Брейн-ринг акыл таймашы

Брейн-ринг

Кеп маданияты

1. Кептин формаларын белгилеңиз?

• А) баяндоо, сүрөттөө
• Б) оозеки жана жазуу
• В) илимий стиль, көркөм стиль
• Г) сөз, сүйлөм, абзац

2. Кептин түрлөрүн белгилеңиз?

• А) баяндоо, сүрөттөө, жазуу
• Б) баяндоо, сүрөттөө, ой жүгүртүү
• В) оозеки кеп, жазуу кеби
• Г) илимий, көркөм, публицистикалык

3. Кептин сүрөттөө тибине мүнөздүү стилди белгилеңиз?

• А) расмий стиль
• Б) илимий стиль
• В) көркөм стиль
• Г) публицистикалык стиль

4. Сүйлөмдөгү кептин түрүн белгилеңиз? Көлөкө жамынган кара тоонун капчыгайында түн караңгы.

• А) баяндоо
• Б) ой жүгүртүү
• В) сүрөттөө
• Г) көркөм стиль

5. Окуяны, көрүнүштү даана, жандуу, элестүү көрсөттүү үчүн баяндоодо колдонулган кептин түрүн белгилеңиз?

• А) ой жүгүртүү
• Б) баяндоо
• В) сүрөттөө
• Г) оозеки

6. Эки тыбышты билдирген тамгаларды белгилеңиз?

• А) а, т, п, ш
• Б) ъ, ь, й, и
• В) оо, уу, ээ
• Г) я, ю, к, ж

7. “Күйөө” деген сөздө канча тыбыш бар?

• А) 5
• Б) 4
• В) 6
• Г) 3

8. Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тилин белгилеңиз?

• А) улуттар аралык байланышта колдонулган орус тили
• Б) Кыргыз Республикасында жашаган бардык улуттардын тили
• В) Кыргыз элинин улуттук тили
• Г) кыргыз жана орус тили

9. Кыргыз жазма адабий тили ... мезгилде калыптанган?

• А) байыркы
• Б) Октябрь революциясынан кийинки
• В) орус алфавити кабыл алынгандан берки
• Г) 1989-жылы кыргыз тили-мамлекеттик тил жөнүндөгү мыйзам кабыл алынгандан берки

10. Тексттин мүнөздөмөсүн белгилеңиз?

• А) стилдик жактан бирдиктүү, бир логикага баш ийген сүйлөмдөрдүн топтому
• Б) темасы бар, бүткөн бир ойду билдирген бирдиктүү сүйлөмдөрдүн тобу
• В) тематикалык, стилдик жактан биримдикте болгон, логикалык жактан бир бүтүн сүйлөмдөрдүн топтому
• Г) бири-бири менен байланышкан сүйлөмдөрдүн топтолушу

11. Тексттеги ойдун башталышына мисалды белгилңиз?

• А) Эртеси Бекташ шаарга жөнөдү
• Б) Сен мунун эмнесин түшүнбөй турасын?
• В) Ошол күнү таң азанда Асанкул телефон чалды.
• Г) Илгери-илгери, бир абышка-кемпир болуптур.

12. Сөздөрдүн орундуу кайталанышы ... көп кездешет.

• А) жомоктордо
• Б) ыр түрүндөгү тексттерде
• В) илимий чыгармаларда
• Г) табышмактарда

13. Акын, жазуучулар колдоно турган стилди белгилңиз?

• А) илимий
• Б) иштиктүү
• В) көркөм
• Г) жөнөкөй

14. Оозеки тил бул- ...?

• А) адамдардын айбандардан айырмасы
• Б) эрежеге салынбаган, пикир алышууга, өз ара түшүнүшүүгө мүмкүндүк берген тил
• В) үн тууроо теориясы
• Г) сүйлөө органдары

15. Сүйлөмдөгү айтылып жаткан ойдун кимге багытталгандыгын көрсөтүүчү сөздү белгилеңиз?

