Икки истин до5ордоhуу (Эбээм кэпсээнэ)

Икки истин до5ордоьуу

(Эбэм кэпсээнэ).

Эбэм билигин сааьа 63. Торут торообут-уоскээбит сирэ тардан булуулуу унаарытан санарар бэрт холку киьи. Биьиги о5олор киниэхэ баран ыалдьыттаан, маанылатан, аьаан-сиэн кэлэрбитин олус астынабыт. Сиэттэригэр анаан минньигэс куорчэх, сонун ас оруу баар буолааччы, биьиэхэ эрэ анаан бэйэбит эрэ билэр кистэлэн сирбитигэр ирээттээн уурбут буолааччы. О5о сааьын санаан интэриэьинэй кэпсээннэри, биирдэ эмит хоноьолуу тиийдэхпитинэ, анаан-минээн кэпсээччи. Бугун эмиэ, буоларын курдук, о5о сааьын биир тугэнин кэпсээн са5алаата:

«Оройуонтан чиэски сытар Боотулуу нэьилиэгин а5ыс кылаастаах оскуолатыгар чугастаа5ы 5 учаастак о5олоро бары кэлэн уорэнэрбит. Олорор ыала суох о5олор интэринээккэ олороллоро, сорохтор ыалга дьукаах киирэллэрэ. Атын оскуолалартан уратыбыт диэн, биьиэхэ хаьааны эрэ оскуола «Тыыннаах муннугуттан» ордон хаалбыт, оскуола5а олорор, иитиэх кырдьа5ас туруйа баара. Кинини нэьилиэк дьоно бары билэрэ, ата5ар кыьыл быа баайыылаах буолара. Анаан-минээн аат инэриллибэтэх этэ, судургу «Оскуола туруйата» диэн бары ааттыыллара. Дэриэбинэ иьигэр баар куолгэ киирэн аьыыра, дьиктитэ диэн олох котон барбат этэ. Саас, куьун туруйалар котон ааьан эрэллэрин кордо5унэ, халлаанна оро хантайан туран «турууктаан», кынатынан даллаахтаан, быраьаайдаьан хаалара. Биьиги, о5олор, ба5ар котон баран хаалыа диэммит, сайыьа саныырбыт, хата, туруйабыт уьуннук олорон, дьиэтийбитэ бэрт буолан, барбат этэ. Саас аайы оскуола таьыгар лапта, атах тэпсиитэ, араас оонньуу дэлэй буолара, ол аайы туруйабыт тахсан о5олору кытта тэннэ сылдьара, кынатынан даллаахтаан оонньоьор курдук туттара, сана таьаарара. Оскуола о5ото бары кинини олус таптыырбыт, буостуктуурбут, чугас до5ор оностон, ким туох астаа5ынан дьиэбититтэн а5алан аьатарбыт, кундулуурбут. Биир эмэ кун, ханна эмит тэлэьийэн суох буолла5ына суохтуурбут, ким эмит корбутун, корбото5ун сураьарбыт.

1963 сыл сааьыгар, кулун тутарга Боотулуу нэьилиэгэр экспедиция дьоно кэлбитэ. Бары нууччалар, суурбэччэлэр этэ. Бука, сир баайын уорэтэ сырыттахтара буолуо. Дэриэбинэ иьигэр баар иччитэх дьиэлэргэ олохтообуттара. Мин олорор ыалым уьаайбаларын иьигэр турар кураанах дьиэлэригэр экспедиция начальнига кэргэнинээн уонна 6 саастаах кыыс о5отунаан киирбиттэрэ. Кыыс Вера диэн ааттаа5а. Атын омук о5отун кытта аан маннайгы билсиьиим, табаарыстаьыым этэ. Хата мин чугас до5ордонон бэркэ абыраммытым. Оскуолабыттан кэллим да оонньуу ыстанарым. Кини сахалыы биир да тылы билбэт, мин нууччалыы учугэйдик билбэт, санарбат этим. Ол да буоллар, хайдах ойдоьон оонньуурбутун ойум хоппот. Куну-куннуктээн арахсыбат этибит. Иьирдьэнэн-таьырдьанан, чугас эргин сирдэринэн батысыьа сылдьарбыт. Оччолорго кулуупка киэьэ аайы киинэ кордороллоро. Дьоно киинэ5э баралларыгар Вераны таьыттан хатаан кэбиьэллэр, ону мин кэллэхпинэ туннугунэн тонсуйан ынырар, кулуус кистэммит сирин ыйан биэрэр, аhан киирэммин оонньуубут. Ийэтэ сурдээх элбэх помадалаах, кырааскаланар тэриллээх этэ, ону коробут-истэбит, сэнээрэрбит диэн сур буолар. Оруу эриэхэлээх буолаллара, ону сиир буоларбыт, кыьыл хахтаах, халын, тииспитинэн быьыта ыстаан сиир этибит, ол туох эриэхэтэ буоларын билигин да билбэппин.

