Авторская игровая пособия на двигательную и речевую деятельность

Оҕо бары өттүнэн дэгиттэр сайдыылаах буоларыгар кыра эрдэҕиттэн доруобай уонна эт-хаан өттүнэн чэбдик буоларын ситиһии.

Турбут ыйытыктары быһаарарга, оҕо доруобуйатын харыстыырга детсад сааһыттан араас ньымалары туһанналлар. Түмүл оҥорон (чэнчис, айылҕа күүһүн туһанан күүстээх) буолууну ирдииллэр. Ыраас туох да буккуура суох аһы аһыыр оҕо, биллэн турар, сөпкө сайдар. Сөптөөхтүк бириэмэни аттаран сынньанарга, утуйарга ньиэрбэ тутула (системата) сайдарыгар улахан өҥөлөөх.

Өй-санаа, чөл турук оҕону сырдыкка-кэрэҕэ угуйара саарбаҕа суох. Түмэ тардан, эти-хааны сайыннарар хамсаныыларга сөптөөх хоһооннору хоһуйдубут, туһаныаххыт диэн эрэнэбин.

Ардах

Ыанньыйбыт былыттар дьэ тиийэн кэллилэр,

«Ардах, ардах түс диэн»

Тарбахтарын сараталлар,

Ытыстарын өрө ууналлар.

Таммахтар түһэннэр,

Сири-дойдуну илитэллэр

Саҥа олоххо ыҥыраллар.

Мартышка ырыата

Биһик маска хачыаллаан

Эбэсийээнэ мэниктиир,

Киҥинэйэ да ыллаан

Оҕо дьону угуйтуур.

Биһиги сатыыбыт

Биһиги эмиэ чаһы курдук

Тик-так, тик-так, тик-так.

Уҥа-хаҥас, хаҥас-уҥа

Илиҥ-кэлиҥ хамсыыбыт.

Биһиги эмиэ бөтүүк курдук

Икки кынаты саратабвт

Кукареку-кукареку

Кукареку-кукареку дэһэбит.

Аттар.

Аттар сырсын кэннибиттэн

Һат-ты-гы-дык

Һат-ты-гы-дык

Сүүрүн-көтүҥ

Субу курук.

Зарядка.

Биһиги утуйар уу

Хам тутар, утутар,

Ол эрээри мин курдук

Хамсанарга дьулуһуҥ,

Үөһэ-үөһэ тардыһыҥ,

Саҥа күнү уруйдааҥ,

Биир, икки, үс.

Күн уота тыгарыныы

Үтүктүөххэ оҕолоор,

Биир, икки, үс.

* * *

Күүскэ-күүскэ үлэлээн

Күүспүт барыта баранна,

Сылайбыта буоламмыт

Сынньаныахха оҕолоор.

Куобах курдук сананан

Көтө-дайа түһүөххэ,

Кэскиллээҕи кэҥэтэн

Куобахтаһа оонньуохха.

* * *

Уһуннук уруучканан

Уруһуйдаан сылайдыбыт,

Тарбахтарбыт суруйан

Эрчимнэрэ элэйдэ

Субу курдук гыннахха,

Баҕар сэниэ эбиллиэ.

Хаҥас өттүн көтөҕөн,

Уҥа өттүн кытары

Холбуу тарда түһүөххэ.

* * *

Атаҕынан таптайан,

Илиибитинэн таһыныах,

Төбөбүтүн эргитэн

Эргичийэ көтүтүөх.

Атаҕынан таптайан,

Илиибитинэн таһыныах,

Төбөбүтүн эргитэн

Эргичийэ көтүтүөх.

* * *

Тыал-тыал, аптаах тыал

Тыа ойууру кэрийэн,

Хара тыаҕа муммакка

Хаһан манна кэлэҕин?

* * *

Ойуур тыатын саҕаҕар

Эһэ кыылым дьаарбайар,

Меду көрдөөн эргийэр,

Маһы кууһан сынньанар.

Үрүйэттэн уу иһэн

Далаһанан хаамаллар.

Илиилэри көтөҕөн,

Саҥа кэмҥэ үөрэллэр.

Үҥкүүлүүрдүү сананан

Хамсанарга дылылар.

* * *

Биир, икки, үс, түөрт, биэс

Куобах окко ойуолуур,

Үөһэ көтөн астынан

Уон төгүлүн эргийэр.

