Анализ литературных произведений за 7 класс. Для подготовки к олимпиаде по кумыкской литературе

Къайырхан булакъ.

Бизге анализ этме берилген асарны автору Аткъай Гьажаматов. Бу асар 20-нчы асруну орталарында яратылгъан. Оьзюню асарында автор халкъны яшавунда инг агьамиятлы масъалаланы бирин гётерген.

Бу асар шиъру жанрда яратылгъан. Шиъру къылыкъ, тарбия темагъа багъышлангъан.

Асарны аслу маънасы шулай: автор бизге алгъасап ишни этме тюшмейгенни, башлап оьзю оьзюне маслагьат этип, ойлашып иш этме тарыкъны айтма сюе.

Шиъруну аслу игити Къайырхан . Ол яхшы адам болгъан, даим масхара булан, шат турагъан гиши болгъан. Бирев оьзюне тюртюп сёйлесе де, масхарагъа айландырып къоя болгъан. Пашман адамны гёрсе де, бир сёз айтып кюлете болгъан.

Тек яшав Къайырханны сынап къарайгъанда йимик, огъар къайгъы гёрсете. Ону уланы хатабалагьдан тюбек тийип оьле. Тек Къайырхан яхшы, сабур ва саламат гиши болгъаны саялы, биревню де оьзюне тилевге гелме къоймай. Къарсалап гелген хоншуларына да оьзю маслагьат этип йибере.

Ол оьзюню уланы оьлген ерде сынны орнуна булакъ сала, шо саялы булакъгъа «Къайырхан булакъ» деп къоя. Булакъ салмакъны да бек уллу маънасы бар. Ол булакъдан нече оьтеген-барагъан сув ичежек, сувсаплыгъын басылтажакъ. О уллу зувап тюгюлмю?

Амма авлетин тас этмек бек къыйын зат. Къайырхан адамлагъа билдирмесе де, ичинден гюе туруп, къайгъыны гётерип болмай, оьзю оьзюн оьлтюре. Мунда авторну къазапланывун да гёребиз. «Неге этдинг оьзюне этме тюшмейген ишни?» дей Аткъай Гьажаматов.

Шиъру 11 бувун булан язылгъан. Гьар куплет 4 сатырдан къурулгъан. Экинчи сатыр дёртюнчю сатыр булан къапиялаша.

Шиъруда чебер аламатлар ёлугъа: метафора -«уьчюгюз де уьч къыл болуп къомузгъа», чакъырыв сёзлер- «гьайт уланлар», «айт, Къайырхан».

Шиъру мени де кёп ойлашмагъа борчлу этдт. Гертилей де, Къайырхан бек адамлыгъы булангъы, халкъны оьзюнден артыкъ ойлайгъан адам болгъан. Къумукълар «ачув- сайда, рагьму- теренде» деп негьакъ айтмагъан.

Бизин китапларда «Къайырхан булакъны» арты булан берилген Аткъайны «Ачув- сайда, рагьму- теренде» деген асары шиъруну темасын тамамлайгъан йимик эсиме геле.

«Шавхалны гиччи уланы».

Асарны язылгъан заманы ва ону авторуну яшаву ва яратывчулугъу бир бири булан тыгъыс байлангъан. Бизге анализ этме берилген асарны автору Баммат Атаев . Оюзюню асарын ол 20-нчы асруну ахырында, 1980-90-нчы йылларда яратгъан. Асарны темасы Баммат Атаевни яратвчулугъунда гёрмекли ерни тута, неге тюгюл, бу асарын узата туруп, ол «Солтанмут» деген асарын да яратгъан. Мунда гётерилеген масъалалар бизин къумукъ халкъны, Дагъыстанны тарихинде инг агьамиятлы масъалалрдан бири болуп токътай.

Баммат Атаевни оьзю де Дагъыстан университетни тарихи факультетин битдиргени огъар кёп имканлыкълар тувдура.

