СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

А.Галкин юптарăвĕсенчи аллеголиллĕх

Нажмите, чтобы узнать подробности

А.Галкин пултарулăхĕ тĕрлĕ енлĕ. Вăл çепĕç лирик, ăста юптаруçă.

Просмотр содержимого документа
«А.Галкин юптарăвĕсенчи аллеголиллĕх»

А? Галкин юптарёв,сенчи аллегорил,х


Александр Галкин _ самана сассилл. поэт? Вёл 1928 =улхи феврал.н 12-м.ш.нче =уралнё? Унён тёван ял. _ Чулка=? Вёл Эл.к районне к.рет: йёмраллё Сурём шыв. х.рринче сарёлса ларать? Сёвё=ён ачалёх. =ёмёл пулман: вёл 13 =итсен икк.м.ш т.нче вёр=и пу=ланнё: унён вара вы=ёллё-тутёллё пулсан та вёр=а тухса кайнё ар=ынсем вырённе .=леме тивн.? +ав хушёрах шкула та =\рен.? Педучилище хы==ён вёл пединститута литература факультетне в.ренме к.н.? Унтан в.ренсе тухсан издательствёра редакторта .=леме тытённё? Унччен сёвёсем хайланёскер А? Галкин кунта литература лавне них=анхинчен те ытларах к\л.нн.? +ине-=инех сёвёсем: юптарусем: калавсем =ырнё? 1958 =? «П.ч.к .=ченсем» ятлё п.ррем.ш к.неки тухнё? Ёна =амрёк вулакансем хапёл туса к.тсе илн.?

Каярахпа ытти к.некисем те пичетленн.? В.сем =аксем% «Сурём шарлак.сем»: «Хёрушё т.л.к»: «Хаваслё ачасем»: «Юптарусем»: «Х.вел тухсан»: «Ш\тлесе мар» тата ыттисем те? Вулакансем в.сене пурне те кёмёлласа йышённё? +авён пекех поэтён чёвашларан вырёсла ку=арнё к.некисем те сахал мар% «Карикатуры с натуры»: «Слезы дождя»: «Смех не для всех»: «Я и мои друзья»: «Кроме шуток»: «Затычка»?

А? Галкин пултарулёх. т.рл. енл.? Вёл =еп.= лирик: ёста юптару=ё? «Унён лирикёлла сёввисем шёнкёр шыв пек янёравлё: к.в.лл. те илемл.» [3, 6]? +апах та: пир.н шутпа: сёмах ёсти вулакана хёй.н =ив.ч сатирипе: ёшё кулёш.пе ытларах тыткёнлама пултарач.? «Юптарёв.семпе ш\тл. сёввисенче сатирик пурнё=ри п.т.м йёх-яха тип мунча к.ртет? ,= т.лне п.лмес.р с.т.р.нсе =\рекен услапсене: .=ке-=ике пула сарёмсёр инкек т\секен =ем=ешкесене: =ын шуч.пе ыр курса пурёнас .м.тл. «вит.р ку=сене»: юлташ.сене элеклесе пусёмран пусёма хёпарма тапа=ланакан й.кс.ксене: пу=лёх прависемпе т\нтерле усё куракан «=утпу=сене»: с.мс.р те ултав=ё «снабженецсене»: тупёшлё упёшка шыракан «чиперккесене» сатира вуч.пе =унтарать: в.сен синкерл. шухёш-.м.ч.семпе сиенл. йёли-й.ркисене тёрё шыв =ине кёларать» [2, 166]? Унён ш\ч.-кулёш.: тиркев.-питлев. у=ёмлё: сёнарлё? В.сем кама пырса тивни т\рех паллё? Поэт пархатарсёр: геройсене т.рл. ситуацире кёларса тёратма п.лет: час-часах «ырё сёнар _ ырё .=: усал сёнар _ усал .=» йышши танлаштару меслеч.пе усё курать: =акна пула унён произведений.сем вулаканён ас.нче уйрёмах палёрса юла==.? Сёмах ёстин ш\тпе питлев произведений.сене вуланё май эпир каппайчёксемпе: «к.рхи шёнасемпе»: кун-=ул уттинчен юлса пыракансемпе паллашатпёр: в.сем =ут т.нчере пурриш.н тарёхатпёр: малашне в.семпе =ине тёрсах к.решмеллине ёнланса илетп.р? Ахальтен мар .нт. А? Галкин =акён пек каланё% «Кулёш т.рл.рен пулать% п.ри _ ахаль =е= култарать: тепри _ туйтарать? Ахаль =е= култараканнин пайти =ук: туйтараканнин _ пур? Туйтараканнине нумайёш.сем т\сейме==.? Ун пеккисем сатирика е т\рех тавёрма тытёна==.: е ёна хир.= «=ёхав вёр=и» тапратса яра==.? Чёт та т\с! +ынсем хёйсен «кукрашкисене» юптарусенчи ч.р чунсен пархатарлёх.нче тупа==. те шёртланса кайса сисмес.рех халиччен пытарёнса пурённё чён-чён сён-сёпатне ир.ке сиктерсе кёлара==.? +акёнта .нт. сатирён вёй.? Анчах хёш-п.рисем =ак чёнлёха йышёнасшён мар? В.сем п.т.м халёх кил.штерекен социаллё =итменл.хсене =е= тиркеме с.не==.: социаллё пысёк =итменл.х. п.ч.к =итменл.хсенчен пу=ланнине шута илме==.? Ку сатирён нумай енл.хне мёнлатма хётланнине =е= п.лтерет» [1, 6]?

