Алгоритмдеу және программалау тілінің ұғымы

САБАҚ ЖОСПАРЫ №4

Оқытушы ______________ М.Ж. Аубакирова

қолы аты-жөні

Оқытушы мен студенттер өзара әрекетінің мазмұны мен оны ұйымдастыру

Курс тақырыбы Алгоритмдеу және программалау

Сабақтың тақырыбы: Алгоритмдеу және программалау тілінің ұғымы.

1. Алгоритмнің типтері

2. Алгоритмнің әдістері

Алгоритмдік тіл деп – орындалатын әрекеттерді, амалдарды бірыңғай және дәл жазуға арналған, өз тіліміздің кейбір сөздерімен пайдаланатын белгілер мен ережелер жүйесін айтады. Алгоритмдік тіл бір жағынан табиғи тілге жақын, сондықтан оны қарапайым мәтін түрінде жазады және оқиды. Алгоритмдік тіл – математикалық белгілер сандар, шамалар мен функция атаулары, арифметикалық белгілері, жақша және басқа да символдармен қатар белгілі бір қызмет атқаратын терминдер қамтиды. Алгоритмдік тілде мәтін құруға пайдаланылатын қарапайым белгілер – тілдің символдары деп, ал ондай символдар жиынын – оның алфавиті деп атайды.

Алгоритмдерді жәні алгоритмдік тілде құрылған амалдар тізбегін компьютерге түсінікті командалар мәтіні түрінде жазуға арналған жасанды тілдерді программалау тілдері деп атайды. Паскаль, Си, Дельфи, Бейсик, Фортран тәрізді программалау тілдері – ағылшын тіліндегі кейбір сөздерді алгоритм құруда кеңінен пайдаланады. Ол сөздердің саны онша көп емес, оларды түйінді сөздер деп атайды. Әр компьютердің өзінің машиналық тілі болады, ол командалар тілі немесе кодтар тілі деп аталады. Алгоритмдік тілде және программалау тілінде программа жазу – ыңғайлы болып табылады. Оларды белгілі бір машинада орындау үшін сол программалау тілін машина тіліне автоматты түрде аударатын түрлендіргіш программалар болуы керек, оларды транслятор деп атайды. Трансляторлар үш түрге бөлінеді: интерпретатор, компилятор және ассемблер.

Интерпретатор – берілген прогамманың әрбір жолын (командасын) жеке-жеке аударып отырып орындайтын транслятор түрі.

Компилятор – бірден барлық программа мәтінін толық аударып машина тіліндегі бір модуль түріне келтіреді де, сонан соң сол модульді компьютер жадына қайта жазып алып, оны кейін тек біздің алауымыз бойынша орындайды.

Алгоритмде қолданылатын негізгі түйінді сөздер.

Алгоритмнің жалпы жазылу түрі.

алг ( алгоритм атауы)

арг (алгоритмнің аргументі)

бер (алгоритмді қолдану шарты)

нәт (алгоритмнің нәтижесі)

басы (аралық шамаларды сипаттау алгоритмді алгоритм командалары ) алгоритм

........ денесі

соңы.

Меншіктеу командасы. Өрнекті есептеу және айнымалыға меншіктеу үшін қолданылады.

Меншіктеу командасының жазылу үлгісі. айнымалы: = өрнек. A: =B мұндағы «: = » белгісі.

Графикалық (блок – схема). Блок – схема дегеніміз алгоритмді графиктік түрде алдын ала анықталған геометриялық фигурлар көмегімен жазуды айтады. Блок – схемада пайдаланылатын фгуралар оныі блоктары, ал оларды бір бірімен қосатын сызықтар байланыс сызықтары деп аталды.

Блок – cхема құрудың төмендеідей ережесі бар:

1. Блок – схеманың басын және соңын міндетті түрде көрсетіп тұратын блок болуы керек;

2. Блок – схемада бірімен бірі қосылмай қалған блоктар болмауы керек;

3. Блок – схемада блоктар орындалу реті бойынша тізбектеле орналасуы қажет;

4. Арифметикалық амалдарды орындайтын блоктардың бір ғана ену, бір ғана шығу сызығы, ал шарттың орындалуын тексеретін ромб түріндегі логикалық блоктың бір ену, екі шығу сызығы болуы қажет.

Мысалы: y = a+ b формуласы бойынша есептеу алгоритмінің схемасын құрайық.

Қарапайыс сөзбен жазып аламыз.

алг Формула бойынша есептеу.

арг а,в

нәт у

басы

y:= a + b

с

y = a+b

Тапсырма

• y=(at+2):(at-1) формуласы бойынша х тің кез келген мәні үшін у мәнін есептеу алгоритмін құрыңыздар.

• y= A*B: СД

Оқытушы_________М.Ж. Аубакирова

Тапсырма 1

Үшбұрыштың ауданын анықтау керек болсын. Үшбұрыштың ауданын есептеуге Геронның формуласын қолданамыз.

Кестедегі белгілеулерді пайдаланып, қарастырылып отырған есептің, яғни үшбұрыштың ауданын Герон формуласы арқылы есептеудің блок схемасын сызайық.

Алгоритмге сәйкес программа құру.

Program esep1;

Var a,b,c,s,p:real;

Begin

Writelen (‘a,b,c – енгіз’);

Readln (a,b,c);

P=(a+b+c)/2;

S:=sqrt(p*(p-a)-(p-b)*(p-c));

Writelen (‘s=’,s:4:2);

Readln;

End.

Тапсырма 2. y=(at+2):(at-1) формуласы бойынша есептеу.

алг Формула бойынша есептеу.

арг а,t7

нәт у

басы

R1:= a*t+2

R2:= a*t-1

R1:=a*t+2

R2:= a*t-1

y:=R1/R2

соңы

Тапсырма 3. y= A*B: СД формуласы бойынша есептеу.

алг Формула бойынша есептеу.

арг A,B,C,D

нәт у

басы

y:= A*B/C*D

соңы

y:=A*B/C*D