«Ийэ тыл күнүгэр» аналлаах тыл оонньуутун күрэҕин сценарийа (7-8 кылаастарга)

«Ийэ тыл күнүгэр» аналлаах тыл оонньуутун күрэҕин сценарийа.

(7-8 кылаастарга)

Сыала, соруга: Үөрэнээччилэргэ ийэ тыл күүһүн, кэрэтин, хомуһунун иҥэрии. Ийэ тылынан киэн туттуу, өрө тутуу, туттуллар эйгэтин кэҥэтэргэ туруулаһыы, үлэлээһин.

Кытталлар: 7-8 кылаастар. Кылаастан 5 кыттааччылаах хамаанда кыттар. Эрдэттэн хамаанда аатын, девиһин, капитанын талан бэлэмнэнэллэр. Сорудаҕы толорорго кумааҕы, ручка илдьэ кэлэллэр.

Туттуллар матырыйаал:

Саха бастакы лингвист учуонайа Семен Андреевич Новгородов туьунан презентация, экран, компьютер, кинигэ быыстапката, биктэриинэ (презентация).

Күндү бүгүҥҥү күрэх кыттыылаахтара! Бүгүн Ийэ тыл уонна сурук- бичик нэдиэлэтигэр аналлаах тыл оонньуутун күрэҕэр кэлэн олоробут. Бары билэргит курдук, 1996 сыллаахха саха бастакы президенэ Михаил Ефимович Николаев саха бастакы лингвист учуонайа Семен Андреевич Новгородов төрөөбүт күнүн “Төрөөбүт тыл уонна сурук – бичик күнүнэн“ биллэрбитэ.

Билигин бүгүҥҥү күрэхпитин саҕалыырбытын көҥүллээҥ. Хамаандалар бэйэлэрин билиһиннэрэллэр. Бары кыттааччыларга ситиһиини баҕарабыт!

Бастакы түһүмэх

Блиц-этап.:

1. Семен Андреевич Новгородов ханна, хаьан тереебутэй?

2. Семен Андреевич төрөөбүт алааһын

3. Сахалыы маннайгы буукубаар аата?

4. Сахалыы алфавит хас буквалаагый? (40)

5. Саха алфавит ураты буквалар ханныктарый? (ҕ, ҥ, ө, ү,һ,)

6. Синьиэним диэн тугуй? Майгыннаьар биирдини суолталаах тыллар.

7. Хас дифтонг баарыйҺ (4)

8. Тыл суолтатын таба суруллуутун билээри тугу туьанабыт.(Тылдьыты)

9. Саха тылын баайа (лексика)

10. Куолас тыаьын баьыйар бутэй дор5оон (ньиргиэрдээх б.д.)

11. Саха тылыгар икки букванан бэлиэтэнэр б.д. (нь, дь)

2 этап.Хоһоону салҕаа.

А. Төрөөбүт Төрүт төрүт тыл

Сөрүүн Сүөгэй курдук....... Күндэ

Б. Саха саҥата

Эппэр ийэм үүтүн кытта

Иҥмит эбит, быһыыта,........... (С. Данилов )

В. Тереебут дойду.

Өлбүт киһи буор түгэҕэр сытарын курдук,

................................................. А. Софронов

Г. Дорообо, алааһым, сирэм күөх алааһым

Эн дьоллоох мындааҕар мин үөскээн үүммүтүм.

...............................................

П.А. Ойуунускай. Ийэм Дьэбдьэкиэй уҥуоҕар

3 этап. Саха тылыгар тургутук. (сыһыарыы)

4 этап. Өс хоһоонноро.

А. Ис хоһоонун быһаар.

Уол оҕо төрөөтөҕүнэ, суор үөрэр.

Күөскүн эрдэттэн өрүнүмэ

Уулаах балык быстыбат, дьонноох киһи тутайбат.

Ыстаабыккын эрэнимэ, ыйыстыбыккын эрэн.

Үөрэҕэ суох киһи тыла суохтан мөкү.

Б. Хамаандалар сорудах талан ылан өс хоһоонунан пантомима көрдөрөллөр. Атын хамаандалар таайаллар.

Быа синньигэһинэн быстар.

Отонноотоххо оҥоойук туолар.

Сэттэтэ кээмэйдээ, биирдэ быс.

5 этап. Бэриллибит тыллары туһанан, ситимнээх тиэкистэ толкуйдаа.

Төрөөбүт тыл, норуот, кэскил, барҕа, омук, сайдыы. саҥата.

Манан, бүгүҥҥү күрэхпит түмүктэнэр.

Билигин тылы дьүүллүүр сүбэҕэ биэрэбит

Сыһыарыы 1.

Саха тылыгар тургутук (7-8 кылаастарга).

Бэриллибит тылтан саҥа тылла толкуйдаа:

Сибэкки

Сомо5о-домо5у булан аннынан тарт:
1.А5ам керде5унэ, киьитин сирэйэ-хара5а турбут.
2.Чыпчылыйыах бэтэрээ еттугэр элбэх нуучча, ол иьигэр хас да саха буойуттара, ийэм аттыгар баар буола туспуттэрэ.
3.Хаьыытыырбар куемэйим буттэ.

Тылбаастаа:

Идет урок родного языка.

Я люблю урок рисования.

Мы были уверены в победе.

Сестра участвует в конкурсе «Полярная звезда».

Инниттэн аахтахха атын тыл, кэнниттэн аахтахха атын суолталаах тыллары суруй: Холобур, туус-суут

Тылы тугу да уларыппакка анаардаатахха икки эбэтэр хас да тыл тахсар тылларын суруй: холобур, тур/аах, тур/ тас.

Туохтууру бул, туттулук халыыптарын быьаар:

А. Эллэй сүүрэр- хаамар былаастаан, дьиэтигэр тэбиннэ.

Б. Аҕам илим көрен кэллэ.

В. Убайым кэлбитин мин көрсүбэтэхпин.

Г. Ууга түспүт киһи оттон тутуһар.

Аат туохтууру анал бэлиэнэн аннынан тарт.

1.Ытыыр киһини уйан киһи дииллэр.

Ыалдьартан илии арахпат.

Ытыыр ыраахтан буолбат.

2. Түһүктэри быһаар.

Алааспытыгар-

Байааҥҥа-

Бэчиэнньэтээҕэр...........................