Кулгааҕынан хамсанан

Куттаммытын аһарар.

Тура сатаан сылыйан

Туора-үөһэ ойуолуур

Биир, икки, үс, түөрт.

* * *

Бу мин көмөлөрүм (ытыстары таһыналлар),

Баҕарбыппытынан эриллэр (киистэлэрин эргитэллэр)

Суол устун сырдык, ыраас (ытыстары сууналлар)

Тарбахтарбыт аттыы хамсаан

Ыллык устун көтүтэллэр

Чок – чок - чок, чок – чок – чок.

* * *

Утуйар уу ыга тутан,

Кууһа тардар биһигини

Хамсаммакка олоруоҕу

Баҕарбатар даҕаны

Үтүктэргэ тиийэҕиҥ.

Үөһэ, аллараа, тардыныҥ.

1. Бары оҕолор турдулар

тэҥҥэ бииргэ хаамтылар,

атах төбөтүгэр тураннар

сулустарга тиийдилэр.

1. Илиилэри көтөҕөн

Эргичийэн ыллылар.

Үөрүҥ, күлүҥ диэбиттии

Үөһэ өрө ойдулар.

* * *

Бадарааҥҥа икки дьүөгэ

Баҕалрбыт олорбуттар

Сарсыардааҥҥы сарыалга

Сууна тахсар эбиттэр,

Сотторунан сотто-сотто

Атаҕынан тэпсэллэр,

Илиилэринэн таһыналлар

Уҥа-хаҥас өттүгэр

Наклоннары оҥороллор

Икки төгүл хатылаат

Дьиэлэригэр төннөллөр.

Карусель.

Карусельга оҕолор

Эргичийэ көтүтэн

Мэниктииллэр оҕолор

Кругтары оҥороллор

Сүүрүҥ-сүүрүҥ!

Сэбирдэх

Мин күһүҥҥү сэбирдэхпин

Мас лабаатыгар олоробун

Тыал үрдэ даҕаны-

Хоту диэки көтөбүн,

Сир кырсын устунан

Кустуктана дайабын.

* * *

Сөбүлүүр буоллаххына, маннык гын

(төбөҥ үрдүгэр тарбахтаргынан 2)

Сөбүлүүр буоллаххына, маннык гын

(2 таһыҥ.)

Сөбүлүүр буоллаххына, маннык гын

(2 тобуктаргын хамсат)

Сөбүлүүр буоллаххына, маннык гын

(2 атаххын хамсат)

Сөбүлүүр буоллаххына, маннык гын

«Үчүгэй!»

Сөбүлүүр буоллаххына барытын хатылаа.

Аист

- Аист, аист өйдөөх көтөр

Суолу ыйан көрдөрүүй

Аист тута эппиэттиир,

Уҥа атаххынан тэбин,

Хаҥас атаххынан тэбин,

Онтон эмиэ хатылаа

Оччоҕуна эн дьиэҕэр

Эргиллиэҕиҥ доҕоччуок.

* * *

Биһиги аалай сибэккибит

Тэтэрбитин көрөбүн,

Тыал тыынын билэр курдук

Хамсанарын сөҕөбүн.

* * *

Хас сарсыарда уһуктаат

Эти-хааны эрчийэн

Хамсанабыт биһиги.

Көхтөөх соҕустук тэҥҥэ

Хардыылыыбыт миэстэҕэ,

Илиибитин уунаммыт

Уруйдуубут саҥа күнү,

Олоро-олоро тураммыт

Оһуохайдыах курдукпут.

* * *

Мин скрипкаҕа оонньуубун

Тили-ли, тили-ли.

Куобахтар ууга мэниктииллэр

Тили-ли, тили-ли.

Онтон билигин балалайка

Тренди-брень, тренди-брень.

Куобахтар ойуолууллар

Тренди-брень, тренди-брень.

Аны билигин барабаҥҥа

Бум-бум-бум!

* * *

Талах илии,

Төгүрүк төбө-
Моркуоп мурун,

чох харах.
Күһүн аайы тиллэн кэлэр,
Сылааска ууллан хаалар.
Кини ким эбитий?
Хайа, ким этэрий?

* * *

Ойуур тыаҕа олохтоох
Оҕуруо харах куобахчаан-
Ойуоккалаан ойоҕун,
Олус куттас үһүгүн,
Оһуор суолу хаалларан
Онно-манна куотума,
Оҕолортон саһыма,
Оонньуу кэл биһиэхэ.

