Астрономия предмкийин жыйынтыктоо

Астрономия предмети боюнча конференция

Астрономия предмети боюнча жыйынтыктоо щчщн ётщлщщчщ конференция.

Тема: “Аалам, тиричилик, акыр

заман”

I бёлщм. Ааламдын тщзщлщшщ

II бёлщм. Жер планетасындагы тирщщ

организимдер

III бёлщм. Акыр заман боюнча ойлор, сунуштар

Ааламдын тщзщлщшщ

Астрономия асман телолорунун жана алардын системаларынын кыймылдарын, тщзщлщштёрщн, келип чыгууларын жана ёнщгщштёрщн окутуп щйрётщщчщ илим. Астрономия сёзщ гректин эки: “астрон”-жарык чыгаруучу, “номос” закон деген сёзщнён келип чыккан.

Космология-грек сёзщ. Космос-Аалам, логос-окуу, илим. Космология-Ааламдын жаратылышы, ёнщгщшщ, келечегин билщщ жёнщндёгщ илим. Космология илими бщткщл дщйнёлщк тартылуу законуна, элементардык бёлщкчёлёргё таянат. Илимпоздор: “Астрономияны Аалам жёнщндёгщ илимдин-энеси, космологияны кызы” деп кабыл алышат. Космологиялык моделдерди тщзщщдё диний кёз караштар эсепке алынбайт.

Айдын жарыгы тоскоол кылбаган, ачык караъгы тщндё асманда сансыз кёп жылдыздарды кёрщщгё болот. Аларды санап чыгуунун жолун щйрёнсёъщз аларды оъой эле санап чыксаъыз болот. Жылдыздарды “топ жылдыздарга” бёлщп санап, окуп щйрёнёбщз.

“Топ жылдыздар” деп, айырым бир белгиленген жылдыздар менен чектелген асмандын бщткщл областын тщшщнёбщз.

Улуу Кытай астроному Чжак Хен (б.з.ч. 78-139-жылдары жашаган) асманды 124 топ жылдыздарга бёлщп, окуп щйрёнгён. Анын эсептёёлёрщ боюнча Кытайдын асманынын 1500 гё жакын жылдыздарды куралданбаган кёз менен кёрщщгё болот. Ал ёзщ байкаган 320 жарык жылдызга ат коюп, жылдыздар глобусун тщзгён. О.э.Кытайлыктар б.з.ч.800-жылдары эле Кщндё тактар бар экендигин ёздёрщнщн эмгектеринде жазып калтырышкан.

Азыркы мезгилде дщйнёнщн астрономдору бщткщл асманды 88 топ жылдыздарга бёлщп, аларга мщнёздщщ болгон жылдыздардын жайланыштары боюнча окуп щйрёнщшёт.

Топ жылдыздардын чек аралары, аттары, жарык жылдыздардын аттары жана башка тактоолор 1922-жылы Астрономдордун Эл аралык бирикмесинин I сьездинде кабыл алынган.

Кёпчщлщк “Топ жылдыздардын” аттары ёзгёрщщсщз, байыркы мезгилде арабдар, гректер койгон “аттар” боюнча аталышат. Мисалы: Андромеда, Персей,Керилген саба, Жебе, Тараза, Арстан, Чаян, рак ж.б. Чоъ Жетиген топ жылдызынын жети жарык жылдыздарына арабтар тёмёнкщдёй аттарды беришкен: Дубхе, Мерак, Фекда, Мегрен, Алиот, Мицар жана Бенетнаш (1-сщрёт).

Жердин айлануусу(жебе менен кёрсётщлгён) жана кщндщн жылдык кыймылы.

Кщн жай айларында Эгиздер, Арыстан, топ жылдыздары аркылуу ётёт. Тщн ичинде ушул топ жылдыздар кёрщнбёйт: Кыз, Тараза, Чайан топ жылдыздары кёрщнёт;

Жаачы, Тоо теке жана Суу Пери топ жылдыздары тщнщ бою кёрщнщп турат. Балык, Токту жана Букачар топ жылдыздары таъ атканга жакын кёрщнёт.