Автор оьзюню асарын роман жанрда яратгъан.. Асарны аты ону темасын теренден ачыкъ эте. Романда 16-нчы асруну ахырында болгъан агьвалатлар суратлана. «Шавхалны гиччи уланы» деген роман къоччакълыкъ, игитлик, къумукъ ханлыкъланы бирлешивю темагъалагъа багъышлангъан. Аслу темалар булан янаша оьзге темалар да арагъа чыгъа, мисал учун, къардашлыкъ, тухумну ичиндеги аралыкълар.

Асарны аслу идеясы – бизге, охувчугъа, къумукъ ханлыкъланы бирлешивю Дагъыстанны тарихинде нечик роль ойнагъанны, ол бирлешив кимни гьаракаты булан болгъанны гёрсетмек.

Асарны аслу игити Султанмут. Султанмут бек къоччакъ, игит, гьеч затдан тартынмайгъан улан болгъан. Муну агъа-инилери башгъа анадан тувгъан деп сюймей болгъан. Романда Султанмутну оьзюню мурадына етмек учун оьтген къыйынлыкълары суратлана. Ону аслу мурады буса бары да ханлыкъланы бирлешивю, бир уллу Къумукъ гьукумат къурмакъ болгъан, неге тюгюл къумукъ тюз кёп йылланы узагъында не Иран шагьны, не Тюрк ханны чабувулларындан азат болуп болмай тургьан. Бу мурат бары да къумукъ халкъны юрегинде де болгъан. Султанмут халкъына амин, ватанын кёп сюеген улан болгъан. Ол халкъ булан тыгъыс байлавлукъ юрютген, халкъда гьакъыллы, пагьмулу, гьюнерли адамланы бек абурлагъан.

Бу асарда Султанмутгъа къаршы игитлер де бар.Оланы бири- Султанмутну уллу къардашы Зурхайбий. Зурхайбий атасы оьлген сонг Султанмут гелгинче шамхал болуп токътай. Султанмутгъа берилме тарыкъ топуракъланы да ол оьзюгер алып, Султанмутгъа бир гиччи топуракъны къоя. Тек Султанмут уллу къардашын бир де гюллемей. Озокъда, оьзюгер къойгъан аз ер саялы ачувлана, амма шолагъа чул бермей. Султанмут оьзюню яшавун оьзю къура.

Романда кёп тюрлю тарихи сёзлер, башгъа тилден гелген сёзлер къоллана. Дав агьвалатлардан къайры да Эндирей ханлыкъда яшайгъан халкъны ич яшаву, адатлары булан байлавлу сценалар да бериле. О девюрде яшагъан халкъны дав учун, ашарлыкъ учун къолланагъан савутларыны тюрлюлери, гийими, ашамлыгъы суратлана.

Кёп тенглешдиривлер, метафоралар, бирикген сёз тагъымлар къоллана.

Романда эсгерилеген агьвалатланы халкъ булангъы тыгъыс аралыкъларын гёрсетмек учун кёп айтывлар къоллай. Мунда 50-ге ювукъ айтыв бар («тавакелли къулгъа балагь ёкъ», «савут тутгъан бузмаса, савут бузмас», «гьакъыл алдын, ачув сонг», «арсланы бар адамгъа аюв да аякъ басмас»).

Мен асарны бек ушатдым. Султанмут йимик къоччакъ уланлар дюньяда кёп аз тува. Мени къумукъ халкъымдан чыкъгъан, сав дюгьягъа аты белгили болгъан, атын эшитгенде де душманлар титирейген игит, пагьмулу полоководец болгъангъа оьтесиз оьктеммен.

Къартны гёзьяшлары.

Бизге анализ этме берилген «Къартны гёзьяшлары» деген асарны автору Камал Абуков. Асар бизин девюрде яратылгъан. Оьзюню асарын автор хабар жанрда яратгъан.

Камал Абуков оьзюню асарын къылыкъ темагъа багъышлагъан.Асарны аты «Къартны гёзьяшлары» ону темасын ачыкъ эте.

