Т?уелсіз ?аза?стан Республикасыны? "Білім туралы" За?ында "Білім беру ж?йесіні? міндеті -?лтты? ж?не адамзатты? ??ндылы?тар, ?ылым мен практика жетістектері негізінде жеке адамды ?алыптастыру?а, дамуту?а ж?не к?сіби шы?дау?а ба?ыттал?ан білім алу ?шін ?ажетті жа?дайлар жасау "деп атап к?рсетілген.
Б?гінгі та?да жас ?рпа?ты ?з хал?ыны? тарихын, тегін, салт- д?ст?рін, тілін, білімін ме?герген м?дениетті, адами ?асиетті мол шы?армашылы? т?л?а етіп т?рбиелеу-?мір талабы, ?о?ам ?ажеттілігі.
?аза?стан Республикасыны? "Білім туралы" За?ы жас ?рпа??а жан-жа?ты білім мен т?рбие беруді? мемлекеттік саясатыны? негізгі ?станымдарын ай?ындап берді. Олар мыналар:??аза?стан Республикасыны? барлы? азаматыны? білім алу?а те? ???ылы?ы, ?рбір азаматты? интеллектуалды? дамуы, психо-физиологиялы? ж?не жеке басыны? ерекшеліктері. Халы? ?шін білімні? барлы? де?гейіне ке? жол ашылды.
?рбір азаматты? білім алу?а ???ы?ты?ын негізге ала отырып, о?ушы бойына ?лтты? ??ндылы? ?асиеттерін ?алыптастырып, ??рметтеуге т?рбиелеуге дидактикалы? шарттар, я?ни о?ыту, т?рбиелеу, дамыту ?алыптастыру ?рдісін жан-жа?ты ?амту ?ажеттілігі туындайды. О?ушы бойына ?лтты? ??ндылы?тарды ?алыптастыру ?шін ?лтты? м?дениет, салт-д?ст?р, халы? та?ылымдары ж?не т.б. м?селелеріне то?талып ?ткеніміз ж?н.
?аза? медениеті- ?асырлар бойы ?алыптас?ан ?лтты? м?дениет. Ол ?лтты? т?лім-т?рбиені? негізінде дамып ?алыптасады.?лтты? т?рбие сол ?лтты? м?дениетін дамытуды? ?оз?аушы к?ші болып табылады.
?азіргі кезе?де мектеп табалдыры?ынан бастап білім беруде ел тарихын тере? ?оз?ап, т?рбие са?аттарында ?аза? зиялы ?ауымыны? е?бектерін, ?о?ам дамуына ?ос?ан ?лесін айтып т?сіндіру ар?ылы о?ушыларды? адами ??ндылы? ?асиеттерін ?алыптастыра аламыз.
Сондай-а? ?лтты? салт-сананы? ?мірдегі ?олданбалы к?ріністері: р?сімдер,р?міздер,ырымдар, тыйымдар, ж?н-жорал?ылар, діни уа?ыздар,сенімдер, кісілік р?сімдері, перзенттік парыз, адамгершілік борыш,?рпа?ты? міндет ар?ылы іске асырылады.
О?ушыны? ?лтты? ?асиеттері меймандосты?, кісілік, сыйласымдылы?, имандылы?, кішіпейілділік, салауаттылы?, тіршілікке бейімділігі, ?нерпазды?, шешендік,а?ынжандылы?,сыпайылы?ы, м?дениеттілігі т.б. ?асиеттері ар?ылы ерекшеленеді.
?рбір ?лтты? ?лтты? ?асиеттері ?лтты? т?риеге байланысты дамиды.
?рбір м?дениетті,білімді адам ?зіні? к?сіптік, д?ниетанымды? де?геиін ?лтты? м?дениетпен ?штастыра білуге міндетті. Білімді бол?анмен ?лтты? м?дениетті игермеген болса, ондайт?л?а ?лт алдында м??г?рт, м?дениетсіз болып к?рінеді де, халы?ты? наразылы?ына ?шырайды. К?сіптік –м?рагерлік м?дениет са?тал?ан жерде дамы?ан дарынны? м?дени жемістері к?рінеді. Білім беру мен т?рбиелеуді?ма?сатын аи?ындау?шін ?аза? білімпазы Ж?сіпбек Аймауытовты? мына с?здерін еске ал?ан ж?н. Ол “Мектеп бітіріп шы??ан со? бала б?кіл ?лемге, ?згені? ж?не ?зіні? ?міріне білім ж?зімен ашыл?ан саналы а?ыл к?зімен ?арай білсе, міне, білімдендіруді? к?здейтін т?пкі ма?саты осы. Мектеп осы ба?ытта баланы? келешекте жетілуіне мы?ты негіз салуы керек “,- деген екен
О?ушыларды? ?лтты? ??ндылы? ?асиеттерін ?алыптастыру негізінен бірден-бір к?зі – мектепшілік ж?ргізілетін т?рбиелік іс- шаралар. Адамны? бойына жа?сы адамгершілік ?асиеттеріні? ?алыптасуы, ?нір- білімді игеруі т?рбиеге, ?скен орта?а ?лгі- ?неге берер ?стаз?а байланысты.