Чоъ жетиген топ жылдызындагы жаркырак жылдыздардын ёздщк кыймылдарынын натыйжасында кёзгё кёрщнгён жайгашууларынын ёзгёрщшщ;

а) 100 миъ жыл мурдагы абалы

б) азыркы абалы

в) 100 миъ жыл ёткёндён кийин боло турган абалы

Кщндщн бир жылда ёткён жолу “Зодиак” жолу деп аталат.

Ал грек сёзщнён (зоона-айбанаттар деген) алынган. “Зодиак топ жылдызы” 12 топ жылдыздардан турат: Балыктар, Козу, Уй, Эгиздер, Рак, Арстан, Кыз, Тараза, Чаян, Аткыч, Сыъар Мщйщз, Суу Куйгуч. Кщн ар бир “зодиак” топ жылдызын бир ай чамасындагы убакытта ётёт.

Астрология илими так ушул “зодиак” топ жылдыздары менен да тыгыз байланышта ёнщккён. Алар, бала тёрёлгён кщнщ асманга байкоо жщргщзщщ менен баланын бщткщл келечек турмушун, кулк-мщнёзщн, эмнеге шыктуу боло тургандыгын, тышкы кебетесин, канча жыл ёмщр сщрщщсщн алдын ала айтышкан.

Байыркы астрономдор жылдыздарга байкоо жщргщзщщ учурунда жылдыздардын арасында ёзщнщн абалын дайыма ёзгёртщп туруучу беш асман жылдызын кёрщшкён. Ёзгёрщлбёс жылдыздардын фонунда бул жылдыздар эч кандай закон ченемдщщлщгщ жок эле дайыма ийри-буйру айланып турушкан. Байыркы гректер аларды “планеталар”, б.а. “адашып жщргён жылдыздар” деп, Римдик кудайлардын аттары менен аташкан. Алар: Меркурий, Венера(Чолпон), Марс, Юпитер, Сатурун.

Планеталар-ар бири ёз орбитасы боюнча Кщндщн айланасында эллипс боюнча (айланадан ётё аз айырмаланган) дээрлик бир тегиздикте айланып жщргён асман телолору.

Кометалардан, астероиддерден бёлщнгён катуу майда сыныктар “метеордук телолор” деп аталат. Меториттердин таш, темир

Жана таш-темир болгон щч тщрщ бар, чоъ меториттер жогорку ылдамдык менен Жерге келип тщшщп жарылат да, кратерлерди пайда кылышат. Ётё чоъ кратерлердин бири Аризондо (АКШ) жайгашкан. Анын диаметри 1200 м жана тереъдиги 200 м. Бул метероит мындан 5000 жыл мурда келип тщшкён деп эсептешет. Эъ чоъ белгилщщ болгон меторит Тщндщк Африкадагы Адрар кумдуу чёлщнё тщшкён, анын салмагы болжол менен 100 000 тонна. Экинчи чоъ Гоба метеорити Тщштщк-Батыш Африкага келип тщшкён. Анын салмагы 66 тонна.

Айрым ёлкёлёрдё азыркы кщнгё чейин “асман ташына-метеориттерге сыйынуу сакталып келе жатат.

Мисалы: Мекке шаарындагы “Кааба” мечититинин чыгыш дубалына коюлган, чети кщмщш менен капталган “Кара ташка” дщйнё мусулмандары сыйынып келишет. Кээ бир тарыхый маалыматтар боюнча “Каабага” коюлган меторит аркылуу Алла Таала Ибрайим –Авраам пайгамберга Каабаны(Кудайдын щйщн) курууну буйруган. Ибрайим пайгамбар ёзщнщн уулу Ысмайыл менен Алла Тааланын буйругун аткарышып, Каабаны курушкан. Ыйык Куранда Кааба “аль-Масжид аль-харам (Ыйык Мечит)” деп аталган. Арабдар мечитин сырткы кёрщнщшщ куб формасында болгондуктан, аны “Кааба” деп аташат. “Кааба” араб тилинде “куб” деген маанини тщшщндщрёт. Анын туурасы 11,03 м, узуну 12,86 м, бийиктиги 13,1 м.

