Ағылшын тілінде сын есімді қазақ тілімен салыстырмалы түрде меңгерту.

Ағылшын тілінде сын

есімді қазақ тілімен

салыстырмалы түрде

меңгерту.

Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың “Қазақстан-2030” Қазақстан халқына арналған Жолдауында “Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ержетеді. Олар бабаларының игі-дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді, олар бейбіт, абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады” деп көрсетілгеніндей, бәсекеге қабiлеттi, елдiң ертеңi болатын жас тұлғаны білім беру арқылы дамыту әрбір ұстаздың алдында тұрған міндеті деп ойлаймын.

Қазақ тілді мектептерде ағылшын тілін оқытудың өзіне тән ерекшеліктері бар. Оқушы шет тілін дұрыс меңгеру үшін оның өз ана тіліндегі біліміне сүйенгені жөн. Оқушы бұл тілдердің ұқсастықтары мен айырмашылықта-рын жете білгенде ғана, ол тілді дұрыс та, тез игере алады. Лингвистикалық тұрғыдан қарасақ, қазақ тілі түркі тілдер тобына, ал ағылшын тілі герман тілдер тобына жатады екен.

Дегенмен, екі тілдің грамматикалық жағынан кейбір ұқсастықтары да кездеседі.

Мысалы, сын есімді алып қарастырайық. Бұл сөз табы қазақ тілінде де, ағылшын тілінде де бар ұғым.

Ағылшын тіліндегі сын есім қазақ тіліндегідей

анықтамаға ие, яғни заттың сипатын, сынын,

сапасын білдіреді.

Мысалы: big house- үлкен үй, red dress – қызыл

көйлек , young man – жас кісі

Қатыстық сын есімдерде шырайлар түрі

жоқ, үстеулермен қолданылмайды.

Сапалық сын есімдер жай шырайда, салыстыр-

малы шырайда және күшейтпелі шырайда болады,

үстеулермен қолданылады: very, too, so, rather,

fairly, very big – өте үлкен

Сын есім

Қатыстық Relative

Сапалық Qualitative

Туынды сын есімдер суффикстер

және префикстер арқылы жасалады.

Сын есім суффикстері:

Сын есім префикстері:

-ful, -less,-ous, -al, -able, -ible, -ive, -ant,-ent, -ish, -y, -ic, -en

un-, im-, in-, ir-,non-, il-

un happy, un pleasant

in definite, in correct

im polite, im possible

ir regular, ir responsible

re write, re built

Help ful , use ful , life less ,

danger ous , fam ous ,

classic al , enjoy able ,

respons ible , resist ant ,

differ ent , redd ish , cloud y ,

hero ic , effect ive , wood en

Сын есімнің ағылшын тілінде қазақ тіліндегідей шығу

тегі (род), жекеше, көпше түрлері, септелуі болмайды.

Қазақ тілі

Ағылшын тілі

Жақсы бала

Жақсы қыз

Жақсы адамдар

A nice boy

A nice girl

Nice people

Септеу жүйесіне келетін болсақ, бұл екі тілде әр түрлі жолдармен беріледі. Қазақ тілінде септік жалғаулары арқылы сөйлемдегі сөздер бір-бірімен байланыста болса, ағылшын тілінде түрлі демеуліктер (предлогтар) арқылы жасалады.

Кішкентай

балалар мен

With little

children

Ағылшын тілінде де қазақ тіліндегідей сын есімнің

үш шырайы бар: жәй (Positive), салыстырмалы

(Comparative Degree) және күшейтпелі (Superlative

Degree). Жәй сын есімдерде салыстырмалы шырай -er ,

күшейтпелі шырай -est жұрнағы арқылы жасалады.

Comparative

Superlative

Comparative

Superlative

Positive

deep er

the deep est

deep

nic e

the nic e st

nic e r

lazy

the laz i est

laz i er

big

the big g est

big g er

Туынды сын есімдер салыстырмалы шырайда more – көбірек , less – азырақ сөздері арқылы жасалады. күшейтпелі шырай алдында the белгілі артиклі бар most және least сөздері арқылы жасалады.

Comparative

Positive

Superlative

interesting

expensive

dangerous

difficult

more interesting

more expensive

less dangerous

less difficult

the most interesting

the most expensive

the least dangerous

the least difficult

Бұрыс сын есімдер ережеге сай жасалмайды,

оларды есте сақтау керек.

Positive

Comparative

Superlative

.

the best

better

the worst

worse

less

the least

more

the most

good

bad

little

much, many

Сын есімнің сөйлемдегі орны.

Екі тілде де сын есім зат есімнің алдында тұрады

және анықтауыш қызметін атқарады.