А? Галкин юптарёв.сенчи т.п илем мел.сенчен п.ри вёл – аллегори? Унпа поэт тухё=лё та ёнё=лё усё курать? Аллегори – грек сёмах.? Теп.р майлё ёна ытарлёх: ытарлатса калани те==.? Вёл кулленхи кала=у ч.лхинче: юмахсенче: тупмалли юмахсенче: ваттисен сёмах.семпе каларёшсенче: юптарусемпе сатирёлла произведенисенче т.л пулать? Унён т.п т.ллев. – ч.р чунсемпе ч.р. мар япаласен сёнар.сем урлё =ынсен ырё ен.сене у=са кётартасси: =итменл.хсемпе кёлтёксене питлесси: =ит.нсе пыракан ёрёва ёса в.рентесси? Т.рл. .=сем: пулёмсем: =ынсем =инчен шахвёртса: вёлтса: юптарса =ырни авалхи грек юптару=ин Эзоп пултарулёх.нче палёрнё? +авёнпа сёмаха кукёртса кала=акана «Эзоп ч.лхипе пуплет» те==.?

Юптарура ытарлатнё сёнарсем кала=а==.% тискер ч.р чунсем: выльёх-ч.рл.х: хурт-кёпшанкё: йывё=-курёк п.р-п.ринпе хутшёнса =ынсем хушшинчи лару-тёрёва юлташла тёрёхла==. е тёшманла питле==.?

Акё А? Галкинён «Пичке пёкки»: «Репродуктор»: «Попугай»: «+ёпан»: «Пу=тах Хёва»: «Сарёплё сысна» тата ытти юптарёв.сенчи ытарлё сёнарсем автор питлекен ё=ти=уксене вырёнлё палёрта==.? «+.н. шёпёр» хайлавра: т.сл.хрен: «та=ти с.м вёрмантан п.р кил-=урта» =.н. шёпёр илсе килни =инчен сёмах пырать? Вёл ним шутламасёрах т\рех «=.н.лле шёлма пу=лать»? +акёншён «хайхи =.н шёпёра хёйне шёла==. ёшё кил-=уртран!» Пир.н шутпа: «=.н. шёпёр» сёнар. кунта аллегори пулать? Халёхра =акён пек калани =\рет% «Ют чирк.ве хёвён йёла-й.ркепе к.ме==.»? Пир.н хушёра та Шёпёр ев.рл. =ынсем пур? В.сем =.н. вырён йышёнсанах ыттисемпе канашламасёр .=-пулёма хёйсене кирл. пек =авёрттарма тытёна==.? +акнашкал мухтанчёксен пархатар. =ук? Ахальтен мар .нт. в.сем п.р .= вырён.нче тытёнса тёрайма==.?

«В.=ев=.» юптарура поэт вара пире п.р каппайчёк: в.=к.н Автанпа паллаштарать? +ак Автан хёй.н юлташ.семпе: тёван.семпе сыв пуллашса уйёх =ине в.=се хёпарма тытёнать? Тытёнать кёна: ик. =унатне сулса кёна .лк.рет _ лап! анса \кет =.р =ине: чёхсен кулёш. пулса тёрать? Автан сёнар.нче в.=к.н: мухтанса пустуй кала=са =\рекен =ынна курма пулать? ,=е пурнё=ламасёр ун =инчен кёшкёрашса =\рени героя ним ырри патне те илсе =итермест? Вёл кулёшла лару-тёрёва =е= =акланать? Автор =ак \керч.ке тума тата .=-пулём м.нпе в.=ленессине палёртма т.рл. мелсемпе усё курнё? Чи малтанах инверсие палёртмалла?Ку мел хайлаври .=-пу= кутёнла пулса тухассине т\рех систерет? Т.п сёнар м.нлерех характерлё пулнине «анраш» перифраза у=са парать? +апла шухёшламасёр васкаса тунё .= пите =е= х.ретет? Юлашкинчен автор-калу=ё вулакана йёнёш утём тёвасран сыхланма хушать?