Кээ бир маалыматтар боюнча “Кара таш” Адам атага Кудай тарабынан жиберилген. Алгачкы мезгилде анын тщсщ ак болгон. Адам атанын балдарынын кудай алдында кщнёёлёрщ кёбёйгёндё таштын ак тщсщ кара тщскё айланган. “Кара таштын” кёзгё кёрщнгён жагынын ёлчёмщ 16,5 см жана 20 см.

Кщн бизге эъ жакын жайланышкан жылдыз. Байыркы адамдар Кщндщ кудай катары кабыл алышкан. Кээ бир элдер Кщндщ: Атон, Гелмос, Сол ж.б. аттар менен аташкан. Кщн-энергиянын кубаттуу булагы. Энергия Кщндён электромагниттик толкун спектрдин бардык бёлщктёрщ: рентген жана ультра кызгылт кёк нурдан баштап радиотолкундарга чейин щзгщлтщксщз нурланып турат. Кщндён чыккан нурлануулар Жерде турмуш тиричиликтин болушу щчщн зарыл болгон жарыкты жана жылуулукту берет.

Кщндщ терещ изилдёё менен биз, Ааламдагы жылдыздардын табиятын тщшщнё алабыз. Кщн башка жылдыздар сыяктуу абдан кызытылган газ абалындагы шар. Кщндщн диаметри болжол менен

1 400 000 км ге барабар. Ал Жердин диаметринен 109 эсе чоъдук кылат. Кщндщн массасы М=2 10²⁷ тонна. Бардык планеталардын массалары Кщндщн массасынын 0,1% гана тщзёт. Ошондуктан ал ёзщнщн тартуу кщчщнщн таасири астында Кщн системасынын бардык мщчёлёрщнщн кыймылын башкарат.

Кщндщн спектрин изилдёё менен окумуштуулар Кщндё 60 ка жакын химиялык элементтер бар экендигин табышкан. Кщндщн массасынын 71% ин суутек, 27% гелий, 2% ин ётё оор элементтер тщзёт. Кщндщн тщпкщрщндёгщ температура 15 000 000 К жакын.

Жер планетасындагы тирщщ

организимдер

Жер планетасында тирщщ организимдер качан пайда болгон? Адам баласы жаратылышта кандай орунду ээлейт? Алар кантип пайда болгон жана анын тщпкщ теги ким?

Ушундай суроолорго органикалык дщйнёнщн келип чыгышы жана ёёрчщп-ёнщгщшщ мыйзам ченемдщщлщгщн щйрётщщчщ илим – “Эволюциялык окуу”болуп эсептелет. Эволюция-(латынча-ёрчщщ) органикалык дщйнёнщн тарыхый ёрчщщ процесси. Бул процесстин мааниси: тиричиликтин дайыма ёзгёрщлщп турган чёйрёсщнщн шартына ылайыктанышы, тирщщ жандыктардын мезгил-мезгили менен татаалданыптёёрчщшщ, эволюциялык жщрщшщндё бир тщрдщн экинчи тщргё ётщщсщ.

Тирщщ жандыктардын эволюциясы жёнщндёгщ идея биздин эрага чейин эле VII-V-кылымдарда пайда болгон. Байыркы Грециянын философтору-Демокрит, Эпикур, байыркы Рим философу Лукреций, Кар ж.б. тирщщ жандыктар эъ жёнёкёй элементардык бёлщкчёлёрдён келип чыккан дешкен. Алардын айтуусунда бщт дщйнё, анын арасында адам дагы тщбёлщк жашоочу материалдык башталышта болуп, тынымсыз ёзгёрщщчщ касиетке ээ болушат.

