Просмотр содержимого документа
«8-класс Бийиктик алкактуулук»
Алайчы уулу Саит атындагы инновациялык орто мектеби
| Предмет: География | 8-класс |
| Текшерген ОББ: Ниматилла кызы Багдаг\л | К\н\: .12.19 |
| Мугалим:Жусупова Айжамал |
|
Сабактын темасы:Бийиктик алкактуулук.
Сабактын максаты: Кыргызстандын жаныбарлар д\йнъс\ жана ъс\мд\ктър\н\н,алардын къп т\рд\\л\г\н\н бийиктик алкактуулук боюнча таралышын окуп \йрън\шът.
Сабактын милдеттери:
| Таанып бил\\ч\л\к(когнитивдик) Жаныбарлары жана алардын т\рлър\н бийиктик алкактуулукта таралышын окуп \йрън\шът. | Ишмерд\\л\к(ън\кт\р\\ч\) Карта менен иштъъ жъндъмд\\л\ктър\ артат,ъз оюн далилд\\ айта бил\\гъ машыгышат жана алган билимдерин практикада колдоно алышат. | Баалуулук(тарбиялык) Окуучулар бирин-бири укканга,топто,жупта иштъъгъ,эркин с\йлъъгъ тарбияланышат. |
Негизги компетентт\\л\к:
| Маалыматтык | Социалдык-коммуникативдик | Ъз алдынча уюштуруу жана къйгъйлърд\ чеч\\ |
| Бийиктик алкактуулук боюнча окуу китебинен жаёы маалымат алышат. | Интернет булактарынан ъз алдынча жаны маалыматтарды табууга кън\г\шът. | Окуучулар жергиликт\\ ъс\мд\ктърд\н таралуусун бийиктик алкактуулукка жараша ъз алдынча слайдда изилдешет. |
|
|
|
|
Предметтик компетентт\\л\к:
| Географиялык документтерди талдоо жана интерпретациялоо ПК1 | Географиялык процесстер менен кубулуштарды т\ш\нд\р\\ ПК2 | Географиялык объектилердин комплекстүү мүнөздөмөсүн берүү жана мейкиндикте багыт алуу ПК3 |
| Диаграмма жана класстердин \ст\ндъ иштешет. | Жаныбарларды сактап калуу зарылдыгы жън\ндъ ой ж\г\рт\шът. | Аймактык жана ълкъдъг\ жаныбарларды бири-бири менен байланыштырат. |
Сабактын кърсътк\чтър\:
| 1-кърсътк\ч | 2-кърсътк\ч | 3-кърсътк\ч |
| Жаныбарлары жън\ндъ маалымат ала алышса | Бири-бири менен топто,жупта иштей алышса | Ъз алдынча жаныбарлардын къп т\рд\\л\г\н сактап калуу жолдорун табышса |
К\т\л\\ч\ натыйжасы:
| 1-натыйжа | 2-натыйжа | 3-натыйжа |
| Ълкъдъг\ жаныбарларды биле алышат | Алардын жашоо факторлорун талкуулашат | Д\йнъл\к жана жергиликт\\ жаныбарларды салышытырат |
Сабактын тиби: Сабак саякат
Усулдар : Салттык
Ресурстар: Окуу китеби,с\ръттър,компьютер,интер.доска
Сабактын с\ръттъл\ш\:
| Этап | Убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети |
| Уюштуруу | 3 мин | Саламдашат. Жагымдуу маанай т\зът(логикалык суроо) Сабактын жабдылышын карайт. | Саламдашат.жагымдуу маанайда сабакка киришет.Окуу куралдарын толуктап сабакка къё\л бълът. |
| Уй тапшырмасын текшеруу |
12 мин | /йгъ берилген тапшырманы тешер\\,окуучулардын дептерлерин текшер\\,суроолорду бер\\. | /й тапшырмасын кайталашат.Суроолорго жооп беришет.Тапшырманы аткаруу боюнча жоопкерчиликке ээ болушат. |
| Жаны теманы тушундуруу |
20 мин | Ълкън\н бардык аймактарындагы жаныбарлар жана фауна д\йнъс\ деген эмне экенидиги, жън\ндъ айтып берет.Бийиктик алкактуулукта таралышы боюнча маалымат берет. | Окуучулар ой ж\г\рт\п жооп беришет.Т\рд\\ жоопторду айтышат.Кайсы жооп туура экендигине ъздър\ ынанышат. |
| Бышыктоо |
4 мин | Суроолор берилет.Проблемалар коюлат.Жаныбарлары,аларды жок кылып жаткан факторлорго жалпы м\нъздъмъ берет. | Жооп беришет.Талкуулашат,предмет аралык байланышытырышат.Суроолорду т\з\шът. |
| Баалоо |
4 мин | Китептен тапшырма берет.Окуучуларды баалайт. | /йгъ берилген тапшырманы эсине сактап к\ндъл\гънъ жазып алат. |
Жаёы тема: Бийиктик алкактуулугу, бийиктик зоналдуулук - тоонун бийиктигине жараша табигый шарттардын жана процесстердин мыйзам ченемдүү өзгөрүшү.
