9-sinf 18_01_2025_ sana uchun dars ishlanma

Kompyuter Tarmoqlari: Asosiy Tushunchalar

Bugungi kunda kompyuter tarmoqlari bizning hayotimizning ajralmas qismiga aylandi. Ular bizga ma'lumot almashish, internetga kirish va boshqa ko'plab imkoniyatlarni taqdim etadi. Ushbu taqdimotda kompyuter tarmoqlarining asosiy tushunchalari, turlari, modellari va afzalliklari bilan tanishamiz.

by Azamjon Mirzaraimov

Kompyuter Tarmoqlarining Turlari va Xarakteristikalari

Lokal Tarmoq (LAN)

Keng Maydonli Tarmoq (WAN)

Metropoliten Tarmoq (MAN)

Bir binoda yoki yaqin joylarda joylashgan kompyuterlarni o'zaro bog'laydigan tarmoq. Ular tezkor va yuqori ma'lumot o'tkazish tezligiga ega.

Bir shaharni yoki bir necha shaharni o'z ichiga oladigan tarmoq. Ular LAN va WAN o'rtasida joylashgan va yuqori ma'lumot o'tkazish tezligiga ega.

Turli shaharlar, mamlakatlar yoki hatto qit'alarni birlashtiradigan tarmoq. Ular uzoq masofalarni qamrab oladi va turli xil aloqa texnologiyalarini ishlatadi.

Tarmoq Modellar: OSI va TCP/IP

OSI Modeli

TCP/IP Modeli

7 qatlamli model bo'lib, tarmoqqa ma'lumot uzatilishini batafsil tasvirlaydi. Har bir qatlam muayyan funktsiyani bajaradi.

4 qatlamli model bo'lib, OSI modelidan sodda va amaliydir. U tarmoqqa ma'lumot uzatishning asosiy jarayonini tasvirlaydi.

Tarmoq Protokollari va Ularning Vazifasi

TCP

IP

Ishlatilgan ma'lumotlarni xavfsiz va ishonchli tarzda uzatishni ta'minlaydi. Ular xatoliklarni tekshiradi va yo'qolgan ma'lumotlarni qayta uzatadi.

Kompyuterlarga noyob IP-manzilni tayinlaydi va ma'lumotlarning to'g'ri manzilga yetib borishini ta'minlaydi. Ular ma'lumotlarni qayta yuborish jarayonini boshqaradi.

SMTP

HTTP

Elektron pochta xabarlarini uzatish uchun ishlatiladi. Ular xabarlarni qabul qilish, uzatish va yetkazishni boshqaradi.

Veb-saytlarga kirish va veb-sahifalarni yuklash uchun ishlatiladi. Ular server va brauzer o'rtasida ma'lumotlar almashuvini ta'minlaydi.

Lokal Kompyuter Tarmoqlari (LAN)

Topologiya

1

LANlar turli xil topologiyalarda bo'lishi mumkin, masalan, yulduz, halqa, avtobus va boshqalar. Har bir topologiya o'ziga xos xususiyatlarga ega.

Aloqa Texnologiyalari

2

LANlar uchun turli xil aloqa texnologiyalari ishlatilishi mumkin, masalan, simli Ethernet, simsiz Wi-Fi va boshqalar.

Qurilmalar

3

LANlar odatda hub, switch, router, server va ish stantsiyalarini o'z ichiga oladi.

Keng Maydonli Kompyuter Tarmoqlari (WAN)

Aloqa Kanallari

WANlar uchun turli xil aloqa kanallari ishlatiladi, masalan, telefon liniyalari, optika tolasi, sun'iy yo'ldosh aloqasi va boshqalar.

Tarmoq Protokollari

WANlar o'rtasidagi aloqani boshqarish uchun maxsus protokollar ishlatiladi, masalan, Frame Relay, ATM va boshqalar.

Xizmatlar

WANlar turli xil xizmatlarni taqdim etishi mumkin, masalan, internetga kirish, ma'lumotlarni uzatish, telefon aloqasi va boshqalar.

Tarmoq Qurilmalari va Ularning Vazifasi

1

2

Hub

Switch

Tarmoqqa ulangan barcha qurilmalarga ma'lumotlarni uzatadi.

Ma'lumotlarni faqat belgilangan qurilmaga uzatadi.

3

4

Router

Server

Turli tarmoqlar o'rtasida ma'lumotlarni uzatishni boshqaradi.

Tarmoqqa ulangan qurilmalarga ma'lumotlar va xizmatlarni taqdim etadi.

Kompyuter Tarmoqlaridan Foydalanish Afzalliklari

Kompyuter tarmoqlari bizga ko'plab afzalliklarni taqdim etadi, shu jumladan, ma'lumot almashishni osonlashtiradi, ish samaradorligini oshiradi, resurslarga global kirish imkonini beradi va xarajatlarni tejaydi.