Ыам ыйын 1 кунугэр нэьилиэккэ бырааьынньык буолла. Нууччаларбыт частушкалаан, пляскалаан кору-ко5улуттэн туттулар. Биьиги о5олоро ону интэриэьиргээммит иннилэригэр-кэннилэригэр туьэ сылдьан коробут, со5обут махтайабыт. Туох туьунан ыллыылларын таайа сатыыбыт. Хата оторунэн буолбатах сэргэх бырааьынньык ааспыта.

Ол кэнниттэн а5ыйах хонон баран бэрт хобдох сонун нэьилиэги тилийэ котто. Экспедиция начальнига, Вера а5ата, оскуола туруйатын билбэккэ, куолгэ аьыы сырытта5ына ытан олорон кэбиспит. Ол кэнниттэн ата5ар быалаа5ын корон, ал5ас тахсыбытын ойдообут. Буолар буолтун кэннэ, тугу гыныай, кэмсинэн туьа суох буолла5а. Биьиги, о5олор туруйабытын олус аьыйбыппыт, хайдах эрэ олус чугас до5орбутун сутэрбит тэнэ санаммыппыт. Кун аайы биьигини сэргэхситэр, аралдытар, кини туьунан кэпсэтэр, минньигэс аьынан кундулуур до5орбут суох буолбута. Аны биьиги оонньуурбутугар иннибитигэр-кэннибитигэр туьэр, сана таьааран айхаллыыр, кынатынан даллаахтыыр до5орбут суох буолбута. Улахан да дьон кэри-куру туспуттэрэ. Аьыйбыттара. О5олор оттулэриттэн ытаьааччы да баар этэ. Бу туруйа угус о5о5о котор кынаттаах, суурэр кынаттаах эмиэ ойдуур ойдоох, саныыр санаалаах, бэйэтэ туспа толкуйдаах, ыалдьар эттээх буоларын ойдоппут буолуохтаах. Кини икки атахтаах киьиттэн уратыта диэн саныыр санаатын этэр тыла эрэ суох буоларын биллэрбит буолуохтаах. Вера а5ата кэлин, онорбут сыыьатын ойдоон, биьиги оскуолабытыгар аныр тутан а5алан биэрбитэ да, биир да о5о кинини бэйэбит туруйабыт курдук истинник то5о эрэ санаабата5а, чугастык ылыммата5а. Ол аныр бэйэтэ да уьуннук олохсуйан хаалбата5а, туохтан эрэ сылтаан сотору суох буолбута.

Бэс ыйыгар Вералаах эмиэ барбыттара. Биьиги истинник быраьаайдаьан арахсыбыппыт. Тыа сирин мункук о5ото, атын омук дьонун атынырыы корор санаабын бу до5ордоьуу букатыннаахтык суох гыммыта, истин, сылаас ойдобулу оло5ум тухары хаалларбыта»,- диэн эбэм кэпсээнин тумуктээбитэ, о5о сааьын санаан хара5ар мичээр кыыма костубутэ.

Охлопков Спиридон

Амма улууьун Соморсун орто оскуолатын 8 кылааьын уорэнээччитэ.