон деп эсептъъгъ негиз боло албайт, анткени бала мунун ъз\ \ч\н терс кесепттерин билбейт.

3-видео:

Психикалык-эмоциялык зордук-зомбулук :-Баладрга карата катал мамиленин бир т\р\ бул Психиалогиялык -эмоциялык зордук-зомбулук деп аталат.къпч\л\к адамдар муну чындыгында зомбулук деп эсептешпейт.Антекни биз мындай зомбулукты чыныгы турмушта къп колдонобуз, чексине т\рт\п, кемсинтип, мазактап, съг\п кыйкырабыз.Балдар аткара албаган талаптарды койобуз.Баланын эмгегин сыйлоо абдан манил\\,Анткени биз търългъндън тартып жараткан кудай бизге адамдык кадыр барк ыйгарган, анны тебелеп тепсъъгъ эчкимдин акысы жок.Андыктан ата-энелер да баларына жумшак мамиледе болууга абдан манил\\, алардын балдарга с\й\\с\н билдир\\с\нъ колдоо кърсът\\с\нъ эч качан кеч болбойт.

4-видео:

Баланын керектөөлөрүнө жана кызыкчылыгына кайдыгер мамиле жасоо

Эгерде балага жетишт\\ къё\л бурбасак,анын муктаждыгына кайдигер болсок, анда биз ал баланын ън\г\\с\нъ шарт т\збъй жаткан болобуз. Баланын эң негизги керектөөлөрүн (тамактануу, кийинүү, жашай турган жай, билим алуу, медициналык кызмат) ата-энелери, баккан кишилери тарабынан камсыз кылынбоосу. Мисалга алсак, балдарын кароосуз калтырып, анын кесепетинен баланын өмүрүнө, ден-соолугуна зыян келтирген абалдар түзүлгөн учур. Дагы бир коркунучтуу абал, бул баланын түйүлдүк кезинен эне мээримине, сүйүүсүнө ээ болбошу. Мындайча айтканда,калоосуз бойго б\т\ш\.

5-видео:

Балдарды оор жумушка мажбурлоо

Бул атайы билип туруп ден-соолукка зыян келтир\\, физикалык оордук келтир\\,эркиндиктен, турак жайдан, тамак аштан, кийим кечеден жана башка турмуштук нормалдуу шарттардан ажыратуу,ошондой эле ата-энелердин жашы жете элек ъсп\р\мдърд\ камкордука алуудан, ден соолугун,кароодон, коопсуздугун камсыз кылуудан баш тартышы.

Зордук–зомбулуктун жакынкы жана алыскы залакалары:

Жакынкы: Көк алалар, сыныктар, ички органдарынын жабыркашы, кусуусу, эстен тануусу.

Алыскы: Баланын денелик жактан жана психикалык өнүгүүсү жабыркап, ар кандай соматикалык ооруларга, инсандык жана эмоционалдык бузулууларга дуушар болушу.

Жогоруда аталган бардык зордук-зомбулуктун түрлөрүн балага карата колдонуу ар кандай кесепеттерге алып барат. Алардын баары баланын ден-соолугуна жана өмүрүнө зыян келтирет. Жабыркаган баланын психикасын калыбына келтирүү өтө чоң аракеттерди талап кылат. Статистикалык маалыматтарга таянсак, зомбулукка учураган 100 баланын арасынан бир-экөөсү сөзсүз түрдө курман болот.

Биздин иш чара бир гана Зордук-зомбулук эмес кылмыштуулук да болгондугу \ч\н сиздерге бир аз суроолор менен кайрылсак.

1

1. Эмне \ч\н азыркы балдар акчаны 1-орунга койушат?

2. Балдарды кантип окууга кызыктырасыз?

3. /йдън мектепке деп чыгып бирок мектепке келбей ж\ргън балага ким к\нъъл\\?

4. Балаёызга мектеп окуучулары тарабынан салык салынганын билсеёиз эмне кыласыз?

2

1. Укук коргоо органы деген эмне же ким?

2. Алардын милдеттери?

3. Мектептеги орду?

3

1. Суисиддин мусулманчылыктагы къз карашы.

2. Эрте жаштагы кыздардын никеге турушу.

4

1. Мугалимдердин окуучуларга милдети.

2. Учурдагы мугалимдин орду.

5

1. Мектепке келбей ж\ргън балдарга ким же эмне себеп?

2. Силер зомбулукка жолуккансыёарбы?

Уурулук боюнча ролик:

Сот отуруму:

Ролик:

Жыйынтыктоо: Мугалим.

Урматтуу ата-энелер! Иш-чараны жыйынтыктоо негизингде,мен сиздерге биздин тарбиялообуздун балаг тийгизген таасирлери тууралуу айтып ътсъм:

• Эгерде баланы дайыма сындасак,ал анда жек къргънгъ \йрънът.

• Эгерде бала кастыкта жашаса, ал агресивд\\л\ккъ \йрънът.

• Эгерде баланы мазактап к\лсък, ант т\нт болот.

• Эгерде баланы жемелесек, анда ал к\нъъл\\ болуп жашаганга \йрънът.

• Эгерде бала сабырдуулукта чоёойсо, анда ал башкаларды т\ш\н\\гъ \йрънът.

• Эгерде бала коопсуздукта жашаса, анда ал адамдарга ишен\\гъ \йрънът.

• Эгерде баланы колдошсо, анда ал ъз\н балоого \йрънът.

• Эгерде баланы мактасак, анда ал ыраазы болууга \йрънът.

Эске туткула! Ъз баласын ырайымсыз мамиле кылган ата-энени эч нерсе актай албайт. Бала кул эмес, ата-эне бий эмес.

Къё\л бурганыёыздарга чоё рахмат!

Жыйынтыктоо ролиги.

5