АЙДЕМЕ – ПУРТУСЫН ИК ИЗИ УЖАШЫЖЕ (А. Мичурин-Азмекейын «Шўмдымє айдеме» ойлымашыже почеш)

ПАСПОРТ УРОКА ПО МАРИЙСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ

Школа: МОУ «Большепаратская средняя общеобразовательная школа»

Учитель: Николаева Т. Н.

Педстаж: 23 года

Предмет: марийская литература

Класс: 6

Количество обучающихся: 15

Урокын темыже: АЙДЕМЕ – П™РТ™СЫН ИК ИЗИ УЖАШЫЖЕ

(А. Мичурин-Азмекейын «Шўмдымє айдеме» ойлымашыже почеш)

Урокын типше: урок деч єрдыжыштє лудмо произведенийым лончылымо урок

Урокын цельже: шочмо пўртўсым йєраташ, аралаш, поро лияш туныкташ, уш-акыл поянлыкым пусемдаш.

Задаче-влак:

туныктымо: «Шўмдымє» мутлан синонимым муын мошташ;

моштымаш: Кє тыгай «шўмдымє» айдеме; ойлымашын геройжо-влакын койыш-шоктышыштым почын пуаш;

воспитательный: пўртўсым йєраташ, аралаш, тудын моторлыкшым ужаш, илыше улмыжым шижаш туныкташ.

Планироватлыме результат- влак:

предметный:

А. Мичурин-Азмекейын ойлымашыжым лончылен моштымаш: темым, тў‰ шонымашым, герой-влакын койыш-шоктышыштым рашемдымаш;

метапредметный:

- проблемым умылен, материалым кышкарлен (структуризоватлен), шке шонымашым да позицийым негызлен, кутырымо да возымо ойышто причинно-следственный кылым ончыктен, иктешлымашым ыштен;

- шкевуя пашам шуктен да шинчымашым поген, тудым аклен моштымаш;

- тўрлє информаций источник дене пайдаланен, тудым лончылен да пашаште шкевуя кучылтын.

личностный:

- шочмо пўртўсым йєраташ, аралаш, поро лияш туныкташ, уш-акыл поянлыкым пўсемдаш.

Технологий: технология развития критического мышления (критический шонымашым шуарыме технологий)

Кучылтшаш материал: А. Мичурин-Азмекейын портретше, «Чодырасе сўан», «Тул воктене», «Пўртўс мурызо», «Пўртўс муро» книгаже-влак, «Шўмдымє айдеме» ойлымашын текстше, презентаций, таблице-влак.

Оборудований: ноутбук, проектор

Литератур: А.Мичурин-Азмекей.

Урокын характеристикыже

Урок Кузнецов, Кузнецован паша программыж почеш чоналтын. Тиде урок «Программе почеш темлыме произведений-влак» ужашыш пура. Чыла универсальный учебный действий-влакым технологический картыш пуртымо.

Тунемше-влак ден пашам ыштыме годым турло йоным кучылтмо: индивидуальный, фронтальный, парный, коллективный. Урок мучко аклыме паша кая: самооценка, взаимооценка.

ПЛАН-КОНСПЕКТ МАРИЙ ЛИТЕРАТУР УРОК ПОЧЕШ

«Айдеме – пўртўсын ик изи ужашыже»

1.Туныктышын саламлалтмыже.

- Поро кече, пагалыме тунемше, туныктышо да толшо уна-влак!

2. Класс пєлемын уроклан ямде улмыжо.

3. Йоча-влакын уроклан кўлеш ўзгарышт улмым тергымаш.

4. Тунемше-влакым пашаш кумыла‰дымаш:

- Таче йоча-влак урок деч єрдыжыштє лудмо произведенийым лончылаш тў‰алына. Мый ўшанен кодам – таче ме урокышто шуко уым пален налына, тыршен пашам ыштена, сай лектышыш шуына. Воктен шинчыше йолташлан шыргыжалына да урокнам тў‰алына веле. (Слайд 1)

- Мыйын шонымаште кажне е‰ пўртўсым йєрата. Канде кава, чевер кече, ужар олык але шошымсо уремла да коремла дене йыргыктен йогышо изи э‰ер-влак шкешт дек ўжыт. Пўртўс шке сєраллыкше, моторлыкшо дене айдемым куандара, тудын кумылжым нєлта, кайык-влакын весела мурышт, пагытлан куанен, утларак чулымешташ, лывырге кид-йолан лияш ўжеш.