Бары бииргэ мэниктиэхпит,

Бары тэҥҥэ буолуохпут.

* * *

Мин эмиэ үлэлээхпин,
Чоппууска аһатабын.
Туорах бурдук биэрэбин,
Иһиккэ иэдьэгэй кутабын.


Мин эмиэ үлэлээхпин
Сибэккигэ уу кутабын.
Кып-кыра лейкалаахпын,
Онтукабын нэһиилэ кыайабын.

Мин эмиэ үлэлээхпин
Ийэбэр көмө буолабын.
Оҕуруокка сыыс үргүүбүн
Оҕурсу быһан киллэрэбин.

* * *

Аҕам күүстээх илиилэрин
Кэтээн көрө сылдьабын,
Сатыыллара элбэҕиттэн
Мэлдьи сөҕө саныыбын.
Аҕам күүстээх илиилэрэ
Уһаналлар,туталлар,
Бултаан-алтаан аһаталлар
Кыайбаттара туох да суох.
Аҕам күүстээх илиилэрэ
Ийэм суоҕар астыыллар
Таҥас сууйан элээрдэллэр
Ыраастыыллар,харбыыллар.
Аҕам күүстээх илиилэрэ
Кытаанахтар, чэрдээхтэр,
Арай,охтор түгэннэрбэр,
Сымнаҕастык хабаллар.

* * *

Хаартан бука толлубаппыт,

Илиилэри тэнитэн

Маҥан хаары хабабыт,

Хаамсан даҕаны ылабыт.

Ытыстары таһынан

Ыкса доҕор буолабыт.–

* * *

Күөх халлаан кырсынан

Тунал ый устара,

Биир, икки ахсааҥҥа

Былыкка саһара.

Кинини тутаары

Куйаарга ойобун,

Көтөрдүү сананан

Кый ыраах дайабын.

* * *

Үҥкүүлүүбүн «Хлопай-топай»

Сарсыарда, күнүс, киэһэ

Бастыҥ «Хлопай-топай»,

Хамсаныытын үҥкүүлээ.

Ким да буолтун иһин доҕор,

Өттүктэри хамсатан

Өрүү үөрэ эн сырыт.

Карусели

Карусели. Карусели.

Иккиэн тэҥҥэ олордубут,

Ичигэстик туттаары

Илиилэри хамсаттыбыт

Карусели. Карусели.

Иккиэн тыыга олордубут,

Эрдиилэри эрдинэн

Күөлү кыйы уһуннубут,

Иккиэн ракетаҕа олордубут Киэҥ куйаарга бардыбыт.

* * *

Ой-ой-ой! Ой-ой-ой!

Биһиэхэ волшебник кэлбитэ,

Дорообону ыытаары

Илиилэри ууммута.

Оҕолору угуттаан

Чуумпу тыаһы сахпыта.

Ол эрээри бу курдук

Олорорбут сатаммыт,

Оонньуу-көрүлүү түһүөххэ

Олох дьолун билиэххэ.

* * *

Биир, икки, төбөнү үөһэ көтөҕүөх

Үс, түөрт- илиини тэнитиэх,

Биэс, алта-бары олоруҥ,

Сэттэ, аҕыс-үөһээ тардыныҥ,

Тоҕус, уон – бары туруҥ.

Биир- үөрүҥ,

Икки-таһыныҥ

Үс-хатылаан.

Сөмүлүөт

Илиилэри көтөҕөн

Сөмүлүөтү оҥоруох,

Кынатынан онно-манна

Хоту-соҕуруу,

Илин-арҕаа,

Уҥа-хаҥас

Илин-кэлин

Халлаан устун устарын

Хатылыахха оҕолор.

* * *

Көтүҥ үөһэ кузнечиктар

Атах төбөтүгэр үктэнэн,

Сири-дойдуну кэрийиэххэ

Сир астыы барыахха.

Дьэдьэннэри хомуйуохха,

Отонунан эмиэ толоруохха.

* * *

Зарядкаҕа бары туруҥ,

Миэстэлэргэ сүүрэ туруҥ,

Тыһыынчаны баран баран

Тохтуу түһүҥ доҕоттор.

Раз – два, раз – два,

Раз – два, раз – два!

Үөһээ тыыныҥ, сынньаныҥ!

Поезд

Поезд барар, тыаһа тыаһыыр

Ыраах-ыраах айанныыр,

«Чу – чу – чу!»

