Просмотр содержимого документа
«II закон термодинамики и его толкование.»
MAVZU: Termodinamikaning II-qonuni va uning talqini. |
Nazariy mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi |
Mashg’ulot vaqti-2 soat | O’quvchilar soni-30-32 nafar |
Mashg’ulot shakli | Nazariy-to’liq o’quv mashg’uloti Amaliy-bilimlarni tizimlashtirish; |
Mashg’ulot rejasi | 1. Termodinamikaning II-Qonuni. 2. Ikkinchi tur “perpetuum mobile” . 3.Mavzuga doir masalalar ishlash. |
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Termodinamikaning II-qonuni va uning talqini haqida bilim va malakalarni shakllantirish; |
Pedagogik vazifalar: Termodinamikaning 2-Qonunini tushuntirish; Ikkinchi tur “perpetum mobil” haqida ma’lumot berish; Mavzu savollari bo’yicha izohlash va shakllantirish jarayonini tashkil qilish. | O’quv faoliyatini natijalari: Termodinamikaning 2-qonuni haqida tushunchaga ega bo’ladilar; Termodinamikaning 2-Qonuni haqida ma’lumotga ega bo’ladilar; |
O’qitish usullari | Tushuntirish, yo’riqnoma berish, taqdimot, mashq, aqliy hujum; |
O’qitish vositalari | Ma’ruzalar matni, doska, slaydlar, tarqatma materiallar; |
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli | Yakka tartibda ishlash; jamoaviy; |
O’qitish shart-sharoitlari | Texnik vositalardan foydalanishga va kichik guruhlarda ishlashga mo’ljallangan auditoriya; |
Qaytar aloqaning usul va vositalari | Og’zaki so’rov: tezkor so’rov, taqdimot; Yozma so’rov: masalalar ishlash; |
“Termodinamikaning II-qonuni va uning talqini.”mavzusidagi nazariy mashg’ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat bosqichlari | Faoliyat mazmuni |
O’qituvchi | O’quvchi |
1-bosqich O’quv mashg’ulotiga kirish (10 daqiqa) | Mavzuning nomi, maqsadi va rejasini e’lon qiladi. (I-Ilova) Mavzu bo’yicha tayanch iboralar bilan tanishtiradi; 1.3 Mashg’ulotda baholash mezonlari bilan tanishtiradi. | Tinglaydilar; Aniqlashtiradilar; Savollar beradi; Yozib oladilar |
2-bosqich Asosiy (60 daqiqa) | 2.1 O’quvchilarning o’tilgan mavzu bo’yicha egallagan bilimlarini “Tezkor savollar” orqali tekshiradi; (2-Ilova) O’tilgan mavzu bo’yicha savoilarni o’qiydi va o’z tanlovi asosida o’quvchilardan so’riydi; 2.2 Mashg’ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq slaydlarni Power point tartibida (3-Ilova) namoiyish va sharxlash bilan mavzu bo’yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. Jalb qiluvchi savollar beradi. Mavzuning har bir qismi bo’yicha hulosalar qiladi; eng asosiylariga e’tibor qaratadi; berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi. 2.3 Mavzuni mavzuga oid masala ishlab mustahkamlaydi; Mavzuga oid masala tanlab, uni ishlashni o’rgatadi; (4-Ilova) Masalani yozuv taxtasida yozib, tushuntiradi; 2.4 O’quvchilarga mustaqil ishlashlari uchun masala beradi; (5-Ilova) O’quvchilar faoliyatini nazorat qiladi; | Savollarga javob beradilar; Tinglaydilar; Yozadilar; Savolar beradilar; O’rganadilar; Masala ishalaydilar |
3-Bosqich Yakuniy (10 daqiqa) | 3.1 Mavzuni rejasi asosida hulosa qilib, eng muhim ma’lumotlarga o’quvchilar diqqatini jalb qiladi. 3.2 O’quvchilarni baholaydi; 3.3 Mustaqil ishlash uchun vazifa beradi. Uyga vazifa: Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarni o’rganish; darslikdan 156-bet, 1-2-masalalarni ishlash; | Tinglaydilar Vazifani yozadilar; |
1-Ilova
Yoshlikni g’animat bil.