I have bought a red dress .

Мен қызыл көйлек сатып алдым.

Сөйлемде зат есім екі, үш сын есіммен анықталса, онда зат

есімнің алдына мағынасы жақын сын есім қойылады.

She put on a new black woolen dress.

Ол жаңа қара шерсть көйлек киді.

Cабақ барысында әр-түрлі ойын элементтерін жиі қолданса, оқушылардың пәнге қызығуы артады. Ойын арқылы баланың ойын сергітіп, миын шынық-тыруға болады. Танымдық ойындар оқушының пәнге қызығуын, құштарлығын арттырумен бірге білімді тереңірек игеруіне барынша әсер етеді.

Оқушылардың кейбіреулері мұғалімнің түсіндірген сабағын тез ұғады, ал кейбіреулері керісінше. Сондынтан барлық оқушыны білімге бірдей жетелеу үшін өз мүмкіндігіне сәйкес сабақты меңгерту, тілін, ойын толық жеткізу, дамыту, өзіндік пікір айтуға жағдай жасау және еркін шығармашылыққа жетелейтін осы пәнге қызығушылын арттыратын

әдістің бірі – грамматикалық жаттығулар арқылы орындалатын ойындардың түрлері. Грамматикалық құрылымдарды есте сақтау қиындау және оқушыны жалықтырып жібереді. Сол себептен ойын бұл тапсырманы жеңілдетеді

Тіпті нашар оқитын оқушылардың өздері де ойын элементтері араласқан сабаққа зор ынтамен, жігермен араласатыны анық. Ойын элементтерін пайдаланған сабақтарымды жарыс түрінде өткіземін. « Кім жылдам?», «Кім көп сөз табады?» ойындары оқушылардың жаңа сөздерді жылдам жаттауға, сөз тіркестерін құрастыруға көп көмегін тигізеді.

“ Climbing to the top” Ойын шарты: Кім сын есімнің

шырайларын жылдам және дұрыс құрастырады және

дұрыс айтады?

Bad

Small

Good -

Quite -

Dangerous -

Beautiful -

“ Who finds more?” Бір әріптен басталатын мүмкіндігінше көп сын есім тап, мысалы С әрпінен басталатын.

“ Who is quickly?” ойыны. Белгілі бір уақытта (2 мин) берілген сөзге мүмкіндігінше көп сын есім табу керек .

interesting, old, new….

clever, real, faithful ….

white, light,

long, short, beautiful…

Book:

Friend:

Snow:

Dress:

Clever, comfortable, common, calm,

capable, careful, ….

“ Адамның бет-әлпетін және мінезін

көрсететін сын есімдерді ата. ”

Black eyes, dark skin, middle aged ….

Silent, patient, rude, active….

” Make a portrait of your classmate” Әр түрлі сын есім-

дерден портрет құрастырады, қалғандары сол белгілер

бойынша оның кім екенін табады.

Face: dark, beautiful, poor…

Eyes: black, expressive….

Nose: straight..

Hair: long, dark…

« Find the opposites » fast

dark

silly

white

« Relay » ойыны.

Әр қатардың соңында отырған оқушыға парақ беріледі. Бірінші қатардағы оқушы –al жұрнағымен жасалған бір сын есім жазып, алдындағы оқушыға береді, ол да -al жұрнағымен жасалған бір сын есім жазып, келесі оқушыға береді;

ІІ-қатар –able жұрнағымен, ІІІ-қатар –ful жұрнағымен жұмыс жүргізеді.

Мысалы : useful, careful, …

changeable, capable, …

Бірінші орындаған қатар жеңімпаз.

Оқушылардың өзіндік жұмысы арқылы тілдік

материалдарды меңгеруі олардың меңгеру қабілеттерін және

материалды практикалық тұрғыда пайдалана білуін

жақсартады. Грамматикалық материалдарды таныстыру,

пысықтау үшін грамматикалық жаттығулар жүргізу өте

тиімді. Мұндай әдіс оқушылардың ағылшын тілінде сөйлеу

қабілеттерін арттырады. Оқу процесі кезіндегі мұғалімнің

тапсырма беруі арқылы оқушының өзіндік жұмысы-

оқушының берілген тапсырманы түсінуге, оны орындауға

және тілдік материалдарды меңгеруге үлкен септігін тигізеді.

Мысалы, суреттер арқылы берілген грамматикалық

жаттығулар оқушылардың ойлау қабілеттерін арттырады.

Төменде сын есімді оқытумен байланысты сабақта

өткізілетін жаттығулар түрлері көрсетілген.

