Борбордук нерв системасынын түзүлүшү

Ош мамлекеттик университети Математика жана информациалык техналогиялар факультети

КАФГ предмети

СӨАИ

Тема: Организмди жөнгө салуучу

системалардын өрчүшү

Аткарган: Алимжанова Акбермет Нуралибековна

Тайпа: ФМО (б)-1-23

Текшерген: Досназарова А.Н.

ПЛАН:

• Нерв системасы жана анын курак өзгөчөлүгү
• Илим жетишкендиктерин нерв системасын изилдөө усулдарына

таасири

Нерв системасы    — эң эле ар түрдүү милдеттерди аткаруучу татаал системалардын тобунан турган орга- низмди башкарып, аны тартипке салуучу татаал түзүлүштөгү система. Нерв системасынын эң негизги милдеттеринин бири — организм менен сырткы чөйрөнү тыгыз байланыштыруу. Ал түрдүү сезүү органдарынын жардамы менен териде, ички орган- дарда, булчуңдарда жайгашкан сезгич нерв талча- лары аркылуу организмдин ички жана сырткы чөйрөсүнөн тынымсыз кабарларды алып, дүүлүктүргүчтөргө жараша ага жооп кайтарат. Нерв системасы организмдин бардык системаларын бириктирип тартипке салып турат.

Борбордук   нерв   системасы   (мээ, жулүн) жана

четки нерв   системасы   (нервдер, нерв түйүндө- рү, нерв чатыштары, нерв талчалары) болуп экиге бөлүнөт.

Булардын баары негизинен нерв тканынан турат да, алар үчүн мүнөздүү болгон козголгучтук (дүүлүгүчтүк) жана өткөргүчтүк милдетин аткарат

«Согончоктун дүүлүгүшү нерв системасы аркы-луу мээ менен байланышат, кайра нерв систе-масы аркылуу организм жооп берет».

Жаңы төрөлгөн баланын эфференттүү нерв системасы толук калыптангандыктан

перифериялык нерв системасындагы адашма нерв бутакчалары жакшы өрчүгөндүктөн,

баланын жүрөгүнүн согуу ритмдүүлүгү жогорку деңгээлде болот. Кан айлануу жана жүрөктүн

согуу жөндөмдүүлүгү шартсыз рефлекстин негизинде ишке ашат. Баланын ысыкка, суука жана уколга карата сезимталдуулугу жогору өнүккөндүгү симпатикалык нерв системасынын жана

парасимпатикалык нерв системасынын дүүлүгүчтүгүнө көз каранды. Жүрөк кан-тамырынын

иштөө аракети нервдик регуляциянын башкаруусунда ишке ашып, бирок гумордук реакция

менен тыгыз байланышта болот.

Бала жаңы төрөлгөндө эле баш мээсинде 20 миллиард дан ашык нейрон клеткалары болот.

Баланын баш мээсинин салмагы 340-400 гр болот(эркек баланын баш мээсинин салмагы

15-20 гр га көбүрөөк болот).

Бала 1 жашка чыкканга чейин мээсинин салмагы көбөйөт дагы, 3-4 жаш мезгилинде бир аз

өсүүсү токтойт, 7 жашка чыккандан баштап, салмагы уламдан улам кошулуп отуруп 20-29

жашка чыкканда (эркектик 1400 гр , аялдардыкы 1200 гр болот). Бирок баланын мээсини

салмагынын өнүгүшү менен бирге акыл-ой сезиминин өнүгүшү 1 жаштан 7 жашка чыккыча

жылыны 22 эсе өсөт. Адам 50-60 жашка чейин мээсинин салмагы бир калыпта сакталат, 60

жаштан кийин жылдан жылга нерв клеткаларынын азайгандыгы байкалып, 80 жашка

чыкканданг кийин 25% нерв клеткасы жок болот

Жүлүң мээси  . Бала төрөлгөндө жүлүң мээси 14 см болот, 2 жашка чыкканда 20 см га чейин өсөт. Чоң адамдын жүлүң мээсинин узундугу 43-45 см га

чейин жетет дага, туурасы бирдей өлчөмдө

болбостон, арка омутка бөлүктөгү жүлүң жоонраак болот дагы, бел моюн омуртка тараптагы бөлүгү

бираз ичкерээк болот. Жаңы төрөлгөн баланын

жүлүң мээсини салмагы 3-4 гр болот, 3 жашка

чыкканда 13 гр, 6 жашка чыкканда 16 гр га жетет,

20 жашка чыкканда 32 гр болот. Салыштырмалуу

жүлүң мээдеги боз затка караганда ак зат

тезирээк өсөт

Илим- техниканын жетишкендиктерин нерв системасын изилдөө усулдарына таасири.

