"Биосфера. В.И.Вернадскийдің биосфера туралы ілімі" ашық сабақ

Сабақтың тақырыбы: Биосфера.Адам іс-әрекеінің биосфераға әсері.В.И.Вернадскийдің биосфера туралы ілімі.

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік:Биосфераның құрам бөліктері: тірі зат, түрлік құрамы, әртүрлілігі және биомассаға қосқан үлесі, В.И.Вернадский ілімдері туралы білім беру.
2.Дамытушылық: оқушылардың білімдерін лездемелік сұрақтар, өздік. тапсырмалар орындату арқылы  сабаққа деген қызығушылын арттыру.
3.Тәрбиелік:  өзіндік жұмыс жасауға, жауапкершілікті сезінуге, шығармашылық ізденімпаздыққа, тапсырмалар беру арқылы тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: ашық сабақ

Сабақтың әдісі: көрнекі талдау,сұрақ-жауап.

Сабақтың пән аралық байланысы: география

Сабақтың көрнекілігі: слайд,оқулық,үлестірмелі лездеме сұрақтар.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.(1мин)Амандасу,түгендеу,психологиялық ахуал ұйымдастыру.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі: (10мин) лездемелік үлестірмелі сұрақ –жауап карточкалар.

1.Экологиялық маркетинг дегеніміз не?

2.Экологиялық мониторингтің түрлерін ата

3.Экологиялық бизнестің мәні неде?

4.Экологиялық менеджментке түсінік бер

5.Менеджмент түрлерін атаңдар.

6.Экологиялық нарық ұғымы неде?

III.Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі: (20 мин)

Биосфера жер шарынын тіршілігі бар жерлерін қамтиды. Биосфера — атмосфераның төменгі, литосфераньң жоғары қабатын ж\е гидросфераны түгел дерліктей қамтитын тірі организмдердің тіршілік етуіне қолайлы табиғи орталар.

Биосфераның қалыптасуы — ұзақ жылдарға созылған күрделі процесс.Биосфераны академик В.И.Вернадский жан-жакты толык зерттеді.В.И.Вернадскийдін негізгі идеясы "Биосфера" деген еңбегінде 1926 жылы жарық көрді.

Биосфера 3 кұрамдас бөліктен түрады. Олар: ауа қабаты (атмосфера), су қабаты (гидросфера) және жер қабаты (литосфера)

Атмосфера — біздің ғаламшарымыздың ғарыш кеңістігімен шектесіп жатқан аралығы. Атмосфера арқылы зат және энергия алмасады. Жерге атмосфера арқылы ғарыштық шаң-тозан, метеорит сынықтары түсетін болса, жер сутек, гелий сиякты жеңіл газдарды жоғалтып отырады. Атмосфера тропосфера, стратосфера, мезосфера, термосфера, экзосфера деп аталатын бірнеше қабаттардан тұрады. Тіршілік тропосфера қабатына тән. Онда барлык тірі организмдерге қажетті оттек, азот, көміркышкыл газдары, т.б. бар. Атмосфераның ең маңызды атқаратын қызметі —тыныс алу, қорғаныш, зат жөне энергия алмасуды жүзеге асыру.

Гидросфера қабаты жер шарының 3/2 бөлігін алып жатыр. Сусыз әлемде тіршілік болмайды. Жер шарындағы барлық судың 94%-ы мүхиттар мен теңіздердің, 6%-ы ғана езен, көл, жерасты сулары мен мұздықтардың үлесіне тиеді.

Литосфера құрлықтағы тіршілікке ең қолайлы орта болып табылады. Оның түп негізін әр түрлі минералдар, тау жыныстары, шөгінділер, органикалық қалдықтар кұрайды. Топырақ қабатын "тіршілік тірегі" десек те болады. Онда тірі организм-дерге қажетті барлық жағдайлар бар. Топырақ организм үшін қолайлы орта, қореқ кезі, жауларынан корғанатын орын, көбею, таралу аймағы болып табылады. Тіршілік жердің беткі қабатынан бастап 3—10 см терендікте, ал кейбір бактериялар тіптен 1 мың м тереңдікте кездесетіні дәлелденіп отыр.

В.И.Вернадский(1864-1945)

Судың беткі қабатында ұсақ организмдер калқып жүріп, тіршілік етеді. Оларды планктон дейді. Судың терең тұңғиықтарында еркін жүзіп жүретін балықтар тіршілік етеді. Оларды нектон дейді. Бұл кабатта, негізінен, акула, кит, дельфин, камбала, скаттар тіршілік етеді. Ал мұхиттардың ең түбінде көбінесе козғалыссыз тіршілік етуге бейімделген су организмдері — бентос орнығады. Олар — кәдімгі теңіз жұлдызы, теңіз орамжапырағы, губкалар, былқылдақ-денелілер, т.б.

Өзен-көл суларында көптеген су өсімдіктері мен балықтар тіршілік етеді. Қазіргі кезде су көздерінің ластануы ондагы тіршішк иелеріне зардабын тигізуде. Өсіресе мұнай өнімдері, радиоактивті калдықтар мен химияльщ заттар суға түсіп, оньщ түракды тіришгік ырғагын бұзып отыр. Мысалы, Каспий, Арал теңіздері мен Ертіс, Іле, Жайық, Шу, Сырдария өзендерінің ластануы — шешімін таппай жатқан өзекті мөселелердің бірі.

.

Бекіту кезеңі: (10мин) Өздік жұмыс «кластер жасау»

1. В.И.Вернадский ғылымға қандай үлес косты?

2. Атмосфера кабатта­ры кандай рол аткарады?

3. Гидросфера туралы не білесіндер?

4. Литосфераның тіршіліктегі рөлі кандай?

5. Биосфера тіршілік кабатының аткаратыы функциялары туралы айтып беріңдер

6.Планктон,нектон,бентос ұғымдары туралы не білеміз?

Қорытындылау «ENSERT» әдісімен сабақты қорытындылау:(2 мин)

*Мен түсіндім

*Мен түсінбедім

*Маған қиын болды.

Үй тапсырмасы (1мин)§66. 306бет. Академик В.И.Вернадскийдің ғылымға қосқан үлесі туралы реферат жазу.

Бағалау (1мин)

1.Экологиялық маркетинг дегеніміз не?

2.Экологиялық мониторингтің түрлерін ата

3.Экологиялық бизнестің мәні неде?

4.Экологиялық менеджментке түсінік бер

5.Менеджмент түрлерін атаңдар.

6.Экологиялық нарық ұғымы неде?

I Биосфера. Атмосфера. Гидросфера. Литосфера. Зат жене энергия айна-лымы. Атмосфера кабаттары. Биологиялык өнімділІк. Планктон. Нектон. Бентос. V

9 2. 4.

э|с 1.. 2. Академик В.И.Вернадскийдін ғылымға косқан үлесі туралы реферат жазыңдар.

ІV. Үйге .§50 оқу.