CATS

10.00

RATS

10 WEEKS

5.00

OLD

RABBITS

5 WEEKS

40.00

OLD

12 WEEKS

OLD

Look at the information and write sentences.

[ Cats/rabbits: small ] The cats are smaller than the rabbits.

1. [ Rabbits/rats: old ] 4. [Cats/rabbits: small ]

2. [ rats/cats: cheap ] 5. [rabbits/rats: big ]

3. [ rabbits/cats: expensive] 6. [cats/rats: beautiful]

[ Rats: small] The rats are the smallest animals.

7. [rabbits: expensive ] 9. [ rats: cheap ]

8. [rabbits: big] 10. [ cats: beautiful]

Compare the things / people and write two sentences.

Use the adjectives in the box and their opposites.

tall cheap difficult fast

Audi €35,000

Porsche € 43,500

Ben 1,85 m

Marat 1,56 m

The Audi is ___________.

The Porsche is ________.

Ben is ___________.

Marat is __________.

1.Who were the Beatles?

2.What is the theory of

relativity?

80 kph

112 kph

The cheetah is _______.

Question 1 is ____________.

The lion is ___________.

Question 2 is ____________.

7.

Opposites

3.

1+1=2

2.

4.

Easy

Right

Difficult

Wrong

Big

Small

Fat

Thin

Soft

Hard

Fast

Slow

1.

11.

Is Brussels

In

Belgium?

8.

6 .

There is

pens on

the table.

10.

√ 9561/741=?

5. Put the correct words.

small black big white

The house is____ and ____ .

three black

four green

five red

It has __ small windows and a__ roof.

small small

big big

There are two___ trees and three ___ trees.

red

big orange big white and black

small pink small black

There are____ ____flowers. There is a ____ _____ cat.

Find the differences between two pictures and write down

about them in comparative form of adjectives .

A

B

Swimming is the best sport .

3. Write sentences.

(Swimming /good)

Ann thinks swimming is the best sport.

1. (Cycling/easy)

2. (Football/boring)

3. (Tennis/bad )

4. (Skiing/difficult)

5. (Basketball/interesting)

Life

isn’t bad

-it’s

worse!

I’m smarter

than the average

Take that!

frog.

£ 12

£ 20

£ 17

£ 10

Complete the sentences. Use small , big,

cheap or expensive.

• The red T-shirt is ______than the

yellow T-shirt.

• The blue T-shirt is ______than the

orange T-shirt.

• The Yellow T-shirt is _____ than the

white one.

4. The white T-shirt is ______ than the orange T-shirt.

Two heads are better than one.

£ 15

Оқушылардың грамматикалық білімін шыңдауда

мәтін оқудың да маңызы зор. Ағылшын тілінде

мәтін оқу тәсілдерін пайдалану оқушылардың

танымдылық белсенділігін арттырып, қисынды

ойлау жүйесін қалыптастыруға жағдай туғызады.

Мысалы “The British Royal Family ” мәтініне байланысты сұрақ –жауап арқылы оқушылардың сын есім шырайлары тақырыбында білімін шың-дауға болады.

The British Royal Family

Britain has a royal family. The head of the royal family is

Queen Elizabeth II. She was born in 1926. She became a

queen in 1952.

Young Princess Elizabeth married Prince Philip in 1947. Elizabeth was 21 and Philip was 26 years old. The next year, in 1948, they had their first child, Prince Charles. In 1950 they had a daughter. Her name is Princess Ann.

Later Princess Elizabeth and Prince Philip had two more sons. Prince Andrew was born in 1960 and Prince Edward was born in 1964.

Answer the questions.

1. Who is the youngest in the royal family?

2. Who is the oldest?

3. Who is the youngest son in the family?

4. Who is older, Prince Andrew or Prince Charles?

5. Who is younger Princess Ann or Prince Edward?

Қазіргі жас-жеткіншектерді заман талабына

лайық етіп тәрбиелеп, сапалы білім беру әрбір ұстаздың басты міндеті.

Балаларға терең білім, тәрбие беру үшін ең алдымен ұстаздың ой-өрісі, дайындығы

барлық жағынан талапқа сай болуы керек.

• Н.Ә. Назарбаев. “Қазақстан-2030” жолдау.

2. “Ағылшын тілі мектепте ” журнал

• Качалова К.Н. Израилевич Е.Е. “Практическая грамматика английского языка” М.1998г.

• З.Н. Никитенко, К.Э. Безукладников “Happy English”

• Noel Goodey, Diana Goodey, David Bolton. “Messages 2”.

6. Patricia Mugglestone, Steve Elsworth, Jim Rose. “ Go !” Teacher’s Resource Book 2, Student’s Book 2.