7-сынып?а арнал?ан диктант жина?тары

7 сынып

Жылына – 5 диктант

С?дер саны – 110  -120 с?з

?АЛМЕН

?алмен жаздай Есетті? ауылында болды. Сол кісіні? сенімді бір жігіті. К?п с?зі жок, Есетті? айт?анын екі етпейді, тапсыр?ан ж?мыстарын б?лжытпай орындайды, ?зі денелі, ?арулы, Есет тобымен бірге бірнеше жоры?тар?а ?атысып, ерлік к?рсетіп, ж?рт к?зіне т?сіп, ел аузына ілініп кал?ан. Біра? ?лдімін деп ешкімге зорлы? жасамайды, барынша адал, ?діл, осы мінезімен де Есетке жа?ып кал?ан.

?кесі мен шешесі де жал?ыз баласына ырза, сыртынан ?уанып, тілегін тілеп отырады. Баласы бірнеше барымта?а ?атынас?анымен, ?ке-шешесінін алдында?ы малы к?бейген жо?. Шешесі о?ан: — ?ара?ым, "б?лінген елден б?лдіргі алма" деген, олжа?а ?ызы?па, біреуді жылатпа, адамны? к?з жасы жаман болады, — деп. ыл?и ??ла?ына к?йып отырады. Барымтада, ?рине, байларды? малы алынады ?ой, біра? сонда да ?алмен шешесінін айт?анын істеп, ?йіне мал айдап ?келген со?, сол бая?ы бір-екі сауын нардан. жиырма ша?ты саулы?тан бас?а мал біткен емес.    (129)

?Н ??ДІРЕТІ

Балапанны? н?зік ?анатындай дірілдеп, н?зік к?терілген ?н ыр?а?ы бірте-бірте ширап, ?атайып, ?уелей берді. Берден ? дегенде еле? етіп, ?алт б?рыл?ан ?алпы серігінен к?з алмай ?арап ?алды. М?ндай ?серлі, ашы? дауысты б?рын естіген емес-ті. Ж?регі езілердей болып, елти, елжірей ты?дады. Мына д?ниені ?мытып, ?зге бір сырлы ?лемге еніп кеткендей, ?н мен т?стей к?йде еді. Егіліп, ?лденеге а?ыл-тегіл жыла?ысы келеді. Біресе кеудесіне шым-шымдап жылы шуа? ??йылып жат?андай, сол шуа?тан к??ілі шатты??а толып, ?уаныш?а б?ленгендей. Бар ы?ыласы са?ыныш сазды ?нге ауып, ?н айтып отыр?ан келіншекке с?йсіне, ?ызы?а ?арай берді. ?ара?ан сайын тол?ы?ан сезімнін ысты? а?ыны т?ла бойына тарап, денесін жалын шарпып, діріл биледі.

К?кке ?бден к?теріліп, толысып ал?ан а? са?ым ай алтын шарадай жар?ырайды. Ай астында к?міс с?улеге малынып, Сорта?дыны? жазы?ы к?сіледі. (110 с?з).

К?НДЕЛІК

Мені? к?зім енді ашыла баста?андай. Бас?аларды, ?орша?ан ортамды ??а бастадым. Неге екенін, кейде ма?ан б?кіл адамзатты? баласы дос болып к?рінеді, ал кейде ту?ан шешем де ?ас сия?танып кететін с?ттер бар. Ол, сір?, мені? адамдар?а соншалы? шектен тыс жаным ашып, есесіне олардан да ?зіме сондай жанашырлы? к?ткендіктен болар.

Ж?рт?а т?сінікті бол?ым келеді. Мен оларды? ма?ан жаны ашы?анын, мені сыйла?анын ?алаймын. ?йткені ?зім оларды шексіз сыйлаймын. Мен жайында не ойлайтындарын ж?рт мейлі айта берсін. Оларды то?тату мені? билігімдегі н?рсе емес. Алайда, оларды? жасырын жаулы?тары мені? назарымнан тыс ?ала алмайды, б?рібір білем. Білем, сонан со? ерте ме, кеш пе, м?дениетке жата ма, жо? па, ?йтеуір бір ?атты айтып тастаймын. ?йтпесе, пен ауырамын. (110 с?з).