Азыркы мезгилде окумуштуулар Жердин жана андагы тиричиликтин тарыхын белгилщщ бир убакыт аралыгында – мезгилдерге ажыратылуучу эраларга (замандарга) бёлщшёт. Архей эрасы, Протерозой эрасы, Палеозой эрасы, Кайнозой эрасы (Кайнозой эрасы 60-70-млн.жылга созулган.) бул жаш, азыркы доорду ёзщнё камтыган эра. Анын биринчи доору – палеоген, экинчиси – неоген, щчщнчщсщ – антропоген (ал уланууда). Бул эранын убагында континенттер менен тереъ деъиздер азыркы убакыттагыдай формага келген.

Азыркы маалыматтар боюнча Жер планетасында алгачкы тиричилик Архей эрасында мындан 3,5 млрд жыл мурда океанда п.б. Тиричиликтин ёрчщшщнщн алгачкы этаптарынын баары – суу чёйрёдё ёткён. Байыркы Катархей жана архей тоотектери биздин мезгилге аябагандай аябагандай ёзгёрщлгён тщрдё жетти. Бирок, алардын кээ бирлери микроскоптук ёлчёмдё сакталып калган. Болжол менен, мындан 3,2 млрд жыл мурда пайда болгон тоотектеринде кёптёгён шар сымал, жип сымал чёкмёлёр табылган. Окумуштуулардын болжолунда, алар бактерияга окшош болгон, ал тщгщл балырларга окшоштугу айтылат. Булардын пайда болушунда эки фактор эъ негизги ролду ойногон: жердин гравитациялык тартылуусунун негизинде атмосферанын жер кыртышынын катмарында кармалып турушу жана суунун тийиштщщ температурада жана суюк абалда болушу. Мына ушинтип, органикалык тиричиликтин байыркы издери, мындан 3,2 – 3,5 млрд. жыл мурдагы сакталган тектердин курамында аныкталган.

Алгачкы пайда болгон бактериялар жана цинобактериялар (кёк жашыл балырлар) стоматолиттер деп аталат. Болжолдоодо бактериялар менен кёк жашыл балырлар сууда гана жашабастан, кургакчылыкты да ёздёштщрё баштаган.

Протерозой эрасы 2 млрд жылга жакын созулган. Ушул мезгилдин ичинде бактерия менен балырлар аябагандай ёрчщшкён.

Мындан 2 – 2,5 млрд. Жыл мурда организимдер кургактыкка чыккан. 1350 млн. жыл мурун жёнёкёй козу карындардын ёкщлщ белгиленген. Биринчи кёп клеткалуу жаныбарлар менен ёсщмдщктёр океандын тщбщндё жашашкан.

Мындан 700 млн. жыл мурда Жердин температурасы кескин тёмёндёгён. Мунун себебин окумуштуулар азыркы мезгилг чейин табыша элек. Океандагы муздардын калыъдыгы 500 метрден 1 километрге чейин жеткен. Эъ эле ысык болгон Жердин экваторунда абанын температурасы -25⁰С ден -30⁰С ге чейин тёмёндёгён. Жердеги тиричиликти жана анын ёнщгщшщн Жердин тщпкщрщнён атылып чыккан вулкандар сакталып калган. Ушул мезгилде планетабызда аябагандай чщъ ёзгёрщщлёр болуп, кёптёгён тоо системалары пайда болгон. Атмосферада кёмщр кычкыл газы кёбёйщп, Жердеги абанын температурасы тиричиликтин ёнщгщщсщнщн нормалдаштырган. Окумуштуулардын эсептёёлёрщ боюнча абадагы кёмщр кычкыл газынын болушу гана Жер бетиндеги жылуулукту кармап турат. Ошондуктан вулкандардын болуп туруусу зарыл. Алар: вулкандар кёп кыйроолорду алып келгени менен Жердеги жашоого шарт тщзгён. Эгерде Жер атмосферасында кёмщр кычкыл газы аз болсо Кщн Жерди ёзщнщн энергиясы менен жетишерлик даражада ысыта албай калып, кайра Муз доору башталышына алып келиши мщмкщн.

