Бауыржан-батыр т?л?а

Бауыржан Момыш?лы -батыр т?л?а

Ма?саты:О?ушыларды Бауыржан Момыш?лыны? ?мірі мен ерліктері, айт?ан на?ыл с?здерімен таныстыру

Т?рбиелігі:Жас ?рпа?ты елін, жерін, Отанын с?юге т?рбиелеу

Дамытушылы?ы: О?ушыларды? ойлау, есте са?тау ?абілеттерін, с?йлеу м?дениеттерін дамыту

К?рнекілігі: интерактивті та?та, кітаптар к?рмесі, на?ыл с?здер.

Ж?ргізуші: ??рметті ?стаздар, ата-аналар, о?ушылар! Сіздерді Халы? батыры Бауыржан Момыш?лыны? ?мір жолына, отаншыл ?рекетіне арнал?ан т?рбие са?атымызды тамашалау?а ша?ырамыз.

Ма?дайда?ы наркескенні? бірісі?,

Ерлігі?мен, ?рлігі?мен ірісі?.

Хал?ы?менен біргесі? сен, жан ата,

?мытылмайды ?негелі ?лы ісі?!

С?ния: Бізді? санамызда атамыз Бауыржан мен Жуалы ауданы т?сінігі бір-бірімен ?осарланып ?алыптас?ан ??ым. ?йткені б?л жер – атамызды? «кір жуып, кіндік кескен жері», ?асиетті ?ш?ан ?ясы. ?ткенсіз б?гін жо?, б?гінсіз ерте? болмайды десек, б?л ?лкені? аты б?рын «Мы?б?ла?» бол?ан екен. Ал Жуалы ауданы болып кейін, Ке?ес заманында, 1928 жылы ??рылыпты. ?азір Бауыржан Момыш?лы ауылы.

Алмат:

Бауыржан Момыш?лы ?з ту?ан жерін былай сипаттайды:

Ту?ан жерім Мы?б?ла?, арналы А?сай,

Ішсем суы татиды шекер, балдай

?ыз?алда?, ?алы? егіс, к?к жо?ырш?а

Сенен арты? жер, шіркін, ?тер ?андай.

Наурызбай: 1910 жылы 24 желто?санда Мы?б?ла?ты? басында, ас?арлы тауларды? б?ктерінде, желмен ыр?ала сыбдырлап ?н сал?ан ?ара?айды, ?айы?ды, ?ыз?алда?ты ?лкені? баурайында ?аза? хал?ыны? бірегей ?лы Бауыржан атамыз д?ние есігін аш?ан екен. Атасы Имаш «?мірге ?л келді» деп с?йіншілеп, жан – жа??а кісі шаптырып, жар сала ту?ан туыстары ?уаныпты. Шілдехана жасаса, ол той?а ?ласыпты. Той со?ында Имаш атасы ел ?арияларынан ала?ан жайып бата с?ра?ан екен. Сонда ?ариялар: «Т?л немере?, бел немере? ?ой, бата беру ж?ні ?зі?іздікі» депті.

Атасы «Алатауды? ?ыраны мол еді,-

?ыра?ы болсын, ??лыным.

?ойнауы су?а мол еді,-

Б?ла?ы болсын, ??лыным.

Б?л жер батырлар т?рі еді,-

Сы?арлы болсын, ??лыным!

?умин!» деген екен.

С?ния: Міне, осыдан-а? атасыны? болша?та немерем елін, жерін с?йетін ер болсын, хал?ына шыра? болатын ?л болсын деген арман-тілегі ай?ын танылады.

Ал Бауыржанны? ?з ?кесі еті тірі, ?олы шебер, к?кірегі ояу, к??ілі сергек, о?ымаса да то?ы?аны к?п, ?ле? шы?арып, жиын-той?а ?атысып, айтыс?а да т?скен а?ын адам, шымыр денелі, тере? ойлы жан бол?ан.

Орынк?л: Бауыржан Момыш?лыны? т?рбиесінде ?жесі ?ызтумас ерекше орын ал?ан. ?жесі немересін халы?ты? ?н-жырына, ертегі-??гімесіне сусындатып ?сірген.