К?КШЕНІ? КЕУДЕСІНДЕ

Азат тауын айналып, к?нгей бетіне шы?а келіп ем, м?лдір к?к гау?ар жаса?ан к?мбездей К?кше аспан?а ас?а?та?ан кербез бойымен к?зімді тартып ж?ре берді.

Сібірді? сал?ын самалды к?ктемінде, к?ктен к?ндіз де, т?нде де арыл-майтын кілегей ?о?ыр б?лт, сол к?ні аспанны? жерді жиектеген жа?алауына ш?гіп, жерден ?зенні? жар ?аба?ындай ?ана жо?ары т?р екен. К?кті? ке? биік сарайьінда одан бас?а к?зге ілінген ш?кім б?лт жок. Сондай ашы? к?гілдір аспанны? астында  к?рінген К?кше – аспан астынан ?скен кішірек бір аспан секілді. Біра? К?кше к?ктен г?рі к?гірек!..

К?гілдір К?кшені? к?ркін к?ркемдірек к?рсетіп т?р?ан басында орал?ан кілегей а?, ?лпа б?лт пен етегін кемкере то?ы?ан б?йра са?ым.

Б?дан аттай он жыл б?рын, д?л осы арадан на? осындай бейнемен к?зіме шалын?ан К?кшеге мен ара ?онып атпен зор?а жеткен едім.  (119 сез).

А?АН СЕРІ

?мірді? к?нделікті к?йбе?іне к??іл б?лмей, б?кіл ?мірін ?уезді ?нге, уытты жыр?а арна?ан А?анны? жаны бала кезден-а? с?лулы??а, ?семдікке і?к?р еді. Ол жігіт ша?ында ?ншілік, а?ынды? ?неріні? ?стіне ?ыран б?ркіт, ??май тазы, аузымен ??с тістеген ж?йрік мінді. А?шылы?ты да ?нер деп танып ?ызы?та?ан ерекше н?зік сезім иесі. Осындай сегіз ?ырлы талант иесін елі "сері" деп ма?ганышпен атады. Ата-анасыны? ту?анда ?ой?ан аты А?жігіт болса да хал?ы оны еркелетіп "А?ан", "А?ан сері" деп атап кеткен.

Еліні? с?йіктісі, ала?анына салып ?лпештеген аяулысы — А?анны? ?нерін к?ре алмай к?ндеген тас ж?рек жауларыны? да болатыны тарихтан аян, Оны? ??май тазысына у беріп, ??лагерін ?астанды?пен ?лтірді. ?ат-?абат ?мір со??ыларына ?рынып, с?йген жарынан да айырылды. А?ан сері ?міріні? со??ы кезінде ту?ан мекенінен де айырылып, ?мірден т??ілгендей к?й кешті. (117 с?з).

АЛЬПИНИСТЕР

К?кпен тілдескен тау жоталары — ?зінше бір ?ажайып д?ние. Шы?дар. К?з ?ызы?тыратын аппа? ?ар мен жалтыра?ан м?з. Г?р еткен к?шкін мен тынышты?. Жер бетінде тіршілікке м?лдем ??самайтын ерекше к?рініс. Сан мында?ан жылдар бойына адам баласы осынау м?зарт шы?дар к?пиясын ашу?а ??мартып келген. Талай ?рекеттері с?тсіз ая?тал?ан.

Осыдан екі ж?з жылдай б?рын екі швейцар Альпіні? Монблан шы?ына бірінші рет к?терілді. Содан бері тауды? адам ?зер шы?атын шы?дарына кетерілу альпинизм деп аталып кетті. Б?л - ер ж?рек, батыл, мейірімді ?рі т?зімді жандарды? к?сібі. ?здеріне ?лім ?аупі т?ніп т?рса да, солар ?ана ба?ытсызды??а ?шыра?ан адамдарды ??т?ару?а ?зір т?рады.

Альпинистерді? ??рал-жабды?тары ерекше: желден, жа?быр мен ?ар­дан кор?айтын сырт киімі, істіктер ?а?ыл?ан ая? киімі, ар?ан, м?з ой?ыш, ая? киімге бекітілетін ерекше имек темірлер, жартастар мен м?здар?а арнал?ан ілгектер. (121 с?з).