Протерозойдун аягында кёп клеткалуу жаныбарлар: муунак курттар, моллюскалар, муунак буттуулар келип чыккан.

Алардын келип чыгышы жёнщндёгщ маселе дайыма адамды кызыктырып келген. Окумуштуулар, теологдор адамдын келип чыгышы жёнщндё кёп эмгектерди жазышкан.

Ч.Дарвин “Адамдын келип чыгышы” (1871) китебинде адам тирщщ жандыктын ёрчщщ тизмегинде эъ акыркы татаал тщзщлщштщщ муун болуп эсептелээрин жана адам сымал маймылдар менен алыскы тщпкщ теги жалпы экендигин далилдеген.

Адам скелетинин тщзщлщш жагынан башка омурткалууларга, айрыкча сщт эмщщчщлёрдщкщнё окшош. Сщт эмщщчщлёр классына кирген жаныбарлардын негизги окшош белгилери: тщйщлдщктщн ёрчщшщ, боор эти, сщт бездери, щч келки тиштери (азуулары, кылкыйма, маъдай тиштери) ортоъку кулактагы щн угуу сёёкчёсщ жана кулак калкандары.

Орангутандар, гориллалар, шимпанзелер жана ага жакынгиббондор тщзщлщшщ жана физиологиялык ёзгёчёлщктёрщ боюнча адам сымал маймылдар. Алар кёп ёзгёчёлщктёрщ боюнча кишиге окшош: сщйщнёт, ачууланат, капаланат, балдарды мээримдщщ эркелетет., аларга кам кёрёт жана укпай койсо жазалайт. Адам сымал маймылдар колундагы буюмдарды жёнёкёй курал катары пайдаланууга жёндёмдщщ.Алардын колдору жаныбардыкына эмес адамдыкына окшош болот. Адамдын кулагы , кёзщ, терисинин тщзщлщшщ

Адам сымал маймылдардыкына окшош. Адамга мщнёздщщ бологон кандын айырмасынын 4 тобу (I,II,III,IV) шимпанзе , горилла жана орангутандан табылган.

Киши менен маймылдын мителери(мисалы,баш бити, жалпы оорулары: грипп,чечек,холера, ич келте ж.б.) окшош, храмосома аппаратында да таъ калаарлык окшоштук табылган.

Мунун баары адамдын адам сымал маймылдар менен тектештигинин талашсыз далили болот.

Казылып алынган маймыл сымал жандыктарды окумуштуулар изилдеп кёрщшщп, дриопитектерди байыркы адамдардын теги деп табышты. Болжол менен 25 млн.жыл мурда узун тумшуктуу жогорку маймылдардан (гоминоиддер) эки бутак бёлщнщп чыккан, кийин алар эки тукмду пайда кылган: понигиддерже адам сымал маймылдар жана гоминоиддер. Алар адамдын пайда болушунун негизи болуп эсептелет.

Горилла,шимпанзе,орангутандын жалпы тщпкщ теги казып алынган адам сымал маймыл – дриоптиктер-понгиддер болгон.Дриопитектердин тщзщлщшщн ,окшоштугун изилдегенде- адам сымал маймылга жана адамга да окшоштугу аныкталган.Мына ушунун ёзщ эле понгид менен гоминид адамдын тщпкщ теги деп эсептёёгё болот.Понгиддер (маймылдар)тармактагы эволюциядан даракта жашоого ылайыкташкан,азыркы адам сымал маймылдар пайда болгон.Экинчи гоминоиддик тармактагы эволюциядан азыркы адамдар пайда болгон.

Ошентип ,биздин тщпкщ тегибиз жаныбар дщйнёсщнён жогору кётёрщлщп,узакка созулган татаал адам эволюциясын басып ётщп,азыркы адам тщрщнё айланган.

Акыр заман боюнча ойлор, сунуштар

Жердин, Кщндщн,Галактикалардын келечеги Жердеги тиричиликтин болушуна чоъ таасирин тийгизет. Азыркы мезгилде ёнщккён физика,астрономия илими Ааламдын келечегин так аныктоого мщнкщндщк берет,б.а Жердеги тиричиликтин болушу,акыр замандын келиши жёнщндё тёмёнкщлёрдщ айтууга болот.

