Cəyirli tayfası haqqında

Cəyirli tayfası haqqında

Mən tez-tez türk tayfaları haqqında yazıram. Keçən il mənə Cəyirli tayfası haqqında yazmağı xahiş etmişdilər. Bu tayfa ilə bağlı toponimlər İmişli, Göyçay, Cəbrayıl və Masallı rayonlarında “Çaxırlı” şəklində qorunub saxlanılmışdır. Cağırlu tayfası ilə bağlı toponimlərə Bərdə, Şəki, Göyçay, Şəmkir və Qobustan rayonlarında “Cəyirli” formasında rast gəlinir. Şəkinin Cəyirli kəndini götürsək, aşağıdakı mənzərəni görərik - Azərbaycan SSR Xalq Təsərrüfatı Uçotu İdarəsi (АзНХУ) tərəfindən 1933-cü ildə hazırlanmış “ASSR-in inzibati bölgüsü” nəşrinin materialları əsasında 1933-cü il yanvarın 1-dən Cəyirli Azərbaycan SSR Nühəli kənd sovetinin mərkəzi olmuşdur. Kənddə 643 nəfər (125 təsərrüfat, 316 kişi və 327 qadın) əhali yaşayırdı. Çaykənd, Çay-Qaraqoyunlu, Dağ-Qaraqoyunlu, Qayabaşı kəndlərinin də daxil olduğu bütün kənd sovetinin milli tərkibinin 79,8%-ni türklər (azərbaycanlılar) təşkil edirdi. Qaraqoyunlu tayfa birliyinə daxil olan tayfalardan biri də Çakirli və Çəkirli kimi tanınan Cəirli/Ceirlidir. Bu tayfanın Elxanilərdən qopan Türk-Moğol Cəlairilər dövləti dövründə öz adını əmir Cagirdən aldığı güman edilir. Onun ölümündən sonra qəbiləyə oğlu Bestam Cagir başçılıq edirdi. Bu tayfanın ən böyük əmiri uzun illər Qaraqoyunlu hökmdarı Qara Yusiflə vuruşan və sonda onun “əmir əl-ümərə”sinə çevrilən əmir Bestam idi. Oğullarından biri Əmir Bəyazid başqa bir Qaraqoyunlu hökmdarı Cahan şahın dövründə divan əmiri olmuş, ölümündən sonra onun yerinə qardaşı Əbülfət bəy gəlmişdir. Bəyazid bəyin oğlu Ömər bəy də Cahanşahın baş əmiri idi və Həsənəli məğlub olduqdan sonra Əbu Səidin xidmətinə keçdi. Nəhayət, Həsən şah onu ələ keçirdi. Tayfanın nümayəndələrindən olan Əli bəy Cahanşahın baş əmiri olmuş və Sancağ döyüşündə Ağqoyunlu hökmdarı Uzun Həsənin ordusu tərəfindən öldürülmüşdür. Cəyirlilər bəzi məlumatlara görə, sonralar Ərdəbil və Muğanda yaşayanlar digər tayfalarla qaynayıb-qarışaraq qızılbaşlar ittifaqına daxil olan tayfalar kimi tanınmışlar.

Mənbə:

1.https://bit.ly/4i50lxr

2. https://bit.ly/41ad2iX

Rus dilindən tərcümə: Əsədov Seyyub Əsəd oğlu-Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), “Elektron Təhsil” Respublika Müsabiqəsi, “Təhsildə ən yaxşı İnternet resursları” nominasiyası qalibi (2017-ci il), Respublika “Pedaqoji Mühazirələr”inin (2003-cü il III dərəcəli Diplom və 2019-cu il Tərifnamə) təltifçisi, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi).

P.S. Məqalənin əhəmiyyətini nəzərə alaraq rus-dili versiyasını da olduğu kimi təqdim edirəm.

Я часто пишу о наших тюркских племенах. В прошлый меня попросили написать и про Джеирли. Топонимы, связанные с этим племенем, сохранились в районах Имишли, Гёйчай, Джебраил и Масаллы в форме "Чахырлы". Топонимы, связанные с племенем Джагирлу, встречаются в районах Барда, Шеки, Гёйчай, Шамкир и Гобустан в форме "Джаирли".

Если взять село Джаирли в Шеки, то мы видим следующую картину – по материалам издания «Административное деление АССР», подготовленного в 1933 году Управлением народно-хозяйственного учёта Азербайджанской ССР (АзНХУ), по состоянию на 1 января 1933 года Джаирли являлось центром Джаирлинского сельсовета Нухинского района Азербайджанской ССР. В селе проживало 643 человека (125 хозяйств, 316 мужчин и 327 женщин). Национальный состав всего сельсовета, в который также входили сёла Чайкент, Чай-Каракоюнлу, Даг-Каракоюнлу, Каябашы на 79,8 % состоял из тюрков (азербайджанцев).

Джаирли/Джеирли, также известные как Чакирли и Чекирли, являются одним из племен, которые вошли в племенной союз Каракоюнлу. Предполагается, что это племя получило свое имя от эмира Джагира во времена отколовшегося от Ильханидов тюрко-монгольского государства Джалаиридов. После его смерти племенем руководил его сын Бестам Джагир. Самым крупным эмиром этого племени был эмир Бестам, который сражался с правителем Каракоюнлу Кара Юсуфом много лет и в конце концов стал его "эмир аль-умара". Один из его сыновей, эмир Баязид, был диван-эмиром при другом правителе Каракоюнлу – шахе Джаханшахе, а после его смерти его заменил брат Абульфат бек. Сын Баязида бек, Омар бек, также был великим эмиром Джаханшаха, а после поражения Хасанали, перешел на службу к Абу Саиду. В конечном итоге Хасан шах захватил его в плен. Али бек, один из представителей племени, был великим эмиром Джаханшаха и был убит в битве при Санджаке войском правителя Аккоюнлу Узун Гасана.

По некоторым сведениям, позже те, кто жил в Ардебиле и Мугане, были признаны как племена, вошедшие в состав союза Кызылбашей, смешавшись с другими племенами.

#Джаирли #Каракоюнлу

Источники:

1.https://bit.ly/4i50lxr

2. https://bit.ly/41ad2iX