Бауыржанны? анасы Р?зия-?аза? келіні. Шешесінен ?ш жасында жетім ?ал?а, оны ?жесі мен ?кесіні? ??гімелерінен білетін жазушы Бауыржан ол кісі туралы к?п жаза алмайтын еді.С?йте т?ра,кішкентай ?мір ?зігі ар?ылы-а? білікті, ?лтты? салт -д?ст?рімізге жетік, ибалы,иманды ?аза? келініні? жа?сы болмысын ?те ?демі,?рі д?л бейнелеген.

?н:Анашым

К?рініс: ( Бауыржан?а атасыны? берген батасы)

С?ния:

Т?рбиелеп бапта?ан т?легі?ді,

Ту?ан елім тілеймін тілегі?ді.

Са?ан ?арай сада?ын кім кезесе,

?ал?ан етіп тосамын ж?регімді,- деп Асан ?ай?ы бабамыз а?са?ан, ?ытай саяхатшысы с??тан?ан, орыс зерттеушілері тамсан?ан Жуалыны? Мы?б?ла? айма?ында д?ниеге келген батыр сын са?атта Отанды жаудан ?ор?ау ?шін сап?а т?рады. Б?л 1941 жыл еді.

Орынк?л:

Б.Момыш?лы 207 ?рыс?а ?атыс?ан, 5 рет ?оршауда ж?ріп шай?ас?ан, 27 рет ?скери ?ылымдарды? айтуынша, со?ыс тарихында болма?ан тактикалы? жа?алы? жасап, 2 рет ауыр жара?аттан?ан.

Жалпы ?лы Отан со?ысында А.Матросовты? ерлігі-207 рет ?айталанса, бізді? панфиловшыларды? ерлігін ешкім ?айталай алмады. Москва т?бінде фашистер 500 мы? адамын жо?алтып, 1300 танктен айырылды.2300 зе?бірек, 15 мы?нан астам машина мен бас?а да техникалардан айырылды.М?ндай шы?ынды фашистер к?рмеген еді. „Біз же?ілмейміз!„деген фашистік армия шынымен тал?андалды.

Ба?тыг?л: ?аза?станды? генерал-майор И. В. Панфиловты? басшылы?ымен 1941 жыл 15 шілдеде Алматы облысы Тал?ар ?аласында ?аза?стан мен ?ыр?ыстан ?ландарынан 316 ат?ыштар дивизиясыны? 1073 ат?ыштар полкі жаса?талды. Ал 31 шілдеде полк ант ?абылдады, ?ызыл Армияны? ?атарына ?осылды. Олар жауынгерлік машы?тандырып ?тіп, ?рыс ж?ргізуді? тиімді ?діс-т?сілдерін ме?геріп, ?йымшылды?ы, т?ртібі жа?ынан к?зге т?сті.

Азамат:

Панфиловтан бата алып,

Артыма ерді мы? солдат

Та?дырын ма?ан тапсырып,

Ел ?лдары мы? солдат.

Белуардан ?ан кешіп,

Ж?зден аса со?ыста

Бал орнына у ішіп,

?ан майданда ?ан кешіп,

Намыс туын к?тердік.

? имылдады мы? батыр,

Мы??а татып бір батыр.

Атамекен жері ?шін,

? асиетті ел ?шін,

Болмай ?алар кім батыр.

Ба?тыг?л: М?скеу ?шін шай?аста И. В. Капровты? панфиловшы ат?ыштар полкі мен а?а лейтенант Бауыржан Момыш?лыны? бас?ар?ан батальон жауынгерлері ас?ан ерлік к?рсетті.Жауынгерлер батырлы?ты?, досты?ты?, т?ртіптікті?, ?йымшылды?ты? ?лгісін к?рсетіп, ?здерінен к?шті т?рт есе басым жаумен бір ай бойы к?ресіп, д?шпанды ойсырата же?іліске ?шыратты. Осылайша 316 ат?ыштар дивизиясы М?скеу т?біндегі аты а?ыз?а айнал?ан ерліктері ?шін «?ызыл ту» орденімен марапатталады.

Наурызбай:

Со?ыста бір -а? за? бар мен білетін,

Я ?ліп, я болмаса ?лтіретін.