Убакыттын өтүшү менен илим жана техника өнүгүп, биздин оюбузга келбеген жаңы

ойлоп табуулар жана ачылыштар көп эле

болуп жатат. Бирок, ал табылгалар

жаратылышка терс таасирин тийгизип,

адамдардын ден соолугуна коркунуч

жаратууда. Дегеним  климаттын өзгөрүшү

кээ бир оорулардын күчөшүнө, кезегинде

жаңы дарттардын пайда болуусуна негиз

болууда.

1-мисал:МАШИНА

Датчиктер бир автоунаа күнүнө ар башка мүнөздөгү катуу мүнөздөгү 50 микрограмм микроэлементтерди таштап кеткендигин аныктаган. Алардын үчтөн бир бөлүгү кыймылдаткычтар тарабынан түзүлгөн. Алардын бир кыйла бөлүгү жолдун бетиндеги бөлүкчөлөр, резина жана тормоз тутумундагы чаңдар болгон.

Бул микроэлементтер бөлүп чыгаруунун эң коркунучтуу түрү болуп саналат. Өндүрүлгөн газдар ден-соолукка узак мөөнөттүү мезгилде терс таасирин тийгизет, бирок топтолгон бул бөлүкчөлөр тездик менен ар кандай ооруларды, анын ичинде жүрөк жана дем алуу органдарынын патологиясын жаратат.

Алдын алуу:

– Бак-дарактарды көп отургузуу;

• Башка машинаны ойлоп табуу
• Мисалы ток менен жүрө турган

2-мисал: КОНДИЦИОНЕР

Замандын талабына ылайык ар бир үйдө, ар бир мекемеде, ал турсун авто унаада да кондиционер колдонуп келебиз. Бул

техника абаны ыңгайлаштырганы менен саламаттыкка зыяндуу микроб, вирус, жугуштуу бактерияларды чаң менен бирге өзүнө сиңирип, кайра сыртка чыгарат. Мындай техниканын алдында отурган адам ар кандай ооруга чалдыгышы толук мүмкүн.

Алдын алуу:

– кондиционерди эки жумада бир

тазалап туруу;

– орнотууда ыңгайлуу, оңтойлуу

жер тандоо;

– сырттагы аба менен үйдөгү

температуранын айырмасын беш

градустан ашырбоо керек.

-көп колдонбоо ж.б

3-мисал: КОМПЬЮТЕР

Учурда компьютерди ишке пайдалануудан сырткары көңүл көтөрүүчү каражат катары да колдонуп келебиз. Бул

техниканын маңдайында көп отурган адам көрүүсүнө доо

кетирет. Андан чыккан көгүлтүр нур бетке бырыш түшүрүп, терини бат кургатып картаюуга кириптер кылат.

Компьютердин алдында көп отуруу кан айланууну

басаңдатып, геморрой, простатит, остеохондроз,

радикулит ооруларына дуушар кылат. Андан сырткары

булчуңдарга, моюн, омуртка сөөктөргө да терс таасирин

тийгизет.

Алдын алуу:

-көздү сактоо үчүн атайын

коргоочу көз айнек тагуу

– нурдан сактануу үчүн кактус гүлүн компьютерге жакын

коюу;

– күнүнө беш сааттан ашык

отурбоо:

– маал-маалы менен атайын көнүгүүлөрдү жасап туруу

4-мисал: КИЧИ ТОЛКУНДУУ МЕШ

Электромагниттик энергия менен иштеген бул техникада радиотолкун күчтүү. Ал

организмдеги рак клеткаларды ойготуп,

кооптуу ооруга чалдыктыруусу толук ыктымал. Көп колдонгон адамды уйкусуздукка, баш

ооруга алып келерин адистер тастыкташкан.

Ал эле эмес бул мештердин абанын кургатып коюусу адамга чоң зыян алып келет.  

Алдын алуу:

– таза сактоо;

– көп колдонбоо керек

• Колдоноордо аны астына

ээрип кетпөө үчүн темир

идиштерге суу куюп коюу.

Көңүл бурганыңыздарга

чоң ыракмат!

Колдонулган адабияттар:

• Мультиурок
• Википедия