Хабарны баш игити Арсев. Арсевню келпети хабарда бек арив бериле. Ол кёп сёйлейген гиши тюгюл, тек ассиленип сёйлеп къойса да, сонг гьёкюнюп, йымышап къала.

Атына да ол «балам» деп сёйлей.Аты огъар бек аявлу, неге тюгюл ол ону анасы оьлгенде гюлюк заманындан берли сакълагъан. Арсев яхшы хасиятлы гьалал адам экенин атын сатагъанда да гёребиз. Ола тын сатагъанда «бар акъчангны бер» деп къоя артыкъ сатыв этмей.

Арсев атын да сатмас эди, уланы Салевге борч тюшюп, борчун берме акъчасы етишмейгенде сата. Салев яман яш тюгюл, тек кимни де хатасы болмай къалмай. Салев туснакъгъа тюшмесин учун ата-ана не этме де рази. Бу асарда ата-ана булан яшланы аралыкълары да суратлана.

Арсев гьалал адам экенни автор бизге хабарны узагъында гёрсете. Атын сатып болмайгъанда Мамаш: «Атынгны гебегине гьаракъы къош»- дей. Арсев шолай этгенде, аты югюрюк болуп къала. Арсев алывчугъа шону да айта. «Бугюн булай буса да, тангала башгъачалай болуп къалма да бола»-дей.

Арсев атындан айрылма сюймей. Югенлерин чечегенде де атын къучакълай, бетин бетине къаплай, ону гёзьяшлары агъыза. Шо саялы хабаргъа «Къартны гёзьяшлары» деп къоюлгъан. Эргиши гёзьяшларын оьзюне лап къыйын болмаса чыгъармай. Уллу болгъан Арсев де лап оьзюне ювукъ атындан айрылгъанда юреги авуртуп, гёзьяшлары чыгъа.

Мен хабарны бек ушатдым. Арсев йимик яхшы хасиятлы йымышакъ адамлар дюньяда дагъы да ёлугъа. Олай адамлар болмаса, яшавда къыйын болар эди.

«Къылыкъ китап».

А.Акаев ярыкъландырывчу. Охувчуну тарбялайгъан, илму-билимге чакъырагъан кёп асарлары бар. Шоланы бири «Къылыкъ китап».

Асарны темасы-къылыкъ, тарбия. Бу тема адамланы яшавунда лап да аслу тема.

Асарны идеясы- яхшы хасиятлагъа, къылыкълагъа уьйретмек; яман ва яхшы хасиятланы баян этмек.

Бу асар къурулушуна гёре башгъа асарлагъа ошамай. Асарны башында тилни ва къолланы гьакъында айтыла. «Адамлыкъ недир-англамакъ, аз сёйлеп, кёп тынгламакъ», «Айтылгъан сёз-атылгъан окъ» ва башгъалары йимик айтывлар булан автор бизге сёзню кёп ойлашып айтмагъа тарыкъ, ерсиз ерде сёз къошма эрши экенни англата. Уллуланы сёзюне къошулмакъ да, юхлайгъан адамны къырыйында къычырып сёйлемек де- эдепсизликдир. Тарыкъсыз сёзлер булан вакъти оьтгермек де- оьмюрюн зая этмекдир.

Къолланы гьакъында да А.Акаев булай айта: «Сёйлейгенде къолларын булгъап, бармакълары булан биревню гёрсетип, не де тюртюп сёйлемек, къолларын, тырнакъларын нас сакъламакъ бек эрши затлар».

Къурулушуна гёре асар эки бёлюкге бёлюне. Биринчиси- яхшы хасиятлар, къылыкълар: гьюрмет, барышмакъ,тюзлюк, кёмеклешмек, чомартлыкъ, тазалыкъ, оьктемсизлик, ачыкъ юзлю, татли сёзлю болмакъ. Экинчиси-яман къылыкълар:ялагъайлыкъ, къоркъачлыкъ, ялгъан, урламакъ, экиюзлюк, адамны алдындан бир тюрлю, артындан бир тюрлю сёйлемек, гюнчюлюк.

