Ana dilimizin ekologiyası.

Kıpçaan teoretik liţeyi B.Yanakoglunun ad.

Ana dilimizin ekologiyası .

K äämil ana dilimiz, düştüynän becereksiz hem cayıllı şairlerin kaleminin altına, pek çabuk aşaalér. Lafların maanaları diişiler. Gramatika yufkalanér. Orfografiya, dilimizin silähı, diişiler herkezin istediinä görä..   (A.S.Puşkin)

ä

Ana dili – о -en kaavi instrument halkın elindä; -halkın zenginnii; -halkın kulturası; - halkın ruhu; -baaşış, angısı kaldı biz ä dedelerimizdän. Bunun için kullanmaa onu lääzım becerekli, üürenm ää hepsi özelliklerini!

Neetl är.

1.İnandırmaa ana dilimizin paalılıını;

2.Teklif etm ää serbest sözleşmää hem temiz lafetmää ana dilind ä;

3.Dilimizi kaldırmaa üüsek uura ...

4.Üz ä çıkarmaa dilimizdä kullanılan yannışlıkları;

5.Teklif vermää dooru sözün kullanması için.

Davalar: 1. Sözümüzü lääzım zenginnedelim, canımızlan duyalım onu. 2. Dilimizi lääzım dirildelim, açıklayalım, aaraştıralım, temizleyelim hem HERZAMAN TEMİZ KULLANALIM!

Gipoteza: Lääzım koruyalım bizim dilimizi- büük zenginnii. O altın, angısı bizä kaldı dedelerimizdän. O bir kaavi iplik, angısı baaléér bizi dedelerimizlän! Becerekli ellerdä o hazır yapmaa inanılmaz işlär.

Beklen än başarılar:

• Temizleyelim ana dilimizi türlü gübürlerdän;
• Kullanalım dilimizi ölä, nasıl onu bizä getirdi dedelerimiz;
• Kaldıralım üüsek uura ana dilimizi,
• Olalım haliz patriot halkımıza .

Plan

1. Giriş.

2. Dilimizin problemalarını açıklamak.

• alınma laflar
• jargonnar
• kötü laflar
• lafetmäk yannışlıkları

3. İntervyu genç aylelärlän.

4. Ekologiya programamızın teklifleri.

5. Çıkışlar.

6. Bibliografiya.

Epigraf: Ana dilim! Bana sän derindän lääzımsın. Send ä sefta bän sevdayı duydum. Bana s ä n pek bir büük kısmetsin. Büük bir hodulluk sendän buldum. Todorova S.A.

Dört gözlän bakérım yaşlı insannarın aazlarına, annadarkan evelki adetleri, yaşamak zorluklarını. İşiderim onnarın şıralı, tatlı dilini. Hodullanérım, ani ban GAGAUZUM!

Lafed ä rk ä n gençl ä rl ä n, geldim çıkışa, ani sözleşmemizd ä var büük bir problema:

• Dilimizin ekologiya durumu kötü, onu L ÄÄ ZIM PAKLAMAA HEM KURTARMAA;
• Ana dilimiz hastalandı aar hastalıklan.
• Eni aylel är lafederlär uşaklarınnan rus dilindä;
• Gübürleeriz dilimizi başka dildän laflarlan.

Gagauz dili – temiz çöşmenin akması.

Büünkü lafetmemiz.

Dedelerd än kalma dilimiz.

Aaraştırdım, neyl än biz gübürleeriz dilimizi? Ned än lääzım koruyalım dilimizi?

«Alınma» laflardan

Lafetm äk yannışlıklarından

Ana dilimizi gübürle mäk

Kötü laflardan

Jargonnardan

Alınma laflar – o öl ä laflar, angıları geldilär dilimizä başka dillerdän da gagauzçaya çevirilmeerlär.

• Kompyuter
• Telefon
• Klas
• Printer

Yannışlıklar, angılarını işiderim gençlerd än .

