Ձայնարկության ուսուցումը կոմիտասյան երգերի միջոցով

Դասի թեման.-Ձայնարկություն

Նպատակը.-1.Ճանաչել տալ ձայնարկությունը խոսքում,իմանալ նրա դերը խոսքի ոճավորման հարցում

2.Կարողանալ ձայնարկությունը ինքնուրույն կիրառել ,ճիշտ կետադրել.

3.Ուսուցանել կոմիտասյան երգը ձայնարկությունների միջոցով.

Գործընթացի տեսակը.-աշխատել զույգերով , խմբով և անհատապես.

Մեթոդները.-1.քարտային աշխատանք

2.դերախաղ

3.քարտեզագրում

Ընթացքը

1.Քարտեզագրել ձայնարկությունները ըստ տեսակների

2.Բաժանել քարտեր՝տարբեր առաջադրանքներով՝անհատապես ստուգելու աշակերտների յուրացումը.

3.Հանձնարարել զույգերով աշխատանք.կազմել երկխոսություններով տեքստեր՝տարբեր թեմաներով.օրինակ՝,և այլն:

4.Ի՞նչ են հաղորդում ձայնարկությունները խոսքին.այս հարցին պատասխանելու համար հանձնարարել Հովհ. Թումանյանի հեքիաթից մի հատված բեմադրել նույնությամբ,երկրորդ անգամ՝համապատասխան ձայնարկություններ ավելացնելով:Քննարկել և անել հետևություններ:

5.Հայոց լեզուն ևս կարելի է ուսուցանել երաժշտության միջոցով:Այդպես և՛ հետաքրքիր է,և՛ ճաշակ է զարգացնում,և՛երեխայի մտահորիզոնն է ընդլայնվում:

Ես նախընտրում եմ ձայնարկությունը ուսուցանել Կոմիտասի երգերի միջոցով:

Ինչպես գիտենք,ոչ ոք ժողովրդական երգերը այնքան խորությամբ չէր ըմբռնում և զգում,որքան Կոմիտասը:Միաժամանակ ոչ մի ստեղծագործություն այնքան հարուստ չէ ձայներով,կոչերով,խոսողի հուզազգացական ապրումներն արտահայտող բացականչություններով,որքան ժողովրդական խաղիկները,որոնց հրաշալի բանահավաքն էր Կոմիտասը:Ահա թե ինչու Կոմիտասի երգերի միջոցով այնքան դյուրին է զգալ դրանք:Ուսուցանելով այդ երգերը՝և՛գեղագիտական ճաշակ ենք զարգացնում, և՛խոսքային միջավայրում ավելի ճիշտ ենք ընկալում դրանք:Ահա,օրինակ,հարսանեկան կատակ-պարերգը.

Խումար պառկե երես բաց,

Հո՛պ,հո՛պ,հոպպըտա,դըմբա.

Դեղին կարպետ,բմբուլ բարձ,

Հո՛պ,հո՛պ,հոպպըտա,դըմբա.

Հե՜յ,հե՜յ,լավն է,հե՜յ,հե՜յ,լավն է,

Հե՜յ,հե՜յ,լավն է,հե՜յ,լավն է:

Երգի կատարումից հետո երեխաները փորձում են գտնել և ըստ տեսակների դասավորել ձայնարկությունները.

Հո՜պ,հո՛պ,հոպպտա,դմբա-կոչական ձայնարկության հետաքրքիր օրինակ:

Հե՜յ,հե՜յ-կոչական ձայնարկություն,որովհետև արտահայտում են կոչ,կանչ,խրախույս:

Կամ՝

Ա՜յ աղջիկ,ծամո՛վ աղջիկ,

Ա՛յ աղջիկ,ծամո՛վ աղջիկ,

Վա՜յ,ծամով աղջիկ,

Շաքարից համով աղջիկ.

Ընջավոր,փնջավոր,ա՜յ ծամով աղջիկ,

Կարճըլիկ,կուրճուլիկ,վա՜յ,համով աղջիկ:

Ա՛յ-կոչական

Վա՜յ-զգացական

Համապատասխան առոգանությունը ևս օգնում է ձայնարկության տեսակները ճիշտ որոշելուն:

Ահա հրաշալի երգը.

Զար,զընգը,զար,զընգը թող զընգա,

Պարենք գիշեր լուսընկա,

Զար,զընը,զար,զընգը թող զընգա:

Էս գիշեր՝լուսնակ գիշեր,

Զար,զընգը,զար,զընգը թող զընգա,

Ձուն էկեր՝գետին նախշեր,

Զար,զընգը,զար,զընգը թող զընգա…

Լուսնկա գիշերվա կախարդանքը ավելի է հզորացնում պարը,որը հրաշալիորեն համադրված է նվագարանների զարկերին,այդ զարկերին համապատասխան կանչերին,որոնք,անշուշտ,նմանաձայնական ձայնարկությունների հետաքրքիր օրինակներ են,իսկբաղաձայնի կրկնությունը ավելի է ընդգծում տեքստի մեղեդայնությունը:

Պատկերացնենք մի պահ այդ խաղիկները առանց ձայնարկությունների.չի լինի մարդու ներաշխարհի,զգացմունքների ու հույզերի անմիջական ընկալում.կմնա միայն միտքը,որը չունի հոգին մաքրելու և ազնվացնելու ուժ,մարդուն հուզելու ունակություն: