Баяндама: Мнемокесте

Қостанай қаласы әкімдігінің Қостанай қаласы әкімдігінің білім бөлімінің

«№11 бөбекжай-бақшасы» МКҚК

«Мнемотехника тәсілі арқылы мекетеп жасына дейінгі балалардың жүйелі сөзінің дамуы»

Дайындаған: Жумабекова Г.Ж.

2019ж.

«Мнемотехника тәсілі арқылы мекетеп жасына дейінгі балалардың жүйелі сөзінің дамуы»

«Балаға өзіне белгісіз бес сөзді жалаң үйрете бастасаңыз, көп уақытты зая кетіріп, босқа қиналасыз. Ал енді жиырма сөзді суреттермен байланыстыра үйретсеңіз, бала оны лезде қағып алады".

К.Д. Ушинский

Тілдің дамуы мектеп жасына дейінгі баланың ең маңызды жетістіктерінің бірі болып табылады және заманауи мектепке дейінгі білімде тәрбие мен балаларды оқытудың жалпы негізі ретінде қарастырылады.

Бүгінгі таңда мектеп жасына дейінгі балалардың тілі бейнелі, синонимдерге, толықтауыштар мен сипаттамаларға бай болуы – сирек құбылыс.

Балалармен жұмыс жасауда мен олардың тілі нашар дамығандығын, өз өміріндегі оқиғаларды баяндауда қиналатындарын, кейбірі әдеби шығарманы мазмұндай алмайтындарын, сөздегі дыбыс орнын анықтауда қиналатындарын, өлеңді әрең есте сақтайтындарын аңғарылды.

Бұл балалар тілінде келесі проблемалар болғанына байланысты:

• Бір буынды, бір жай сөйлемнен тұратын сөйлем;

• Жайылма сөйлемді сауатты құруға қабілетсіздігі;

• сөздік қордың жетіспеушілігі;

· әдеби емес сөздер мен сөйлемшелерді пайдалануы;

· кедей диалог түріндегі сөз;

· монолог құруға қабілетсіздігі;

· өзінің пікірлері мен түйіндерін логикалық негіздеуінің жоқтығы;

• тіл мәдениеті дағдыларының жоқтығы;

· нашар дикция.

Қазіргі уақытта балалар тым ақпараттандырылғандығын ескере отырып, оқу жүйесі олар үшін қызықты әрі дамытатындай болуы тиіс. Ең жақсы нәтижелерге жету үшін стандартты, жаңа, бастысы, тиімді әдістер мен мнемотехника тәсілдерін пайдаланған дұрыс.

      Мнемотехника – грек тілінен аударғанда «есте сақтау өнері» деген мағынаны білдіреді. Бұл балалардың табиғат объектілерінің ерекшеліктері туралы, қоршаған әлем туралы, әңгімені тиімді есте сақтау, ақпаратты сақтау мен жаңғырту және әрине, тілді дамыту білімдерін сәтті үйренуін қамтамасыз ететін әдістер мен тәсілдер жүйесі.

Міндеттер:

1. Балаларды графикалық аналогияның көмегімен, сондай-ақ, орнын басушылардың көмегімен ертегілерді айту, әңгімелерді мазмұндап беру, мнемокесте бойынша өлеңдерді, әндерді жаттай білуді дамыту.

2. Балалардың психикалық процесстерін дамыту: ойлау, назар, елестету, жад (әр түрі).

3. Балаларда ақыл-ой белсенділігін, зеректік, бақылаушылық, салыстыра білу, маңызды белгілерді белгілей алуын дамыту.

4. Балаларда халықтық, авторлық ертегілерді және өлеңдерді, әндерді сүюге тәрбиелеу.

Бұл жұмыс қарапаймнан басталып, күрделіге қарай құрылған. Мнемоквадраттан басталып, дәйекті түрде мнеможолдарға, ал кейінірек мнемокестелерге ауысқан.

Мнемокесте мазмұны – бұл графикалық немесе жартылай графикалық заттардың, ертегі кейіпкерінің, табиғат құбылысының бейнесінің, кейбір іс-әрекетінің, басты мазмұнды әңгіменің сюжеті, яғни, нені қажет деп тапсаңыз, соның барлығын суретке салуға болады. Бастысы - көрнекілік, тірек-сызба, бейнелеген суреттер балаға түсінікті болуы қажет. Мнемокестені дайындау үшін жоғары көркемөнерлік қабілет қажет етілмейді: кез келген педагог таңдалған әңгіме, ертегі, өлеңге мұндай заттар мен обьектілердің символикалық бейнелерін жасай алады.

Мнемокестелер балалардың жүйелі сөзінің дамуына арналған жұмыстарда дидактикалық материал ретінде қызмет етеді және:

- сөздік қорды байыту;

- оқу кезінде әңгіме құрастыру;

- көркем әдебиетті мазмұндау кезінде;

- өлең жаттау кезінде қолданылады.

Мнемокесте бойынша жұмыс төрт кезеңнен тұрады:

1. Кестені және онда бейнеленгенді қарастыру.
   2. Дерексіз символдардан образды қайта құру.
   3. Символдарға сүйене отырып мазмұндау.
   4. Кесте балаға көрсеткен кезде қосылады.

Жұмыс процесі кезінде барлық білім салаларының интеграциясы қамтамасыз етіледі:

Таным: көркем әдебиетті оқу: табиғат туралы өлеңдер мен әңгімелер.

Әлеуметтік орта: проблемалық жағдайлардың шешімі, достық қарым-қатынасты тәрбиелеу.

Қатынас: әңгімелесу, анықтау, түйін шығару, өз көзқарасын білдіру қабілетін дамыту.

Денсаулық: дене шынықтыру минуты.

Шығармашылық: әуендік туындыларды жаттау

Әрине, мнемотехника пайдалану әдісін, ең белгілі және кең танымал, дәстүрге айналған «жатқа жаттау» есте сақтау қабілетін нығайтатын әдісті ауыстырып, алып тастай алмаймыз. Алайда, есте сақтау процесін біршама қарапайым, қызықты етуге көмектесу міндетімен мнемотехника жоғары деңгейде жүзеге асырады.

Мнемотехника сабақтарынан жағымды әсерлер:

- визуалды ойлаудың әлеуетті дамуы;

- тұрақты зейін дағдысы (ұзақ зейінді қабілеттілік);

- өзін-өзі тиімді оқытуға қабілеттілікті қалыптастыру.

Сондықтан, балаларды мнетехника әдісін қолдана отырып, айту мен мазмұндауды үйретуді неғұрлым ертерек бастасақ, соғұрлым мектепке жақсырақ дайындаймыз, себебі жүйелі сөз баланың ақыл-ой қабілетінің және оның мектепте оқуға дайындығының маңызды көрсеткіші.