Анын негизин климаттык кубулуштар түзөт; бийиктеген сайын күн радиациясынын институтенсивдүүлүгү күчөп, абанын температурасы (100 м де 0, 5-0, 6°), тыгыздыгы жана басымы төмөндөйт, нымдуулук белгилүү бийиктикке чейин көбөйүп, кайра азая баштайт. Климаттык алкакка байланыштуу тоодогу топурак, өсүмдүк, айбанаттар, агын суулардын көлөмү, рельефтин формалары, б. а. бүт ландшафт өзгөрөт. Тоонун эң төмөнкү алкагынын ландшафты ошол тоо жаткан кеңдик багыттагы географиялык зонага байланыштуу. Кыргызстандын тоо-лоруна жарым чөл жана чөл (550- 1000 м), кургак талаа (1000-1300 м), талаа жана шалбаалуу талаа (1300- 1600 м), токой, шалбаалуу талаа (1600-2600 м), субальпы шалбаасы жана шалбаалуу талаа (2600-3000 м), алыш шалбаасы жана шалбалуу талаа (3000-З500 м), пивалдык-гляциал-дык (3500 м ден жогору) ландшафт алкактары мүнөздүү. Жерг. шарттарга, тоо беттеринин горизонттун кайсы жагына карагандыгына жана аба массаларына байланыштуу Бийиктик алкактуулугу ар түрдүү бийиктиктерде жатат.
Алкактуулук - өсүмдүктөрдүн климат, топурак жана жер бетинин өзгөчөлүгүнө жараша тоо этегинен чокусуна чейин өзгөрүп жайгашкан өсүмдүк жамаатынын тилкелери. Өсүмдүктөрдүн түрлөрү тоолуу жерлерде алкактуулук боюнча жайгашат. Түздүктөн тоонун чокусун көздөй жогорулаган сайын жылуулук азайып, суук боло баштайт. Кыргызстан аймагы мелүүн жана субтропик алкактарынын чөл зоналарында жайгашып, анын өсүмдүктөрү бийиктик алкактуулук боюнча өзгөрөт.
Бийиктик, алкактуулук, бийиктик зоналуулук тоолордо табигый шарттар менен процесстердин (климат, топурак, өсүмдүктөр дүйнөсү, рельефти түзүүчү процесстер ж. б.) бийиктикке жараша өзгөрүшү. Кыргызстандын тоолоруна чөл жана жарымчөл, кургак талаа, талаа жана шалбаалуу талаа, токой жана шалбаалуу талаа, субальп шалбаасы жана шалбаалуу талаа, альп шалбаасы жана шалбаалуу талаа, кар, мөңгүлүү ландшафт зоналары мүнөздүү.
| Бийиктик алкактуулугу | Анын негизин климаттык кубулуштар түзөт; бийиктеген сайын күн радиациясынын институтенсивдүүлүгү күчөп, абанын температурасы (100 м де 0, 5-0, 6°), тыгыздыгы жана басымы төмөндөйт, нымдуулук белгилүү бийиктикке чейин көбөйүп, кайра азая баштайт. Климаттык алкакка байланыштуу тоодогу топурак, өсүмдүк, айбанаттар, агын суулардын көлөмү, рельефтин формалары, б. а. бүт ландшафт өзгөрөт. Тоонун эң төмөнкү алкагынын ландшафты ошол тоо жаткан кеңдик багыттагы географиялык зонага байланыштуу. Кыргызстандын тоо-лоруна жарым чөл жана чөл (550- 1000 м), кургак талаа (1000-1300 м), талаа жана шалбаалуу талаа (1300- 1600 м), токой, шалбаалуу талаа (1600-2600 м), субальпы шалбаасы жана шалбаалуу талаа (2600-3000 м), алыш шалбаасы жана шалбалуу талаа (3000-З500 м), пивалдык-гляциал-дык (3500 м ден жогору) ландшафт алкактары мүнөздүү. Жерг. шарттарга, тоо беттеринин горизонттун кайсы жагына карагандыгына жана аба массаларына байланыштуу Бийиктик алкактуулугу ар түрдүү бийиктиктерде жатат. |
| Бийиктик алкактуулугу | Кыргыз Совет Энциклопедиясы. Башкы редактор А. Табалдиев. -Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1976. Том 1. А - Бюулук -608 б. |
| Бийиктик алкактуулугу | Бийиктик алкактуулугу, бийиктик зоналдуулук - тоонун бийиктигине жараша табигый шарттардын жана процесстердин мыйзам ченемдүү өзгөрүшү. |
| Жапыз тоолор | Жапыз тоолор – салыштырмалуу бийиктиги жүздөгөн мге гана жеткен тоолор жана жалдар. Алардын жону жайпагыраак келип, ландшафттын бийиктик алкактуулугу анча байкалбайт. Мындай тоолорго Орто Азиядагы Бадгыз, Карабиль, Казакстандагы Сары-Арка, Кыргызстандагы Чилустун, Чилмайрам, Бозбу-Тоо жана башка кирет. |
| Лейлек району | Өсүмдүктөрдүн бийиктик алкактуулугу: жарым чөлдүү талаа (700–1500 м), талаа (1500–2700 м), арча жана сейрек токой (2500–3000 м), субальп талаасы, альп (3000–3500 м) өсүмдүктөрү өсөт. 3500 м бийиктиктен жогору гляциалдык-нивалдык алкак жатат. |
27 341
975 