Юптарура усё курнё ытарлё сёнар чёваш йёли-й.ркине =ывёх тёрать: унти .= те хамёр хушёра куллен пулса иртет? Юптару=ё темёпа кил.шсе тёракан у=ёмлё: асра юлакан сюжет тупма п.лн.: халёх сёмахлёх.н паха мел.сем =ине таянса ч.лхене пуянлатнё: к.ске юптарурах пысёк шухёш калама пултарнё?

«Вёрёмтуна юратёв.» хайлав вара =апла пу=ланать%

«Ах: чунём=ём: х.вел=.м: ман тивлет.м

Сана юратнипех .нт. вилет.п!??_

Нёйёлтатать:

Пёшёлтатать

Вёрёмтуна

Чуп тунё май =ап-=амрёк Тихана» [3, 135]?

Вёрёмтуна хёй.н «хура» .=не пурнё=лас тесе Тихана =апларах =еп.= сёмахсемпе астарать? Тихан пу=не анратнё хы==ён тата кёмёлне =ырлахтарсан «в.=ет татах =.н улёха»? Эпир кунта чее Вёрёмтуна сёнар. урлё ултав=ё =ынна куратпёр? Вёл «=уллё» ч.лхипе такама та шит тёршш. лартса хёварма пултарать? Ку юптарура в.рентсе те ёс парса йёлёхтарни сис.нмест? Автор вулакана сёнласа панё сюжета т.пе хурса хёйне шухёшлама ир.к парать? А? Галкин юптарёв.сен йыш.нче кунашкал тытёмлисене татах та асёрхама пулать? Т.сл.хрен: «Чее хурал=ё»: «Рекордшён =унакан автан»: «Айёпсёртан айёпли» т? ыт? те?

Этем обществинчи теп.р киревс.рл.х «Тарасапа Кусар» юптарура туллин у=ёлать? Хайлаври т.п сёнарсем _ Тараса: +.=.: Кусар? Сюжет й.рки =апла% =.=. кулач каснё =.рте .=лен.? Пит. =ив.ч пулнипе вёл Тарасана «йёлт й.рлесе п.терн.»? «Сурансене тыта-тыта пёхса» вёл тарён шухёша путать: +.==е урёх =.ре ку=арма шутлать: ун вырённе тутёхнипе саралнё Кусара лартать? +.=.пе танлаштарсан Кусарён .=. ёнмасть?

+.=. сёнар.нче тёрёшса .=лекен: .=ш.н чунне пама хат.р =ынна куратпёр? Тараса сёнар. вара _ к.в.= чунлё: хёй.нш.н кёна тёрёшакан: теп.р =ын хёй.нчен =\лерех =.кленнине юратман: ёна малалла кайма ура хурса пыракан: чёрмавсем кёларса тёратма юратакан =ын сёнар.? Ун пеккисем .=ре палёрса тёраканнисене чёрмантарма тёрёша==.: хёйсенчен иртсе ан кайччёр тесе тем.н те тума пултара==.? +авёнпа та пир.н пурнё=ра «час-часах =апла пулса тухать% +.=. мар: Кусар кулач касать»?

«Шёна кёмпин шёпи» юптарура кёмпа=ёсем вёрмана килни =инчен сёмах пырать? В.сем кёрё= кёна пу=тарнё: п.р капёр Шёна кёмпине татман: ун пат.нчен иртсе кайнё? Вёл вара =ухёрашма пу=ланё%

«Эй! Мана м.скерш.н уйёратёр туссенчен$!

Начар-им эп кёрё=сенчен$

Сёнран илес пулсассён та:

Чылай капёртарах-=ке в.сенчен$??» [3, 145].

Тем пек кёшкёрсан та ёна кёмпа=ёсем татман?

«Илсе кайман ёна _ кил.штермен%

_ Сёнран кёна хитре =ав эс:

Ёшу усал!» _ тен.?

Шёна Кёмпи _ хёй.н хитрел.х.пе мухтанакан: илемл.х чи кирли текен шухёшпа пурёнакан =ын сёнар.? Кун пек этемш.н =ыннён чун.нчи туйём.сем икк.м.ш вырёнта? Автор =авён пекех тата кунта кашни япалан хёй.н вырён.: шёпий. пур тесе каласшён? +ут =анталёк саккун. =апла? +авёнпа та ёна улёштараймён: хёвён пек туса хураймён? Юптару=ё Шёна кёмпин характерне туллинрех тума риторикёлла кёшкёрупа тата ыйтупа: хир.=лет\пе усё курать? Юлашкинчен каллех п.т.млет\ тёвать%

Сёмахсёрах .нт. ёнланмалла%

Шёна кёмпин шёпи пулайм. урёхла!