Ж?ректе жанып т?р?ан ж?лдызы?ды,

Жандандыратын болмаса,с?ндіретін.

Со?ыста бір-а? за? бар мен білетін,

Кеуде?мен ?ор?ап ?алу жерді? бетін.

Жас ?аны? ту?ан жерде бос?а а?пасын,

Онсыз сен к?ре алмайсы? жерді? бетін

?н:Со?ыстан ?айт?ан солдаттар ?ні:Т.?білхатин С?зі:С.М?уленов

Ба?тыг?л:

Момыш?лы ?мірбаяныны? е? жауапты кезе?інде М?скеу т?біндегі шай?ас ерекше орын алды.1941 жылы ?азанны? он бесі к?ні та? атар-атпастан панфиловшыларды? И.В.Карпов бас?ар?ан 1073 -полкті? ?ор?аныс шебіне фашистер шабуылын тынымсыз ?айталай берді.Ал?ан жолынан, айт?ан с?зінен ?айтпайтын ?айсар командир Бауыржан роталарды? со?ыс ?омылын жа?а тактика?а жанастыра отырып,операцияны орынды бас?ара білді.Осы к?ндердегі арпалыс кезе?дерінде жау?а ?айсарлы?пен ?арсы т?рып,майдан даласында ерлік к?рсеткендерді? ішінде ?.Ш?ріпов, Р.Жан?озин, Б.Жетпісбаев, М.?лімжанов, Д.Снегин, Е.Таймасов, Т.Ахтановтарды? ерлігі бір т?бе.

Алайда аласпыран ?ысылша? жа?дай?а ?шыра?ан кейбір полктерді? баталон, роталармен байланысты ?зіліп,жауынгерлерді? ?ай жерде,?андай халде екенін білу ?иынга со?ты.

Сондай жа?дай?а ?шыра?андарды? бірі -Бауыржан бас?ар?ан бірінші батолон еді.Бауке? енді шегінуді? на?ты жоспарын жасады.Батальонны? алдында ж?ретін 15 адамнан ??рал?ан барлаушы ?ойып взвод-взводпен б?лек-б?лек болып, бірні? ізімен бірін ж?ргізе ж?ргізуді ?й?арды.Батальон алдында?ы барлаушыларды а?а лейтенант Рахимов пен саяси жетекші М?хамет??л Сл?м??лов бас?арды.К?ндіз жау к?зіне т?спеу ?шін жауынгерлеріне т?нделетіп ж?руді б?йырды.К?ндіз жау к?зіне т?спеу ?шін жауынгерлеріне т?нделетіп ж?руді б?йырады.К?ндіз жау к?зіне т?спеу ?шін жауынгерлеріне т?нделетіп ж?руді б?йырды.К?ндіз ?алы? то?айда тыныстап,т?нде барлаушылар ар?ылы белгіленген ба?ытпен са?тана ж?ріп отырады.? алы? ?ара?айлы то?ай іші ?ар.Жауынгерлер шаршады.?йтсе де табанды т?зімділік к?рсеткен батальон екі к?ннен кейін Новлянск пен Ивановск деревняларыны? аралы?ынан шы?ты. Барлаушыларды? айтуы бойынша,осы Ивановск деревнясында панфиловшыларды? 1075-полкіні? бірінші батальоны т?радыекен. Б?лар ?лі шай?ас?а ?атыспапты.?діс?ой, т?жірибелі комдив И.В:Панфилов б?л полкті уа?ытша ?дейі резервте ?стап т?р екен.Б.Момыш?лы бас?ар?ан батальон т?гелдей аман орал?ан жауынгерлерді зор ?уанышпен ?арсы алды.Бауыржан баста?ан батальон жауынгерлерін к?ргенде И.В.Панфилов ?уан?аннан к?зіне жас алды.Иван Василевич к?птен к?рмеген бауырын кездестіргендей Бауыржанды ?усыра ??ша?тай алып,бетінен с?йіп, „Жарайсы? с???арым„ деп ар?асынан ?а?ты.

Алмат:Ел аузында а?ыз бол?ан есімі

Ат?ан о?тай айт?ан с?зі кесімді

Ерге лайы? мінегі оны? найза?ай,

А? боз атпен ?ол басы боп к?сілді.