(Ibn Sino hikmatlaridan.)
Taяnch tushunchalar:
Termodinamikaning II-qonuni; ikkinchi tur” perpetuum mobile”;
2-Ilova
Nazorat savollari:
Termodinamika nima?
Ichki energiya nima?
Termodinamikaning I-qonuni qanday ifodalanadi?
Qanday jarayonga adiabatik jarayon deyiladi?
Qaytar jarayon nima?
Qaytmas jarayon nima?
Izojarayonlarni ayting.
Izoxorik jarayon uchun termodinamikaning I-qonuni qanday ifodalanadi?
Izobarik jarayon uchun termodinamikaning I-qonuni qanday ifodalanadi?
Izotermik jarayonda termodinamikaning I-qonuni qanday ifodalanadi?
3-Ilova
1-Slayd
Termodinamikaning ikkinchi qonuni.
Bu qonunning bir nechta shakllari mavjud bo'lib, ularning eng soddasi
Klauzius ta'rifi quyidagicha: Issiqlik miqdori o'z-o'zidan past temperaturali jismdan yuqori temperaturali jismga o'tmaydi.
Plank ta'rifi: tabiatda issiqlik miqdori to'Ialigicha ishga aylanadigan jarayon boiishi mumkin emas.
Karno ta'rifi : ideal issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsiyenti issiqlik beruvchi va issiqlik oluvchilarning temperaturalari bilangina aniqlanadi.
Ikkinchi tur „perpetuum mobile" okean suvlaridagi ulkan miqdordagi energiyadan ish bajarmas
dan foydalanish mumkin degan g'oyaga asoslangan. Termodina-mikaning ikkinchi qonuni esa issiqlik miqdorifaqat issiqjismdan so-vuqjismga о 'z-o 'zidan о 'tishi mumkin, teskarisi uchun esa qo 'shimcha ish bajarish zarur deb ta'kidlaydi. Bu esa ikkinchi tur „perpetuum mobile"ni yasash mumkin emasligini ko'rsatadi.
2-Slayd
Agar ikkinchi tur „perpetuum mobile"ni yasash mumkin bo'1-ganda edi insoniyat juda ulkan energiya manbayiga ega bo'lardi. Oke-anlarda mavjud 1021 kg suvning temperaturasini 1 °C ga pasaytirishga erishilsa, bu 10 J issiqlik miqdori ajratib olishga imkon beradi. Shuncha energiya beruvchi ko'mirni temir yo'l sostaviga yuklasak, uning uzun-ligi 10 km ni tashkil etadi. Bu esa qariyb Quyosh sistemasining kattaligiga tengdir.
3-Slayd
Termodinamika qonunlari amalda qanday mashinalar yasash mumkinligi va ularning unumdorligini orttirish uchun nimalarga e'tibor berish zarurligi haqida yo'llanma beradi.
4-Slayd
Yechimi:
Berilgan: | Topish Kerak: | Yechish: |
M=440 g; µ=44kg/mol T=20 K P=const R=8,31·103 J/kmol·K | Ap=? | Ap=(m/ µ)R∆T; AP=1,662·103j =1,663 kJ |
Masala:
Massasi 444 g bo’lgan karbonad angidrid gazi (µ=44 kg/mol) ni 20 K ga izobarik ravishda qizdirilganda ishni toping. Gazning universal doimiysi R=8,31·103 J/kmol·K
4-Ilova
5-Ilova
2-Masala:
Massasi 2 kg bo’lgan geliy ((µ=4 kg/mol) izobarik ravishda 300 K dan 400 K gacha qiadirilganda gazning kengayishida bajarilgan ishni toping. Gazning universal doimiysi R=8,31·103 J/kmol·K
(AP=(m/µ)·R(T2-T1)=4,15kJ·
1-Masala:
Bir atomli gazga o’zgarmas bosimda 20 kJ issiqlik berilgan bo’lsa, gazning ichki energiyasining o’zgarishi va gazning kengayishida bajarilgan ishni toping. Bir atomli gzaning erkinlik darajasi i=3
(∆U=∆Qp(i/i=2)=12000 J