Асар яхшы хасиятлагъа уьйретегени ону атындан да белгили.

Асар чебер якъдан бай. Мунда кёп айтывлар берилген. Мен оьрде эсгергенлеринден къайры, «адамланы яхшысы-халкъгъа яхшылыгъы тиеген гишидир», «яхшы сёз-жан азыгъы, яман сёз- баш къазыгъы», «яхшы сёз йыланны ининден чыгъарыр» ва башгъалары берилген.

Асарны гьар бёлюгю бир гьадис йимик. Яшланы тарбиялайгъан, тюз ёлгъа салагъан китап. Асарны аты «Къылыкъ китап» бизге маънасын англама да кёмек эте.

А.Акаев яхшы арап тилни биле болгъан, о саялы тилде кёп арап сёзлер де къоллана.

Мен бу асарны бек ушатдым, неге тюгюл мунда мен билмейген, этме тюшмейген затланы кёбюсюн уьйрендим. Шу асарны охугъан сонг мен гьар заман оьзюм оьзюмню тергевлю тутаман, адамланы арасында да, янгыз бусам да, эрши гёрюнеген къылыкълардан ари турма къаст этемен. Асарны мени учун кёп уллу пайдасы болду.

Зайналабит Батырмурзаев.

«Тангчолпан».

З.Батырмурзаевни асарыны аты «Тангчолпан». «Тангчолпан» деген эртен тангдагъы юлдуз.

Асарны журасы-шиъру.

Темасы: инкъылап тема, чакъырыв къыйдада язылгъан.

Идеясы, маънасы: халкъны эркинлик учун, азатлыкъ учун ябушма чакъыра. Гюню гелгенде, къанын-жанын аямай, душмангъа къаршы чыкъма чакъыра.

Ритм: 11 бувундан этилинген.

Рифмасы: экинчи сатыр дёртюнчюсю булан къапиялаша, дёгерек.

Ким-ли-гин та-ны-май бу я-зыкъ мил-лет,

Янчыла, таптала, хорлана гьаман.

Дертин айтма болмай тилсиз, авузсуз,

Азаплана языкъ нече де яман.

Шиъруда кёп чебер аламатлар къоллангъан.

Метонимиялар: тангчолпан- инкъылапны англата, ярыкъны душманы-варканатлар, талайлар языкъны (ярлы халкъны) къара къаргъалар (душманлар).

Къопдурувлар: языкъ миллет- янчыла, таптала, хорлана гьаман.

Чакъырывлар: Юрю, алгъа юрю! Эй элни сюеген намуслу улан! Эй, насипсиз халкъ!

Жанландырывлар: уяна Дагъыстан.

Маънадашлар: къаршынга гелгенни буз, йыкъ, харап эт!

Мен шиъруну бек ушатдым. Зайналабит шолай биревден де тартынмайлы, оьзюню герти сёзюн душманлагъа бетине айтып болагъаны мени оьктем эте. Шиъру жанлы тилде, адамны алгъа барма талпындырагъан кюйде язылгъан.

Зайналабит Батырмурзаев.

«Кериван гетди».

Зайналабит Батырмурзаевни бу асарыны аты «Кериван гетди»

Асарны аслу темасы: инкъылап тема.

Идеясы: халкъны эркинлик учун ябушма чакъыра, гечикмей, биригип, душмангъа къаршы турма чакъыра.

Ритм: асар 7 бувундан къурулгъан, эки куплет бар.

Рифмасы: экинчи сатыр дёртюнчю сатыр булан къапиялаша, дёгерек.

Чебер аламатлар къоллангъан: яшыртгъын тенглешдиривлер бар, метонимиялар.

Тувду Чолпан, шавла алды дюньяны- инкъылапны шавласы деген маънада.

Шиъру чакъырыв къайдада язылгъан.

Гёзюнг ач! Дёрт якъгъа къара!

Инкъылапны шавласы тувду, танг билинди, уянма заман болгъан дей. Мунда автор айтма сюе, ярлы халкъ оьзюню ихтиярлары учун душмангъа къаршы ябушма герек деп.

Шиъру жанлы тилде язылгъан, охугъан гишини юрегинде алгъа багъып талпындырыв гьислер тувдура.

Мен шиъруну бек ушатдым. Зайналабит шолай биревден де тартынмайлы, оьзюню герти сёзюн душманлагъа бетине айтып болагъаны мени оьктем эте.

Магьаммат Атабаев.

«Урлангъан ажжал».

Бизге анализ этме берилген асарны аты «Урлангъан ажжал». Автору –Магьаммат Атабаев.

Журасы- лирика асар.

Жанры-поэма.

Темасы: дав тема, давну акъубасы.

Идеясы: дав гелтирген къыйынлыкъланы суратлай, нечакъы арадан заман гетсе де, дав гелтирген къайгъы унутулмайгъанны айта.

Поэма биринчи бетден хабарлана. Лирика игит болгъан агьвалатланы оьзю хабарлай. Дав башлангъанда ол тюш болгъунча школада охуп, тюшден сонг почта уьлеше болгъан.

Давдан сонг хыйлы йыллар гетген, тек дав гелтирген къыйынланы унутма болмай язаман шуланы -дей лирика игити.

Поэмада давда уьч уланын тас этген ананы къысматы гьакъында айтыла. Ону башлап бир уланы оьлюп, почтальон яш анагъа кагъыз тутдура. Сонг экинчи уланы оьлген деп де кагъыз геле. Уьяюнчю уланы оьлген деген кагъызны буса анагъа берме болмай, сувгъа агъыздыра. Шо саялы поэмагъа «Урлангъан ажжал» деп къоюлгъан.

Ритми асарны: куплетлери 4 сатырдан, гьар сатыры 7 бувундан этилген.

Дав-бит-ген-ли хый-лы йыл 7 бувун.

Гет-се гет-син а-ра-дан.

Тююн бар юрегимде

Давдан къалгъан ярадай.

Экинчи сатыр дёртюнчю сатыр булан къапиялаша, дёгерек.

Автор асарны маънасын гючлендирмек учун кёп чебер аламатлар къоллагъан.

Метонимиялар: сумкамда кёп сююнчлер ята эди.

Метафоралар: эки гёзю-эки дерт,

Эки гёз-эки ялын.

Тенглешдиривлер: «уьч уланы бар эди, гьариси бир алтындай», «кёк ургъан терек йимик ана авуп бара эди», «аркъама, юрегиме гирди шо сес хынжалдай», «тура эди сынташ йимик, ясалгъан агьдан, зардан» ва башгъалары.

Поэманы мен бек ушатдым. Мунда ананы къайгъысына, ону ичиндеги дертине бек къыйналдым. Поэма бек гючлю тил булан язылгъан. Мунда авторну тилини байлыгъы, ону сёзге усталыгъы гёрюнюп тура. Поэманы гёзьяшсыз охуп болмай.

Камал Абуков.

«Очакъда от сёнгюнче».

Бизге анализ этме берген асарны аты «Очакъда от сёнгюнче».

Автору- Камал Абуков. Камал Абуковну бу асары айры китап болуп чыкъгъан.

Жанры асарны-повесть.

Темасы- къылыкъ, тарбия тема, ата юртун сююв.

Идеясы: гьар адам яшавда оьзюню ерин тапма герек, халкъына пайдалы адам болма герек- деп айтма сюе автор.

Повестни баш игити- Рашит. Хабар биринчи бетден юрюле. Не болгъанны Рашит оьзю хабарлай.

Асарны сюжети: Рашит ёлдашы булан тойгъа барабыз деп чыгъып, авариягъа тюше. Рашит оьлмей сав къала. Муну башына не ой да геле. Эки ай больницада ятып, бары яшавун гёз алдан гечире. Оьзюню яш заманын, ата-анасын, ата юртун эсге ала. «Ата-анабыз хоншу яшлагъа да кёмек эте эди, нече де татли тие эди шо яш замандагъы къатгъан аш гесек де »- дей Рашит. «Ананы ашына тиеген аш ёкъ, дарманлар булан ананы ашын да язма тарыкъ докторлар рецептлерине»,-деп ойлай.

Больницадан чыкъгъан сонг да Рашит уьюне гелгенде кёп ойлаша, оьзюню диссертациясында язгъан затлагъа гьали гёнгю кюлей: «Демек, атамны, юртлу трактористлени, лап яхшы тракторист Гьакимни мен топуракъны сюймеге уьйретме айлана болгъанман. Юртлуларыма, сав улькени сабанчыларына ана топуракъгъа, элине нечик абур этмекни гьакъында насигьатлар язгъанман. Гёремисен? Оьзюм буса юртдан къачгъан, ана топуракъгъа бет ташлагъан огъурсузман. Башгъалагъа гьакъыл бермеге, оланы юртгъа чакъырмагъа мени не ихтиярым бар?»

Шулай ойлар булан, Рашит гьаким болуп, оьрленип турагъанда, бары да ишин къоюп, юртгъа къайтма токъташа. «Уьйде олтуруп, «топуракъны хадирин билме герек» -деп турмай, юртума къайтып, оьзюмню ишимни юрютсем, агроном болсам, халкъыма, элиме хыйлы пайдам тиер», -деп ойлаша.

«Очакъда от сёнгюнче отавума барайым», дей ол ёлда ёлукъгъан хоншусуна.

Бу сёзлени булай маънасы бар: «адамлыгъым тас этгинче, юртума, элиме барайым, халкъыма пайда этейим» дей.

Асарда чебер аламатлар да къоллангъан: тенглешдиривлер: «савгъатдан сююнген яшдай», «денгиз йимик къувлуйгъан», «мамукъ йиймик йымышакъ къооларым»; эпитетлер: «чачал туякъларын», «татли юху» ва башгъалары.

Мен асарны бек ушатдым. Рашит йимик халкъын, юртун ойлашагъан адамлар къайда буса да, адамлыгъын тас этмей, юртуна пайда гелтирме бола. Рашит буса гьаким даражагъа етишип турагъанда да, шагьардагъы квартирин де къоюп, юртгъа къайта. Мен инанаман, Рашит гертилей де, гьакъ юрегинден халкъына къуллукъ этежек.

Баммат Атаев.

«Сапун тавну арсланы».

Автору асарны Б.Атаев.

Жанры-очерк.

Темасы: ватан давда ортакъчылыкъ этип, фашистлер булан игит кюйде ябушгъан уланларыбызны къоччакълыгъын суратлав.

Идеясы: «ватан давда къоччакълыкъ гёрсетип, душмандан тартынмайлы, къанын-жанын аямай ябушгъан, ондан уьст гелген игитлерибизни унутма ярамай, олар даим бизин эсибизде къалажакъ» деме сюе автор.

Очерк Совет Союзну игити Абдурагьман Абдуллаевге багъышлангъан.

Асарны аслу сюжети: Абдурагьман Абдуллаев –къоччакъ солдат, взводну командирини кёмекчиси. Бу оьзюне берилген тапшурувланы барын да тюзевлю кюйде кюте. Не къыйын тапшурув берсе де, Абдурагьман шону кютмей къоймай.

Экинчи тапшуруву Абдурагьманны -Сапун тавда ерлешген душманны дагъытмакъ болгъан. О бек къыйын тапшурув, неге тюгюл душманлар тавдагъы ташланы арасына гирип, бары-ёгъу да билинмей къала болгъан. Тюпдеги бры да тербенив оланы гёз алдында болгъан, шону учун Абдурагьман ойлашып, оьзюню взводун гьилла кюйде тизип, душманны уьстюне ювукъ болма бажара.

Ябушувну натижасында Абдурагьманны взводу душмандан уьст геле ва Сапун тавну елеп, тёбесине чыгъа. «Сапун тавну арсланы» деп асаргъа шо саялы къоюлгъан.

Мен асарны бек ушатдым. Бизин солдатланы игит ишлерини гьакъында охуп, юрегим оьктем болду. Мен ойлашагъан кюйде, давну ортакъчыларына барына да игит ат берсе де ярай.

Алимпаша Салаватов.

«Къарачач».

А.Салаватов бу асарын халкъ авуз яратывчулугъундагъы «Къарачач» деген ёмакъгъа гёре язгъан.

Жанры асарны – драма.

Асарны темасы: яшав аралыкълар, игитликни, къоччакълыкъны темасы.

Асарны идеясы: тюзлюк уьст болагъанны, игитлик, къоччакълыкъ не заманда да уьст болагъанны гёрсете.

Асарны аслу игитлери: Къарачач, ону яшлары Табулду ва Сувсар, сонг Умалат, Жанхуват. Булар яхшы игитлер. Олар булан янаша инкар игитлер де бар: Ажий (Къарачачны къызардашы), хан, вазирлери.

Ёмакъда йимик мунда да кёп сигьрулу элементлер бар.

Асарны сюжети: ёмакъда йимик пьесада да оьгей ана эрине ону къызларын яманлап, сёгюп, ялгъанлар булан айыплап, оланы агъачлыкъда къуюгъа ташлата. Къызлар къуюда оьзлеге амал этип, яшыртгъын ханны атларына тёгюлеген хурманы ашап яшай. Умалат буланы билип, тутуп хангъа элте. Къызлар оьзлени оьлтюрмесин деп гьарисини негер гьюнери бар буса, хангъа айта. Къарачач ай мангалайлы къыз да, алтын кекелли улан да табаман дей. Ажий де оьзюню тикме, аш этме гьюнери барны айта. Къарачач Ажийге ишин этме кёмек этсе де, къызардашы огъар къаршы чыгъа. Тапгъан яшларын сандыкъгъа да салып, сувгъа ташлай, хангъа буса «муна сени къатынынг тапгъан яшлар» деп гючюк балалар гёрсете. Хан ачуву чыгъып Къарачачны гёнге чырмап, эшик артгъа сала, оьтген барагъан огъар тюкюре.

Яшлаы Жанхуват да, Узлипат да табып, оьсдюре, улангъа Табулду, къызгъа да Сувсар деп къоялар. Яшлары уллу болгъанда, олар анасын къутгъара. Тюзлюк уьст бола. Ажийни ялгъан ишлери ачыла. Хан да. Вазирлери де, Ажий де яман ишлери тюзелмей, ташгъа айланып къала. Онгуп-оьсюп тюзлюкню якълагъан Къарачач да, ону яшлары да къала.

Асарда болагъан ишлеге автор оьзю къошулмай, игитлени тилинден биз бары затны билебиз.

Чебер аламатлары: ёмакъда халкъ авуз яратывчулугъундан йырлар, яслар, той сарынлар бериле: Татувну ясы, Сувсарны йыры. Ёмакъда ёлугъагъан суванасы, къыр жанланы адамлар йимик сёйлейгени де халкъ авуз яратывчулугъуна ювукъ эте. Сонг да алгъышлар: «сув йимик сыйлы болгъур», «гьалал болсун, бал болсун, яш юрегинг ял болсун» ва башгъалары къоллангъан. Тенглешдиривлер, эпитетлер де ёлугъа.

Мен пьесаны бек ушатдым. Эгер пьесаны школада салса, мен шонда гёнгюллю кюйде ортакъчылыкъ этме рази болур эдим. Озокъда, яхшы игитни ролюнда, инкар игитлени сюймеймен. Гьар заман тюзлюк уьст болгъанны, яхшылар яшавда уьст гелгенни яныман.