1.Окумуштуулардын эсептёёлёрщ боюнча келечекте Ааламдагы жылдыздар ёзщн жарык чыгаруучулугун токтотот.Кщн 5 млрд. жыл ёткёндён кийин ёзщнщн энергиясын азайтып ,Кызыл Гигантка айланат. Диаметри бир канча эсе чоъоюп бардык планеталарды ёзщнё жутат.Акырында диаметри кичинерип,Жердин диаметрине жакындайт., “ак карликке” айланып , акырындык менен муздайт. Кщн системасында жашоо токтоп, акыр заман болот.Массасы чон болгон жылдыздар Кщнгё караганда аз убакыт жашашат.Алар ёзщнщн эволюциясынын аягына чыккандан кийин “кара кёндёйгё” (черные дыры)же нейтрондук жылдыздарга айланышат.

Ааламдагы жылдыздардын эволюциясы 10¹⁴ жылдан кийин токтойт. Галактикада 10¹⁹ жыл ёткёндён кийин талкаланат , 10³² жыл ёткёндён кийин ядролук заттар тщгёнщп,жылдыздар жана планеталар фотонго жана нейтриного айланышат

2. Энтропия закону жана “акыр заман” . Энтропия закону туюк системада энергиянын теъделиши жщрёрщн б.а . ашыкча энергия улам барган сайын , аз энергияга бериле тургандыгын жана ал энергия азая баштай тургандыгын, экинчиден бул процесс кайталанбас процесс экендигин билдирет.

Бул закондон кээ бир окумуштуулар , дин кызматкерлери тёмёнкщдёй жыйынтыктарды чыгарышкан. Эгерде Ааламдын энергетикалык денгээли теъделе турган болсо , анда кандайдыр бир убакытта ашыкча энергиялар жоюлуп , дщйнё кыймылсыз жана жансыз болуп калат. “Ааламдын жылуулуктан ёлщшщ” башталат. Алар, бул Ислам дининде айтылгандай “акыр замандын” ёзщ деп эсептешет.

Энтропия закону анын аныктамасында айтылгандай туюк , системада гана орундалат. Эгерде аны бщткщл Ааламга колдоно турган болсо, анда Аалам туюк система деп эсептелиши керек. Бирок, ал далилдене элек. Тескерисинче, илимдин бардык жетишкендиктери боюнча Ааламдын чексиздиги далилденщщдё. Эгерде бул законду бщт Ааламга колдонсок, Аалам чексиз болгондуктан, энергетикалык деъгээлдин щчщн чексиз убакыт керек.

3. Жер планетасы менен “комета” же “астероид” (диаметри бир нече км) кагылышканда Жерде тиричилик токтошу мщмкщн. Мындай кагылышуу 2008-жылы 21-июнь кщнщ кщтщлгён. Бирок, Жер менен

астероиддин кагылышуусу болгон жок. Кийинки кагылышуу 2036-жылы (Жер менен астероид (99942) пофис) кщтщлщщдё. Окумуштуулардын эсептёёлёрщ боюнча кагылышуудан кийин Жер ёзщнщн айлануу орбитасынан чыгып кетиши мщмкщн.

4. Адамдар атом энергиясын пайдаланууну щйрёнщштщ. Тилекке каршы атом энергиясы кщндёлщк тиричилик щчщн колдонулбастан, адамдын ёзщнё каршы б.а. адамдарды массалык тщрдё жок кылуу максатында пайдаланууда.