Okulda kullanılan ‘’diil yabancı’’ laflar:

Tetradka – tefter

Ruçka –yazal

Domaşniy rabotayı – evdeki işi

Karandaş – kalem

Jurnal – dergi

Sumka –çanta

Vosem kablettim- sekiz kablettim

Doskadan spisat’ ettim- taftadan yazdım

Uçtilka - üüredici

Bunnar yabancı laf mı, açan var gagauzçası?

Ok – isl ää

Slabo? – yapabilecän mı?

Privet – seläm, zaman hayır olsun.

Koroçe – kısadan.

Obäzatelno – mutlak.

Poka – saalıcaklan.

Tük ända yapılan yannışlıklar:

• Evd ä :

• Smetana hem tvorog svejiy mı?- kaymak hem iişimik taazä mi?
• Rozovıy platyecık kaça? – pemb ä fistancık kaça?
• Kastürlenin krışkası var mı?-tencerenin kapaa var mı?

• Palas – kilim
• Şkaf – dolap
• Peçka- fırın, soba
• Kartina – resim
• Холодильник -buz dolabı
• Стол-sofra, masa
• Скамейка- skemne
• Кастрюля- tencere
• Коридор- hayat
• Колбас- sucuk
• Свет -şafk

Çıkış: Kullanmaa yabancı laf dilimizd ä, varkana o lafın gagauzçası – gücendirmäk hem dilimizi, hem halkımızı, hem kendi-kendimizi.

• Jargonnar – laflar, angıları başkalaşér literatura dilind ä n d ä , lafetm ä k dilind än dä.
• Çek ämeer- yapaméér bir işi
• Ne kooléérsın- ne yalan söleersin
• Donuk – pek yavaş insan
• Asma – yalandırma
• Kayérsın – şaşırdérsın
• Kaynadım - üfkelendim
• Asılı –sarfoş
• Yımışak durérsın- korkérsın
• Şişirme kendini - gogorlanma

Kötü laflar

• Pek gücendirer beni dilimizdä kullanılan kötü laflar , angıları püsürleerlär dilimizi. Analar-bobalar lääzım kuşku olsun kendi sözlerinä da uşaklar alışmasınnar bu laflara. Gençlär da saymasınnar, ani, sözündä kullanarkan kötü lafları, onnar gibi yok.

Lafetm äk yannışlıkları- yannış sölenil än laflar, angılarında kullanméérız gramatika kurallarını: lääm – lääzım gelcäm, alcam – gelecäm, alacam yokunce – yok nicä varınce – var nicä gelyem(Kıpçakta)- gelerim slä- islää

Sebepl är, angılarının beterinä bozulér dilimiz.

• Yabancı devletler ä insannar giderlär kazanmaa, buraya gelip, katérlar sözünä oradakı lafları, sayarak, ani bu zamandaş istediklär;
• Analar-bobalar istämeerlär uşakları lafetsinnär ana dilindä;
• Uşak başçalarında az lafederlär uşaklarlan gagauz dilindä;
• Okuldan kaarä insannar birerdä lafetmeerlär ana dilindä;

Gelirk än uşak başçasından kızkardaşımnan, sesirgendim anaların hem uşakların lafetmesinä. HEPSİ LAFEDER RUSÇA. Malilär dä savaşérlar annaşmaa rusça.

Denedim: Açan ileri uşaklar lafetmektä savaşardılar örnek almaa büüklerd än, XXI asirdä büüklär savaşérlar benzetmää lafetmesini gençlerä. NEÇİN??? NEREY Ä BİZ ETİŞECEZ, DOSTLAR? UYANALIM L ÄÄ ZIM, GEÇ OLMADAAN!!! Gagauzluumuzu kaybetmeyelim!

Anketa-intervyu . 10 ayl äylän

Angı dİld ä sİz lafedersİnİz uşaklan?

GAGAUZÇA AZ!

Neçİn lafedersİnİz rusça?