Но илыш ончыко кайыме дене айдеме тукым шкенжым ала-молан пўртўс деч кўшкє шындащ тў‰алын, тудым айда-лийже шинча дене ончалын. Мемнан велысе кундемым налына гынат, ойган сўрет шинчалан перна:

- чодыра шагалемын? (Слайд 2)

- а кайыквусым, янлык-влакым ончалына гын ? эшеат шагал. (Слайд 3–4)

- А южо кушкылым налына гын? мландеўмбачын йєршеш йомын. (Слайд 5)

- Ончалза э‰ерым! А кызыт мо? Молан тыге? Молан айдеме чон кўжгемын! Кушто айдемын порылыкшо? Пўртўсым аралымыже? Тиде йодышым кызыт нєлташ кўлеш мо? (Слайд 6)

(Йоча-влакын шонымашышт)

-Йоча-влак таче ме тыршен пашам ыштышаш улына, садланак те шкендан пашадам аклен моштышаш улыда.

- кызыт тендан ончылныда вес таблице кия, «Бортовой журнал» маналтеш. Тыште кум колонко уло. Те кызыт 1 колонкыш пўртўс нерген мом палымыдам возеда. Тиде пашалан 5 минут пуалтеш.

А ынде бортовой журнал йєн дене пашам ыштена.

(индивидуальный паша)

-кє икымше колонкым луднеже ?

- 2 колонкышко урок мучко уым палымыдам ешарен возаш тў‰алыда

тиде таблицыш урок мучко ешарен возаш тў‰алыда.

-Йоча-влак, пўртўс темым вия‰дыме, шуарыме шуко писатель ден поэт-влак улыт. А те кєм паледа?

(фронтальный паша)

Йоча-влакын вашмутышт.

(Г. Ефруш, А. Мичурин-Азмекей, В. Колумб, В. Любимов, Д. Рычкова,

А. Иванова, А. Бик, Э. Анисимов, Ю. Артамонов, А. Васильев, К. Васин,

Г. Матюковский, С. Николаев, Н. Мухин, Олык Ипай.) (слайд 7)

Молодцы! оценкым шындат

- а те паледа нине писатель да поэт-влак кокла гыч кєм «пўртўсын мурызыжо» манын лўмденыт.

-чын. Тиде Мичурин-Азмекей.

- Катаева Юлия тудын илыш-корныж ден творчествыжым исследоватлен лектын. Тудо мыланна кўчыкыракын каласкален пуа. Колыштына.

(Катаева Юлиян презентацийже). (Слайд 8–9)

- айста иктешлен кодена. Мичурин-Азмекей могай темылан возен: янлык, кайыквусо, кушкылым аралаш ўжмаш, пўртўсым аралымаш, йєратымаш.

Рефлексий. (М.-А. нерген ойлат)

- (Слайд 10) Мичурин-Азмекей веле огыл, тыгак моло поэт-писатель-влакат шке возымышт дене калык чоным поремдаш тыршат. Иктешлен каласаш гын, нуно пўртўсым аралымаште айдемым рўдє верыш луктыт. Нине шонымаш гыч, урокын темыже могай лийын кертеш?

- Те кузе шонеда, таче урокын темыже могай лийын кертеш?

Теме ден цельым рашемдаш полша.

- урокын темыжым пален налашлан, мый тыланда мут-влакым пуэм. Тиде мут-влак гыч те тачысе урокын темыжым пален налшаш улыда. Кудо мужыржо вашкерак урокын темыжым пален налеш?

(парный паша) учитель ончен коштеш

Йоча-влакын вашмутышт

Теме: «Айдеме – пўртўсын ик изи ужашыже» (Слайд 11)

- темым пален налынна, а цельже могай лиеш? тачысе марий литератур урокышто те молан тунемшаш улыда, мом уым пален налшаш улыда?

Цельже: шочмо пўртўсым йєраташ, аралаш, поро лияш туныкташ, уш-акыл поянлыкым пўсемдаш.

(коллективный паша)

Задаче-влак:

туныктымо: «Шўмдымє» мутлан синонимым муын мошташ;

моштымаш: Кє тыгай «шўмдымє» айдеме; ойлымашын геройжо-влакын койыш-шоктышыштым почын пуаш;

воспитательный: пўртўсым йєраташ, аралаш, тудын моторлыкшым ужаш, илыше улмыжым шижаш туныкташ.