Азыркы мезгилде Америка, Россия, Англия, Кытай, Франция, Индия, Пакистан, Япония, Тщндщк Корея мамилекеттери атомдук-ядролук куралдар менен сыноолорду жщргщзщщдё. Атомдук-ядролук куралдар менен сыноолор негизинен суу астында, Жердин щстщъкщ, астыъкы катмарында жана атмосферада жщргщзщлщщдё. Эгерде атомдук ядролук куралдар террористердин колуна тщшщп калса же мамлекеттер аралык согуштарда мамлекет жетекчилери аларды пайдаланышса, анда Жер планетасында чоъ кыйроолор болушу мщмкщн. Азыркы мезгилде чогулган атомдук – ядролук куралдар Жердеги тиричиликти бир канча жолу кыйратууга энергиясы жетет. Астрологдор, врач-астролог Мишель Нострадамустун эмгектерин тереъ окуп щйрёнщшщп, анын эмгектерин анализдеп, “2018-жылы ядролук согуш башталышы мщмкщн” – деп жазышат. “Жерде Акыр заман болот” – дешет.

5. Илим техника, маданияттын ёсщшщ менен бирге эбегейсиз чоъ коркунучтуу дщйнёлщк экологиялык маселелер пайда болду. Ёнёр жайлардын ёсщшщ айлана-чёйрёнщн, Жер кыртышынын, суунун булгануусуна алып келди.

Казылып алынуучу отундардын кщйщшщнщн натыйжасында, ар тщрдщщ кщйщщчщ заттардан бёлщнщп чыккан газдардын натыйжасында атмосферада кёмщр кычкыл газынын составы бир топ жогорулап кетти. “Парник эффектисинин” негизинде кийинки жщз жылдыкта атмосферанын температурасы 4-5⁰С ге жогорулашы кщтщлщщдё. Ошондой эле атмосферанын жогорку катмарындагы “Озон” катмарынын жукарышы байкалууда. Жерди Кщндён келип жаткан майда бёлщкчёлёрдён, космостук нурлардан атмосфера сактап турат. Озон катмарынын жукарышы Жердеги тиричиликке тескери таасирин тийгизет, ал эми орточо жылдык температуранын ёзгёрщшщ дщйнёлщк океандардын деъгээлин жогорулатып, жердин уюлдарында жайланышкан муздардын эрщщсщнё алып келет. Жер шарында кыйроолор башталат. “Парник эффектисинин” натыйжасында Жерде “Акыр заман” болушу мщмкщн.

6. Жердин магнит талаасы жетишээрлик чоъ (5 10^-5Т_лге жакын). Жердин Кщнгё бетинде магнит талаа 60 000 км, ал эми карама-каршы жагында андан да алыс аралыкка созулат. Космостук аппараттар менен Жердин айланасындагы мейкиндикти изилдёё биздин планетабыз тез кыймылда болгон заряддалган элементардык бёлщкчёлёр – протон жана электрондордон турган кубаттуу радиация алкагы менен курчалганын кёрсёттщ. Окумуштуулардын изилдёёлрщнщн жыйынтыгы Кщндён келген щзгщлтщксщз бёлщкчёлёр Жердин магнит талаасынын уюлдарынын арасында кармалып кала тургандыгын кёрсёттщ. Кщн бёлщкчёлёрщнщн агымы 400-1000км/с ылдамдык мененкыймылдайт жана Кщн жарк эткенден кийин 1-2 кщндё Жердин бетине жетет, кармалган бёлщкчёлёр радиациялык алкакты пайда кылат. 2021-жылы Жердин магнит талаасынын тщндщк-тщштщк уюлдарнын орун алмашуулары болушу мщмкщн. Инверсиянын таасиринен Жердеги тиричиликтин кёпчщлщк бёлщгщнщн жок болушу кщтщлщщдё.

