Адамдын организми

Тема:Адамдын организминин уюмдашуу денгээли

Сабактын максаты

• Клетка жөнүндө маалымат аласынар

• Клетканын органоиддери жөнүндө билесинер

• Клетканын химиялык курамы менен таанышасынар

Клетка ж Ө нунд Ө тушунук.

• Клетка тируу организмдердин тузулушунун эн ж Ө н Ө кой бирдиги.
• «Клетка» деген терминди илимге биринчи болуп 1665-жылы англиялык окумуштуу Роберт Гук киргизген.
• Клетканын формасы жана олчому анын аткарган функциясына жараша болот.
• Клетканын тузулушу менен таанышуу учун колдонуулуучу аспап-микроскоп.
• Клетканын тузулушун жана аткарган функциясын окутуучу илим-цитология деп аталат

Клетканын тузулушу

Клетканын органоиддери

митохондрия

Эндоплазмалык торчо

Гольджи комплекси

Клетканын органоиддери

• Ядро-клетканын эн маанилуу б Ө лукч Ө су, анткени клетканын тиричилигинин бардык процесстерин башкарат.
• Ядронун ширесинде ядрочо жайгашкан.
• Цитоплазма- илээшкек коймолжун зат. Анда бир нече Ө т Ө майда клетканын структуралары- органоиддер: митохондриялар, рибосомалар, лизосомалар, эндоплазмалык торчо, Гольджи комплекси, клеткалык борбор жайгашкан.
• Митохондриялар-кыска жоон денечелер.

Клетканын органоиддеринин кызматы

• Рибосомалар-нык, диаметри 15-20 нм келген тоголок денечелер
• Лизосомалар-мембрана менен курчалган, Ө лч Ө му 0,25-0,8 мкм болгон майда б Ө лукч Ө л Ө р
• Эндоплазмалык торчо- бири-бири менен байланышкан жана мембрана менен чектелген каналчалардан к Ө нд Ө йч Ө л Ө рд Ө н тузулг Ө н. Негизи кызматы-заттардын ташылышы.
• Гольджи комплекси-биринин устунд Ө бири жайгашкан жалпак баштыкчалардан ыйлаакчалардан турган органоид. Милдети-заттарды топтоп, ыйлаакчалар турунд Ө б Ө луп чыгаруу
• Клеткалык борбор- клетканын б Ө лунушун камсыз кылат

Клетканын химиялык курамы

• Белоктор. Белоксуз тиричилик жок. Ө лч Ө му боюнча белоктун молекуласы органикалык кошулмалардын молекуласынан жуз жана мин эсе чон келет. Белоктор коргоочу, кыймылдатуучу, сигналдык, транспорттук кызматтарды аткарышат

углеводдор

• Татаал органикалык кошулмалар. Углеводдор энергиянын булагы, алар клетканын ар турдуу формадагы активдуулугун иш жузун Ө ашыруу учун керек.

майлар

• Майлардын биологиялык мааниси эн чон жана к Ө п турдуу.
• Курулуш функциясынан башка майлардын энергиянын булагы катарында да мааниси зор.

Нуклеин кислоталары

• ДНК же дезоксирибонуклеин кислотасы-хромосомалардын курамына кирип, клетканын тукум куучулук касиеттерин алып журууг Ө жана Ө тк Ө руп берууг Ө катышат

• РНК же рибонуклеин кислотасы.

видео

Тапшырма

• Клетка тируу организмдердин тузулушунун э Ӊ ж Ө н Ө к Ө й бирдиги экендигин далилде
• А) ----------------------------------------------------------------------------

• Б) ------------------------------------------------------------------------------

• В) ------------------------------------------------------------------------------

Клетканын органоиддери

Клетканын органоиддери

Тузулушу

Кызматы

Клетканын химиялык курамы

Органикалык эмес кошулмалар

Мааниси

Органикалык кошулмалар

Мааниси