• А) сырдык сөз
• Б) киринди сөз
• В) модалдык сөз
• Г) каратма сөз

16. Киринди сөз сүйлөмдүн аягына келгенде өзүнөн мурда коюлуучу белги?

• А) үтүр
• Б) илеп белги
• В) кош чекит
• Г) көп чекит

17. Баш сүйлөм ... турат?

• А) багынычсыз татаал сүйлөмдөн
• Б) ойду так бүтүрө албаган сүйлөмдүн баяндоочунан
• В) багыныңкы сүйлөмдү башкарып, негизги ойду берген
• Г) ээ жана баяндоочтон

18. Азыр биз колдонуп жаткан алфавитти белгилеңиз?

• А) латын алфавити
• Б) кириллица
• В) орус алфавитинин негизинде түзүлгөн кыргыз алфавити
• Г) араб алфавити

19. Кыргыз тилине соңку мезгилде кирген неологизмдерди белгилеңиз?

• А) ди-джей, скейт, офис
• Б) кеңеш, катчы, жетекчи
• В) аранжировка, фонограмма, файл
• Г) туризм, агенттик, визажист

20. Атоочтук катышкан сүйлөмдү белгилеңиз?

• А) Эмгек менен өлкөнү гүлдөтөлү
• Б) Окугандын көзү-төртөө
• В) Он отузга берди, отуз Жалманбетке берди
• Г) Токсон эки тойго барса, толбойт менин чөнтөгүм.

КАТЕГОРИЯЛАР

• «Кыргыз тили»
• «Чыңгыз Айтматов»
• «Манас» эпосу
• «Кыргыз адабияты»
• «Аралаш суроолор»
• «Кыргызстандагы эң»
• «Макал-лакаптар»
• «Фонетика»

Кеп маданияты

• Атоочтук түрмөк –кептин, стилдин кандай гана түрү болбосун , колдонулуш активдүүлүгү ,ийкемдүүлүгү ,маанилик ар түрдүүлүгү боюнча айырмаланган синтаксистин туунду категориясы.
• Конкреттүү айтканда , атоочтук түрмөктөрдүн көркөм стилде колдонулуш максаттары төмөнкүчө:
• 1)Турмушта болгон окуяларды жана болуп жаткан окуяларды , көрүнүштөрдү реалдуу ,элестүү чагылдырат:
• 2)Айлан-чөйрөнү, жаратылыштык көрүнүштөрдү көркөм сүрөттөө , алардын кыймыл- аракетин , ар түрдүү белги касиетин жандуу ,элестүү чагылдырат:
• 3) Бир эле затка тиешелүү ар тараптуу кыймыл-аракеттик белги –касиеттерди чагылдырат.
• 4) Сүрөтөлүп жаткан нерсенин , заттын сырткы кебетесин , оң –келбетин,түсүн көрүнүшүн образдуу чагыодырат.
• 5) Заттын башкалардан айырмаланган жекече касиетин , табигый сапатын көркөм сүрөттөө.
• 6)Адамдардын мүнөзүн, кыял-жоругун, адатын, ички сезим –туюмдарын реалдуу чагылдырат.

Чакчыл түрмөк

• Чакчылдар лексика- грамматикалык табияты боюнча сүйлөмдө кыймыл –аракеттин , этиштик баяндоочтун сыпат, белги-касиет,себеп, максат сыяктанган ар түрдүү абалын билдирип, маанилик жактан толуктайт, ага жаңы кошумча маани киргизет. М: Жаман адам басып сүйлөйт, жамандыкты казып сүйлөйт. Өжөр өз жамандыгын өлгөнчө билбейт.
• Чакчыл түрмөк сүйлөмдө бир суроого жооп берип , сүйлөмдүн бир гана мүчөсүнүн, бышыктоочтун , милдетин аткарат.
• Чакчыл түрмөк – чакчылдар аркылуу уюшулуп , бир эле суроого жооп берип , сүйлөмдүн бир гана мүчөсүнүн милдетин аткарган өз ара маанилик жана грамматикалык жактан ажырагыс бир бүтүндүктү түзгөн сөздөрдүн тизмеги аталат.