7. Байыркы майя календары боюнча 21-декабрь 2012-жылы “акыр заман” болот. Индейцтердин Мая уруусу, негизинен Борбодук Америкада (Мексикада) жашашат. Элинин саны 6 миилионго жакын, кёпчщлщгщ испан тилинде сщйлёшёт. Байыркы Маялардын маданияты ётё ёнщккён болгон. Алар бир канча календарды, анын ичинен Кщн календарын да тщзщшкён. “Цолькин” – Кщн календары 260 суткадан турган жана ал 13 мезгилге бёлщнгён. Жылдын аягынды 260 кщнгё 5 сутканы кошумчалашкан. “Цолькин” календары менен диний майрамдар ёткёрщлгён, тёлгё ачуу щчщн пайдаланылган. Календарды дин кызматерлери тщзщшкён. Алар калтырылган магиялык белгилерди, табышмактуу символдорду азыркы мезгилде окумуштуулар окуп щйрёнщшщщдё. Мая календарын тщзщщчщлёр Убакытты Кщн циклдерине бёлщшкён. Алардын эсептёёлёрщ боюнча биз бешинчи Кщндщн тегерегинде жашап жатабыз. Бизге чейин тёрт Кщн болгон, анын айланасында жашаган тиричилик Кщндщк цикл бщткёндё, кыйраган, ёзщнщн жашоосун токтоткон. “Мая календары” табышмактуу дата менен биздин заманга чейин 313 жыл 13-августтан башталат. Календарь 2012-жылы 21-декабрда аяктаган. Андан кийинки жазуулар жок. Ааламдын бешинчи жаралышы Маялыктардын эсептёёлёрщ боюнча 5126-жыл узактыгына созулат. Майя календары окумуштуулардын кызыгууларын жаратты. Окумуштуулар планеталардын кыймылдарын, жайгашууларын эсептеп кёрщштщ. 21-декабрь 2012-жылы планеталардын парады б.а. Сатурун, Юпитер, Марс, жер бир тщз сызыкта жайланыша тургандыгы такталат. Ошондой эле Ааламдагы планеталарда бир системадан экинчи системага ётщщсщн шарттайт. Жаъы цикл, жаъы тиричилик башталат. Майяалардын эсептёёлёрщнё Россиянын бир канча окумуштуулары да ёздёрщнщн ишенгендерин массалык маалымат каражаттарында билдиришти. Алар да: “2012-жыл 21-декабрь кщнщ “акыр заман” келет” деп ишенишет.

8. Кээ бир окумуштуулардын изилдёёлёрщ боюнча Жердеги тиричиликтин Ааламдагы башка планеталарда жашаган, ёнщгщщсщ бизден бир канча жогору болгон жандыктар –Кудайлар жараткан. Алар жердеги жашоону жаратуу максатында метеориттерди пайдаланышкан. Метеориттердин ичине ар кандай тирщщ организимдердин клеткаларын салып, Жерди карай учурушкан. Ошентип, Жердеги тиричилик пайда болгон. Эгерде Жердеги тиричиликтин ёнщгщщсщнё каршы кыйроолор боло турган болсо, Кудайлар ёздёрщнщн жардамчыларын – периштелерин жиберип жардам беришет. Кудайлар ар дайым Жердеги жашоого байкоо жщргщзщп турушат. Ал эми “акыр заман” бизди жараткан –Кудайлар каалаган мезгилде гана болот дешет.

Кёпчщлщк белгилщщ окумуштуулардын эсептёёлёрщ боюнча Жердеги кыйроолор 2008-жылы башталды. 2020-жылы ал кыйроо аягына жетип “акыр заман” келет.

Жыйынтыктап айтканда Аалам ар дайым ёзгёрщп турат. Жер планетасында жер титирёёлёр, суу ташкындары, вулкандар, абанын, суунун, жер кыртышынын ууланып бузулушу чоъ масштабдагы кыйроолорду алып келген, ал боло берет. Окумуштуулар, олуялар, астрологдор: “Эртеъ акыр заман болот” – деп айтышса да, биз тирщщ жашаганга умтулабыз. Он жыл,жщз жыл, миъ жыл ёткёндён кийин илимдин ёнщгщшщ туу чокусуна жетип, Ааламдын эволюциясын адам башкарып калат деген ишеничтебиз! Жердеги тиричиликти сактап калуу адамзаттын ёз колунда. Биз ёзщбщз жашаган планетага акыл эстщщлщк менен мамиле кылуубуз жана илимди ёнщктщрщщгё ёз салымыбызды кошууга аракет жасообуз эъ зарыл.