А? Галкин хёй.н «Хурёнташсем» ятлё теп.р юптарёв.нче вара Хура Курак =.н. йёва туса п.терн. ятпа хурёнташ-тёван.сене хёнана ч.нни =инчен калать? Кунта такам та пур% Вёрём х\ре Чакак: Ула Курак: чанкёлти Чана тата ыттисем те? К.=ех хёнасем хёмла пётти =ие-=ие \с.р.лсе кая==.? Пу=ла==. хайскерсем мухтанма: «пулас ачи-пёчи пирки юмах яма»? В.сен хальл.хе п.рин те ача =ук-ха: анчах =аксем в.сем м.нле пуласса малтанах п.ле==. им.ш? Акё: т.сл.хрен: Чана сёнарне илер? Ун шуч.пе ачи аслашш.н пек сасёллё пулать: «патефонран та ирттерет»? Сён.пе х.вел пек пул.: хайхи вара ёна «шёпчёк та хёяйм. тиркеме»? Часах ёна Ула Курак п\лсе хурать? Унён ывёл. часах в.=ме пу=лать иккен: =акё уншён т.л.нмелле? П.р Хура Курак =е= пулас ачипе мухтанмасть: вёл тавлашёва =е= сирет?

Чанапа Ула Куракра мухтанма юратакан =ын сёнар.сене куратпёр? Ёслё Хура Курак в.сене хир.=ле сёнар? Вёл кирек м.нле .=е тумасёр т\рех кёшкёрашса =\реме юраманнине лайёх ёнланать? +авёнпа =апла калать% «Авма хушман: тет: пил.кне туман тиханне: _ =акна =е= картёр сёмсёрсем =ине???»? Хайлав в.=.нче автор-калу=ё хёй.н позицине палёртма манса каймасть%

Хура Курак: паллах: калать т.р.ссине!

Ку юптарура автор т.рл. эпитетсемпе («чанкёлти чана»): сёмах =аврёнёш.семпе («юмах яма»: «картёр сёмсёрсем =ине»: «=ут т.нче кулли пулм.»): перифраза мел.пе («йытё кулли») тухё=лё усё курнё? В.сем хайлав ч.лхине пуян та сёнарлё тёва==.?

А? Галкин хёй.н юптарёв.сенче =.н. вёр=ё ч.ртме .м.тленекен с.мс.рсене те питлет? Ирт.хсе те ирт.нсе =\рен. Пёван («Пёван шёпи»): паян вёл п.рне пырса сёхнё: ыран тепринне юнне .мн.? Анчах к.=ех шёпи те тулнё? Автор калашле: «юна ёмсанакансене Пёван шёпи халаллё .м.ре!»?

+апла: юптару ёстин кулёш. хёйне майлё сёнарлё? Пур чухне те автор кала=у ч.лхипе: юптарушён вырёнлё ир.кл. сёвё техникипе усё курать? Вёл пурнё=ри =итменл.хсемпе т\нтер енсене: т.рл. кёлтёк-сёлтёксене кулёш =улём.пе х.ртет: халёх сёмахлёх.н ырё т.сл.х.сене вырёнлё шайлаштарать? +акё сёнарсен системинче те: илем пайрём.сен й.ркелен.в.нче курёнать? +авён пекех вёл вырёс юптару=исен паха опытне шута илни те сис.нет? Юптарусенчи сюжет яланах ил.рт\лл.: в.сенчи .=-тёрём динамикёлла аталанать: конфликт туллин у=ёлать: ч.лхи с.текл.? Хайлавсенчи аллегорилле сёнарсем пурнё= чёнлёхне т.р.с те тарён кётартма май пара==.?


Литература

1? Григорьев: Н? Пур кёмёлтан / Н? Григорьев // Пархатарлё сёнар: сёнарлё ч.лхе % Литературёпа критика статьисем? _ Шупашкар % Чёваш к.н? изд-ви: 1990? _ 240 с?

2? Галкин: А? А? С.рен к.пер. ум.нче / А? А? Галкин? _ Шупашкар: 1980?

3? Юхма Мишши? Самана сассилл. поэт / Юхма Мишши // Галкин А. А. Ик. т.сл. хум? Сёвёсеме поэмёсем: юптарусемпе й.пленч.ксем? _ Шупашкар % Чёваш к.н? изд-ви: 1978? _ 272 с?