Тук. Тук диир курдук

Вагоннары тоҥсуйар.

Куобах

Куобах куобах барахсан

Куттамата да буоллар

Герой буолуо этэ дуо?

Атаҕынан скок-скок-скок.

Ыраах сиргэ тииийиэ дуо?

* * *

Чөҥөчөктөр турбуттар

Тула өттө барыта

Сирэм күөххэ симэммит.

Уҥа өттүн көрбүтэ

Уһун-уһун харыйа

Халлаан диэки таласпыт,

Хаҥас диэки көрбүтэ

Тэллэй сиргэ умсубут.

Хаххан

Ойуур бары утуйбуттар

Хамсаммакка сыппыттар,

Онтон биир хаххан утуйбатах,

Төбөтүнэн эргитэ-эргитэ

Барыларын маныыр курдук,

Хараҕынан кытары

Харыстыырга дылы гынар.

Кутуйахтар

Арай биирдэ кутуйахтар

Хас чааһын сураспыттар,

Хаҥас өттүн хамсаппыттар

Онтон уҥаҕа көспүттэр,

Эмискэ күүскэ тарыдыбыттар

Гиирэни үрдүлэигэр түһэрбиттэр.

Буратино

Буратино арай биирдэ

Күлүүһүн сүтэрбит,

Көрдөөрү үөһэҕэ

Таласпыт-таласпыт.

* * *

Кубалар-кубалар

Туус маҥан кубалар

Уһуктаат даҕаны

Уу үрдүн булаллар,

Төбөнү хамсатан

Чэгиэнник сылдьаллар.

***

Сахсырҕа

Тииһэ суоххун дэһимэҥ,

Үүнэр кэмин кэтээмэҥ.

Сакалааты биэрдэргит,

Субу көтөн кэлиэҕим.

Саахар эрэ куттаргыт

Суурайары сатыаҕым.

Төбөлөрү хамсатан

Тургутууну ааһыаҕым.

***

Биир

Биир тайах,

Биир туртас,

Биир таба,

Биир бүүчээн

Биир тыаҕа олорбуттар,

Биир оту сиэбиттэр,

Биир тураҥ булбуттар.

Биир тайах,

Биир туртас,

Биир таба,

Биир бүүчээн

Биир күөлгэ киирбиттэр

Биир ууну испиттэр,

Биир иллээх эбиттэр.

***

Икки куобахчаан

Икки бороҥ куобахчаан

Икки кэмпиэт булбуттар.

Икки кыра куобахчаан

Тохтообокко сиэбиттэр:

"Твиксы", "Марсы", "Монпансьены",

Сакалааты, ирииһи,

"Чупа-чупсу", "Баунтины",

"Киндер - сюрприз" арааһын.

Икки маҥан куобахчаан

Тоҥсоҕойго тиийбиттэр,

Иккиэн тэҥҥэ түһэрэн:

"Тииспин эмтээ!" - дэспиттэр.

***

Үс

Туох ханнык үһүстээх-

Өһөскүн киллэр эн!

Тулуурдаах кыайыахтаах

Күннэтэ эрчиллэн.

Биир, икки, үс!

Биир, икки, үс!

Үс олус эриирдээх,

Бу уустук сыыппара.

Бэл өрүс үс үөстээх

Түргэтиир устара.

Биир, икки, үс!

Биир, икки, үс!

***

Түөрт

Бараах, бараах,

Бу баар тараах.

Тииһэ түөрт -

Киэргэн, үөрт!

Атаах бараах

Көппөт ыраах.

Хара тураах

Күлэр:"Даах-даах!"

***

Саhыл:

То5о биhиги бэhиэлэйбитий,

Түргэммитий, өйдөөхпүтүй?

То5о диэтэр сарсыардатын

Турда тураат эрчиллэбит!

Попугай:

Күн күлүмнээн көрөн ылар

Көрөр халлаан, былытчаан-

Эрчиллэ турарбытын

Көрөр уоран куобахчаан!

Бөрө:

Ардах түстэ, тыал үрдэ,

Күнү былыт бүрүйдэ

Сардыарда эрчиллэр о5о

Ыалдьыбат ээ, хаhан да.

Айболит:

Куттаныма күлэллэр диэн

Сарсыардатын эрчилин

Эрэллээх до5ордоохтор

Кэрэ5э эрэллээхтэр!

12