?алт еткенде естеліктер ?алдырып,

?оршау б?з?ан ?оршау б?з?ан жауды естен тандырып,

Ер Бауыржан ата есімі рух берген,

Ж?ректерде жігер отын жандырып.

?ызу ?анды командир ол намысты,

Жау?а ?арсы жан аямай алысты.

?мытпаймыз ?а?арманы халы?ты?

Батыр ата Бауыржандай арысты

?н:Бейбітшілік са?талады с?зі: ?.Есбаев ?ні Н.Ш?кенов

Азамат: Полковник Бауыржан Момыш?лы с?рапыл шай?астар?а ?атысушы ?ана емес ол жетекші командир д?режесіне дейін к?терілді.

Бауыржан Момыш?лы - ?діл, ?ткір, шыншыл, ?ыра?ы, айбынды, арлы, рухы к?шті ?скери басшы.

Бауыржан Момыш?лы тек ата?-да??ы шы??ан батыр ?ана емес, тере? ойлы, ?зіндік пікір тол?анысы бар, ал?ыр да тап?ыр азамат деп ба?алан?ан ?аза? хал?ыны? за??ар жазушысы М?хтар ?уезов

Алмат: ?лы Отан со?ысы кезінде ерліктері ?шін ?аза?станды? 518 жауынгер Ке?ес Ода?ы Батыр ата?ын алды. Оны? ішінде б?л ата??а 1990 жылды? 11 желто?санында Бауыржан Момыш?лы да кешеуілдеп барып ие болды.

С?ния: Б?л ?ділетсіздікті? себебін ?андык?йлек досы Дмитрий Снегин Бауке? туралы естелігінде былай деп жаз?ан:

«Талантты ?олбасшы Бауке?е ?ысымшылы? жасау сонау майданнан бастал?ан. Оны? ?скери іске бейімдігі, туашылды?ы, батылды?ы кейбір басшыларды? шымбайына батып, к?ре алмай ая?ынан шалды. Оны? кемшілігіне ?уанып, жетістігіне налыды».

-Б.Момыш?лы ?зіне арнап 1947 жылы 6 желто?санда жаз?ан бір шума? ?ле?інде былай дейді:

?адірін білмеппіз ?ой тірі кезде,

Деп жылар сорлы ?аза? мен ?лгенде.

?рпа? атар сексен мен ж?здігімді,

Тарихты? т?кпірінен с?з келгенде

Ба?ыт: Со?ыс кезінде ?ан кешіп ж?ріп істеген адал е?бегі ?діл ба?аланба?ан Бауке? м??алмас ерлік-жігерді?, к?ш-?айратты?, а?ыл-парасатты?, ар-ожданны? иесі бол?анды?тан осыншама жылдар бойы ж?регін сыздат?ан. Бауке?ні? со?ыс, отаншылды? та?ырыбына жаз?ан ма?алалары, ?анатты с?здері шыр?ырап шынды? іздеген жан ай?айыны? жа??ыра шы??ан ?ні іспеттес.

С?ния: Бауыржан Момыш?лы 1941 жылды? к?зінен бастап, со?ыс ая?тал?ан?а дейін батальонды, полкты, ал со?ыс ая?тал?аннан кейін дивизияны бас?ар?ан. Жо?ар?ы ?скери академияны бітіріп, сонда ?стазды? еткен. Кейін біржола шы?армашылы? е?бекпен ш??ылданып, ?аруды? орнына ?алам ал?ан.

Орынк?л:Б.Момыш?лыны? ?аламынан шы??ан шы?армалар к?п.Соларды? бірегейін атаса?, „?анмен жазыл?ан кітап„, „?ш?ан ?я „, „ Москва ?шін шай?ас,,, „ Мені? отбасым „, „Майдандас достарым„, „ генерал панфилов„, „ Т?леген То?таров„, „Адам ?айраты„, „Артымызда Москва„Б.Момыш?лы орыс ж?не ?аза? тілдерінде бірдей жазады.Оны? „Бізді? отбасы, „Артымызда Москва„, „Майданда?ы кездесулер„ сия?ты кітаптары бірнеше шетелдік тілдерге аударылып басыл?ан.

С?ния: Бауке?ні? отан, отаншылды?, ?скери та?ырыптарына жаз?ан ?анатты с?здері, ма?ал-м?телдеріні? т?рбиелік м?н-ма?ызы ?з алдына бір т?бе.

* ?скерсіз ?олбасшы-?ау?арсыз,

Басшысыз ?скер - ?лсіз.

* Сын ерді шы?дайды, ?ор?а?ты ?инайды.

* Ел ?шін аянба – ерлігі?е сын,

Ж?рт ?шін аянба – жігіттігі?е сын.

Орынк?л: Ма?танба?ын мас болып,

Абырой алса? табыс?а.

?оян болып ты?ылып,

Жау к?лгенде ?амыс?а

Арыстансыма а?ырып.

Данышпансыма а?ылдан,

Елемей к?зге жалпыны

Айрылып ?алма жа?ыннан.

*Т?ртіп -т?н ?шін, ынтыма? жан ?шін керек.

*Тіртіпке бас иген ??л болмайды.

*Елсіз ер болмайды

Ерсіз ел болмайды.

*Тізе б?гіп тірі ж?ргеннен

Тіке т?рып ?лген арты?

*К?ре алма?ан к?з сорлы,

Айтылма?ан с?з сорлы.

Азамат:

*Ерді? туы -намыс.

*Сен жаудан ?ашса?,?мір сенен ?ашады.

*Ерлік -елді? ?асиеті, ж?ректілік -жігіттікті? ?асиеті.

*Отан ?шін то?а т?с – к?ймейсі?.

*Опасызда Отан жо?.

С?ния: Бауыржан Момыш?лы туралы ?аншама к?ркем шы?армалар д?ниеге келді. Олар Александр Бекті?,,Арпалыс„,?зілхан Н?ршайы?овты? „А?и?ат пен а?ыз„, келіні Зейнеп Ахметованы? „Шуа?ты к?ндер„, ?лы Ба?ытжан Момыш?лыны? „Жанымны? жары? ж?лдызы„ж?не та?ы бас?а шы?армалар.

Ба?ытг?л:Бауыржан Момыш?лыны? игерген ?нерлері к?п.Атап ?тсек:

*??ралайды к?зге ат?ан мерген.

*Турникке тартылу ж?не бас?а спорт т?рлерінен де озы? жетістіктерге жеткен.

* Ат ??ла?ында ойнайтын шабандозды?ымен атбегілігімен аты шы??ан.М?скеу т?біндегі шай?аста?ы ата?ты а?боз аты туралы ??гіме к?п.

* ?сіресе ?арама?ында?ы жауынгерлерді со?ыс?а т?рбиелеуде ?те озы? т?жірибе к?рсеткен.На?ыз ?а?армандарды т?рбиелеген ж?не жауынгерлерді? „Батька„, „А?са?ал„ дегендей ?ошеметтеріне ие бол?ан.

*?скери ?олбасшылы?ы ?з алдына б?лек ?нгіме.Генералдар?а саба? берген ?стазды?ы да - б?лек ??гіме.,,Б.Момыш?лыны? со?ыс тактикасы „ деген о?у п?ні Израиль еліндегі ?скери о?у орындарында о?ытылады ж?не студенттер ол п?ннен емтихан тапсырады.Кубаны? ?скери мектептерінде де Бауыржанны? со?ыста?ы ?діс - т?сілдері бойынша д?ріс беріледі. Осыны ескерсек, Б.Момыш?лын ?скери ?ылымны? на?ыз білгірі деуге болады.

* Кітабы ?лемге тарал?ан жазушы.

* К?пшілікке белгісіздеу ?нері -суретшілігі.

* Бильярд ойыныны? шебері.Сегіз шарды то?па?тай тор?а то?ыт?ан с?ттерін ескерсек, б?гінгіні? е? мы?ты билярдшыларымен б?йгеге т?сетіндей ?абілет иесі.

*С?зге шешен ж?не тап?ыр.

С?ния: Темірше Сарыбай?лы „Бауыржан„

?н: М?рагерлер