?рбір халы?ты? ?сіп-?ркендеуі ?шін ?леумет ортада ?алыптас?ан м?дени, рухани, саяси ??ндылы?тарды са?тап, дамытып отыру ?ажет. Онсыз халы?ты? бірт?тас д?ниетанымы ыдырай бастайды. ?р т?рлі ба?ытта?ы реакциялы? к?з?арастар?о?амда ?з ?стемдігін ж?ргізе бастауы м?мкін.
?лтты? идеяны іздеген ел ?зіні? ізгілікті ??ндылы?тарын са?тап ?алуды ойлайды, ?лтты? тіліндегі, санасында?ы, мінез-??л?ында?ы кемшіліктерді женудін ??ралын іздейді, бас?а халы?тармен женуді? ??ралын іздейді, бас?а халы?тармен ынтыма?таста болуды ма?сат етеді.
?лтты? идеяны ?азіргі ?аза?станда бір ?ана ?лтты? м?ддесінен туындатып ж?ргізу, демократиялы?, ???ы?ты? ?о?ам ??рамыз деген ма?сатпен ?айшылы??а келеді. Сонды?тан Елбасымыз ?аза?стан ?шін ?азіргі кезе?де ?ш саяси ??ндылы?ты? басымдылы? таныт?анын ?алайды. Олар Бірлік, Т?тасты?, Т?уелсіздік, ?лтты? идея м?селесі ТМД елдеріні? к?бісінде теориялы? тал?ылаудан ?туде.М?селен,ресеилік ?алымдар б?л идея адамдарды?,?леуметтік топтарды? арасында?ы келісімні?, билікті? ?р т?рлі формасыны? практикалы? ?ызметіне негіз болатындай базалы? ?асиеті болу ?ажеттілігін т?жырымдайды.
Б?л жерде мемлекетті? жеке адам?а не бере алатынды?ы, оны? ???ы?тарын ?алай ?ор?айтынды?ы басылымдылы? танытады.
Саяси ??ндылы?тарды? ішіндегі е? ма?ыздысы елімізді? т?уелсіздігі екенін жасыру?а болмайды.?йткені ол- бас?а ??ндылы?тарды? б?рін біріктіруші, ж?йелеуші орталы? ?зек сия?ты ??былыс. Сонды?тан ?аза?стана заматтарыны? б?ріне орта? ??ндылы? :саяси, ?леуметтік,м?дени,рухани,эканомикалы? т?уелсіздікті ны?айту басымдылы? танытуы.
-?лтты? т?рбие ?ркениеттік ??ндылы? ретінде ?арастырылып, ?тпелі ?о?амда трансфармациялы? процестегі ?ркениеттік ??ндылы?сия?ты ?те к?рделі категорияны? ау?ымын,даму тенденциясын аны?тауы;
-?лтты? т?рбие, оны? ?ркениеттік м?ні ж?ніндегі м?селені ашуда м?дениет пен ?ркениетті? ара?атынасын ай?ындау ма?сатында ма?ызды зерттеулерге ар?ау болуы: -?ркениеттік ??ндылы?та?ы ?андай да болмасын ?лтты? бекзат болмысыны?, асыл ?асиетіні? жар?ын к?рінісіні? себепкері - ?лтты? т?рбиені? м?дени феномен ретіндегі орныны? ашылуы; -?леуметтік дамуда ?ркениетті ??ндылы?тарды ?стану к?кейтесті м?селеге айналып, д?ние ж?зін екіге б?лген ?ос ж?йе теке тіресіні? а?ырынан кейінгі т?уелсіз мемлекеттер достасты?ында ?алыптас?ан ?леуметтік-м?дени ахуалды? шиеленіскен т?сында ?лтты? дамуды? а?ымы мен динамикасын аны?тауда гуманитарлы? ?ылымдар ж?йесінде м?дениеттануды? ма?ыздылы?ын еселей т?суі; -?лтты? т?рбиені? ?ркениеттік ??ндылы? ретіндегі тенденциясын аны?тау – м?дениеттанулы? м?селе екендігі; -?лтты? т?рбиені? адамгершілік ?станымдары ?ркениеттік ??ндылы? ретінде ?алыптасуында халы?ты? рухани м?расын, оны? ішінде ?