GAGAUZÇAYI İSTÄMEERL Ä R!

Bakérs ı n ı z m ı gagauz televizionunu?

AZ BAK é RIZ!

Nasıl bakérsınız ona, anİ şkolalarda gagauz dİlİndä saatları zeedelesİnnär?

AZ KİŞİ KAYIL!

Bu katastrofa!!!

Çıkışlarım:

Taa 5-10 yıldan sora gagauz dili kayıba gid är.

Bu korkunç!!!

• Dilimiz RUSİFİKATİYADA.
• Bu saygısızlık hem dilimiz ä, hem milletimizä.

Benim ekologiya programamda var bir teklif-Gagauz dilind ä lafetmäk lääzım olsun dooru!

k äämil söz

Demekli

Temiz

Zengin

Logikalı

Erli erind ä

Kıvrak

Gagauz dilind ä lafetmäk lääzım olsun dooru hertaraftan!

Gramatika

• dooru söz

Leksika

Orfografiya

Stilistika

Punktuatiya

Orfoepiya

Tekliflerim:

• 1. Taa sıkça lafetm ää ana dilindä evdä dä, şkolada da, dostların arasında da, neçiki dilimiz varkana, varız biz da.

2. Yapmaa çok türlü meropriyatiyalar baalı dillän hem gagauzların kulturasınnan, nicä okulda, hep ölä da kultura evindä.

3. Okullarda açmaa klastan dışarı saatlar (krujoklar): *” Sev hem bil ana dilini”; * “Gagauz dilini dooru kullanérız ”; * “Bän gagauz milletinin paycaazıyım”. * Okulların, koledjların hem universitetlerin programasına zeedelemää kurs LAFETM Ä K KULTURASININ ETİKASI .

4. Yapmaa türlü konkurslar (‘’Kabardérız ana dilimizi!’’) okulda, rayonda, regionda... 5. Okullarda hem Gagauziyada kurmaa ‘’Genç yazıcıların birliini’’, angıları yazér ana dilindä yaratma, da tiparlamaa onnarı bir kiyada.

6. Kasabalarda hem küülerd ä tükännarın, gözellik salonnarın, kultura evlerin, panayırın, Primariyanın, ... hepsi yapıların adları yazılsın GAGAUZÇA .

7. Gagauz televizionunda olsun kolverimn är : a) ‘’Gagauz dili hem literatura uroklarından meraklı kıpımnar’’. b) ‘’Gagauziyanın aksakallarınnan buluşmak’’.

8.Yapmaa propaganda ana dilimiz ä. 9. 9-cu klasın sonunda koymaa ekzamen gagauz dilindä .

Kendi geleceemi b än isteerim baalamaa ana dilimizl ä n .

Teklif ederim katılasınız ana dilimizin aaraștırmasına, barabar yapalım onu șıralı, metin! Brakalım eni evladboylara, ki bilsinn ä r dilimizi, onun temelini, halkımızın arifliini.

Dostlar! Teklif ederiz, tutunup kol-kola, koruyalım, dirildelim, ilerledelim, zenginnedelim halkın en büük kuvedini – ana dilimizi.

Dilimizin gelecää bizim elimizdä. Bizdän kaarä yok kim onu diriltsin hem ilerletsin!

Perspektivalar:

Kullanacez ana dilimizi kuşku hem sevgiyl än. Haşlak sevecez onu, ozaman bizä açılacek sınırsız sevinmeliin üzü, neçinki ana dilinin paalılıı sınırsız.

OLACEZ ANA DİLİMİZİN DOKTORU!!!

Kuracez sözlüklär, entiklopediyalar gagauz dilindä.

Kuracez liteyimizd ä etnografiya muzeyi küüyümüzün şannı insannarı için.

DİL VARSA – HALKIMIZ DA VAR! HALKIMIZ VARSA- VARIZ BİZ! BİZ VARSAK-GELECEEMİZ VAR!!!

Saa olun!!!