"Омонимаш, синонимаш, антонимаш, ".

Нохчийн мотт 10 класс

Урокан ц1е: Омонимаш, синонимаш, антонимаш.

Урокан тайпа: Хаарех пайдаэцар.

Урокан 1алашо:

1. дешан лексически маь1на хаар, дешнийн хазна стенах олу хаар;

2. омонимех, синонимех, антонимех 1амийнарг карладаккхар, т1еч1аг1дар;

3. Даймахке болу безам, марзо кхиор.

Урок д1ахьар

1. Дешархойн белхан кеп д1ах1оттор.

• Маршалла хаттар.

• Урокан оьшу г1ирс кечбар.

• Ойла т1еерзор.

1. Хаарийн актуализаци.

Хаттаршна жоьпаш ло:

• Стенах олу лексика? (меттан дерриг а дешнех лексика олу);

• Лексикологи стенах олу? (меттан дешнаш 1амочу меттан 1илманан декъах лексикологи олу);

• Схьадийца лексикологин дакъош. (семасиологи (семантика), фразеологи, диалектологи, лексикографи, этимологи);

• Лексикографи стенах олу? (дошамаш х1иттор 1амочу лексикологин декъах);

• Семасиологи я семантика стенах олу? (дешнийн тайпанаш, церан маь1наш 1амочу лексикологин декъах – омонимаш, синонимаш, антонимаш, истооризмаш, архаизмаш, неологизмаш, и. д1. кх. а.).

1. Керланиг довзийтар.

Меттан дерриге дешнех лексика олу. Нохчийн меттан дешнаш дукха ду, уьш мел ду вайга алалур дац.

Х1ора дош шен маь1на долуш ду. Масала: Т1ом – оцу дешан ц1е яьккхича вайна хьалха х1утту тоьпаш, бомбанаш етташ, адамаш х1аллакдар, г1ишлош йохор. Иза оцу дешан лексически маь1на ду.

Цуьнца цхьаьна дешан грамматически маь1на а ду: ц1ердош, цхьал. терахь, ц1ерниг дожар ду.

Лексика керла х1уманаш юкъайовларца кхуьуш ю. Цхьайолу х1уманаш дахарера д1айовлу, уьш билгалъян дешнаш ширло. Керла х1уманаш юкъайовларца керлат дешнаш а юкъадовлй. Иштта хийцалуш, кхуьуш ю лексика.

Вайн маттахь кхечу меттанашкара т1еэцна дешнаш а ду.

Алар а, яздар а цхьатера а долуш, маь1на тайп-тайпана долчу дешнех омонимаш олу.

• Лерг – адаман а хуьлу,

• Лерг – пондаран а хуьлу;

• Мохь – юуш ерг,

• Мохь – гихь болу мохь;

• Не1 – ц1ийнан не1,

• Не1 – аьттан не1.

Алар а, яздар а тайп-тайпана а долуш, маь1на гергара долчу дешнех синонимаш олу.

• Хаза – исбаьхьа

• Хьекъал – кхетам

• Доттаг1 – накъост

• Эвла – юрт

Мь1ница дуьхь-дуьхьал долчу дешнех антонимаш олу

• Жима – воккха

• Шийла – йовха

• Екъа – т1еда

• Еха – йоца

• Хаза – ирча

1. 1амийнарг т1еч1аг1дар.

1. § 3 дешархошка йоьшуьйту.

2. Кхочушдо 5-г1а шардар.

1. Ц1ахь бан болх.

1. 3-г1а бакъо еша, 1амае.

2. 6-г1а шардар кхочушде.

1. Рефлекси.

Антонимаш

К1еда

Ч1ог1а

Т1еда

Екъа

Къена

Къона

Антонимаш

Сиха

Меллаша

Буьйса

Де

Дог1а

Омонимаш

Хьайба

Мотт

Синонимаш

Говр – алаша – гила - дин

Н1аьна – борг1ал

Шовда - хьоста

Докъар – йол - цана

Ахьар – сискалг1а

Бепиг - кхаллар

Кхор - хьормат

Г1аммаг1а - шаптал