- чын. Чылан ойлат. А ынде почына тетрадьым возена тачысе числам да темым. (Слайд 12)

- Пўртўс аралыме нерген ойлаш шуко амал уло. Могай? (йоча-влак каласкалат)

- (Слайд 13) Пўртўс поянлыкна нужна‰еш, каргалтеш, мландыште тўрлє вере катастрофа-влак лиедат: наводнений, пожар да т.м. садланак тиде йодыш эре актуальный кодеш.

Тиде темым почын пуашлан мыланна марий калыкын пўртўсын мурызыжо Мичурин-Азмекейын «Шўмдымє айдеме» ойлымашыже полша.

- мый пален налнем, кє тыгай шўмдымє айдеме? Те тиде мутым кылдышым кузе умыледа?

(индивидуальный паша)

(Слайд 14) Шўмдымє айдеме – осал, торжа, пўртўсым чаманыдыме, янлыкым, кайыкым йєратыдыме айдеме.

Мозговой штурм (письменный)

Рефлексий (иктешлаш кє тыгай шўмдымє айдеме)

Оценкым шындат

Умылымаш дене паша.

- Ме тендан ден кызыт ик мутлан шуко мутым шонен муынна. Тыгай мут-влак кузе маналтыт – значенийышт икгай, а тўрлын возалтыт.

(коллективный паша)

- чын. Тыгай мут-влак синоним маналтыт (Слайд15)

- айста мемнан ойлымашнам почына. Пеле йўкын тиде ойлымашым лудын лекташ. Тендалан 5–7 минут пуалтеш.

- Лудын лекмеке, текст ден групповой пашам ышташ тў‰алына. Кажне группылан проблемный йодыш-влакым пуэм. Вашмутым Мичурин-Азмекейын ойлымашыштыже муын кертына.

Туныктышо проблемный йодыш-влакым шында (групповой паша).

- Молан пўртўсым аралыме теме кызытсе саманыштат ик эн тў‰ верым налын шога?

- Молан ме, пўртўсын поянлыкшым, сылнылыкшым арален кодышаш улына?

Ученик-влакын вашмутышт. Оценкым шындат.

(взаимооценка 1–2 группылан, 2–1 группылан)

- Йоча-влак, изиш ноенда ала-мо? Каналтена мо?

Физкульминутко. (Слайд16)

Киднам кўшкє нєлтена,

Парнянам шаралтена,

Вачўмбаке пыштена

(йоча-влак кидым вачўмбаке пыштат).

Да шыман чо‰ештена

(йоча-влак «чо‰ештат»).

Изи кайык улына,

Ме умбак чо‰ештена

(талынрак «чо‰ештат»)

А пуше‰гыш шинчына –

Сылне мурым мурена.

(чылан верышке шинчыт).

Текст дене паша (групповой паша). Текстым лончылымаш.

1. Положительный герой-влакын койыш - шоктышышт

2. Отрицательный геройын поступкыжо.

Кластер йєн.

Рефлексий. Оценкым шындат. Командир оценкым шында.

- Ме тендан дене текстым лончылен лектынна. Ынде айста бортовой журналышкына пєртылына. 2 ден 3 колонко- влакым мучашлена.

- кє лудын пуынеже шке бортовой журналжым?

Кластер йоным ончалаш, иктешлаш. (герой-влак)

Тунемше-влак иктешлымашым ыштат. Оценкым шындат. (Командир отметкым шында – взаимооценка)

Вара туныктышо шкенжыным ышта:

- айдеме – пўртўсын та‰же, ик изи ужашыже. Тудо пўртўс деч посна илен огеш керт. Сандене айдеме пўртўсым умылышаш, аралышаш да моктышаш. Сўретче шке мотор сўретше дене, музыкант ямле семже дене, поэт ден писатель-влак сылне мутышт дене пўртўсым аралаш, йєраташ ўжыт. Тиде годымак нуно пашаче, поро, ныжылге лияш кўлмє нергенат шижтарат. Меат тыгаяк лийшаш улына! Чонна эреак пўртўслан мелын лийшаш!

- Те мый денем келшеда?

- Айста ынде кид сўретыш рефлексийым возена

Мє‰гысє пашам умылтарымаш (тунемше ойырен налеш):

«Те пўртўсым кузе араледа?» йодышлан сочиненийым возен толаш.