міршен т?лім –т?рбиені? озы? ?лгілеріні? б?гінгі ?о?амды? с?раныс?а сай ?олданылуы; -?лтты? т?рбиені? ?ркениеттік ??ндылы? ретінде ?аралуы ?азіргі ?о?ам м?шелеріні? арасында?ы мынадай ??ндылы?тарды?:біріншіден, ?леуметтік те?дік пен ?ділдікке негізделген деп ?абылданып келген ке?ес д?уіріндегі ??ндылы?тарды?;екіншіден, ?лтты? ??ндылы?тарды?; ?шіншіден, Батыстан енген ??ндылы?тарды? арасалма?ыны? ?ай д?режеде екендігін саралау?а негіз болуы; -?лтты? т?рбие ар?ылы ?аза? хал?ыны? м?дениеті – оны? ?лтты? тарихыны??німді ?зегі, ??рамдас б?лігі, ма?ызды саласы екеніне айры?ша к??іл аударуы; -?лтты? т?рбиені? м?дени феномен ретіндегі негізгі міндеттеріні? бірі –?шінші мы?жылды?ты? буыр?аныстаына жауап беретіндей стратегиялы? темір?азы?ы-Шы?ыс пен Батысты? д?ниетанымды? типтерін о?таилы синтездеуде ?лтты? ??ндылы?тарды? орны мен мазм?нына, м?ніне баса назар аударып, оны? орны мен ма?ызын ашып к?рсетуге негіз болып табылады; -?аза?ты? ?лтты? т?рбиесін сипаттайтын ??ымдарды? м?ні ?ылыми ?лемде ?алыптас?ан теориялы? т?сініктермен байланыста ашылып, этнот?рбиені? білімдік ерекшеліктерін аны?тауы; -?илы-?илы тарихи жа?дайда (к?шпелілік?рдісті? жалпыда?дарысы, отаршылды?ты? ?сері, тоталитарлы? ж?йені? ы?палы, ?азіргі вестернні? тегеуріні ) ?алыптас?ан ?лтты? т?рбие феноменіне ?ылыми талдау жасауы; -20 ?асырда бірнеше т?бегейлі ?згерістерді бастан кешірген, айтулы д?режеде трансформация?а ?шыра?ан ?лтты? т?рбиені? т?лтумалылы?ыны? са?талуы мен о?ан Батысты? т?рбие ?рдісіні? ы?пал ету де?гейін аны?тауы; -д?ст?рлі ??ндылы?тар мен жа?а нары?ты? ??ндылы?тарды? ?а?ты?ысы барысында ?алыптас?ан ?азіргі ?лтты? т?рбие процесіндегі ?айшылы?тарды? себеп-салдарын теориялы? м?дениетттанулы? т?р?ыдан пайымдауы; -?лтты? т?рбиені? ?ркениеттік ??ндылы?тарды ?алыптастыруда?ы р?лін ашып к?рсетуі; Адам ?олымен жасал?ан ?лем шексіз м?мкіндіктер мен ?зара байланыстылы? д?уіріне ?адам басты.?рбір адам мен ?рбір халы?ты? ?з бетінше дербес ?мір с?руге, даму?а деген ?мтылысы к?шейіп отыр. Адамзатты? м?дениет пен діндерді? бейбіт с??баты болма?ан жа?дайда ?андай да бір ?ауіпсіздік туралы с?з ?ор?ауды? м?мкін еместігіне к?з жетті. Сондай-а?, ?рбір ?рбір халы?ты? ?зіні? тарихы, рухани ж?не м?дени т?лтума ?асиеттеріне бойлауы арта т?суде. Дегенмен осынлай ?мтылыстар бас?а халы?тарды? м?дделеріне н??сан келтірмеуі тиіс. Сонды?тан ?аза?станны? ?ркениет ?ріне бастар ба?ыты - адамгершілік, ізгілік ?асиеттерге негізделген ?лтты? т?рбие табан тірейді.
?лтты? т?рбие ма?саты - ?лтты? ??ндылы?тар мен жалпыадамзатты? болып табылатын ??ндылы?тарды? ?йлесімді дамып, к?ркейіп, жалпыадамзатты? б?гінгі мен келешегіне ?ызмет етуі.
214
157 973 
