Ոսկեդարի գրականություն

1-ին շրջան՝ Հայ հին և միջնադարյան գրականություն 5-18-րդ դար

Սահակ Պարթև

ՈՍԿԵԴԱՐԻ ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆ

ԻՆՔՆՈՒՐՈՒՅՆ

ԹԱՐԳՄԱՆԱԿԱՆ

• Ագաթանգեղոսը ,
•   Փավստոս Բուզանդը , 
• Եղիշեն . 
• Ղազար Փարպեցին , 
• Մովսս Խորենացին

•   Մեսրոպ Մաշտոցը .
•   Սահակ Պարթևը ,
•   Եկեղյացին , 
• Հովսեփ Պաղնացին , 
• Վանանդեցին

• Փավստոս Բուզանդը՝ գրի առնելով IV դ. 30-ական թվականներից մինչև 387թ. ընկած պատմությունը: Հեղինակը փառաբանել է հայ ժողովրդի ազատասիրական ոգին, նկարագրել նրա կռիվները պարսկական զորքերի դեմ, Հռոմեական կայսրության և Սասանյան Պարսկաստանի միջամտությունները Հայոց թագավորության ներքին գործերին: Նա իր պատմությունն ավարտում է Հայոց թագավորության՝ Հռոմի և Պարսկաստանի միջև 387թ. բաժանմամբ: Խոսելով այդ մասին՝ պատմիչը սրտի մորմոքով արձանագրում է, թե «Այն ժամանակ և այնուհետև Հայոց թագավորությունը բաժանվեց, ցրվեց, նվազեց, իր նախկին մեծությունից ընկավ»:

• Ագաթանգեղոսն իր պատմությունը նվիրել է Հայոց դարձին, այսինքն՝ Հայաստանում քրիստոնեության տարածմանն ու հաստատմանը: Նա պատմական տեղեկություններին զուգահեռ ներկայացնում է քրիստոնյա սրբերի կյանքը : 

• Եղիշեն, նկարագրել է պարսկական տիրապետության դեմ Վարդան Մամիկոնյանի գլխավորությամբ բռնկված հուժկու ժողովրդական ապստամբությունը:

• Պատմահայր Մովսես Խորենացին առանձնանում է V դ. հայ պատմագիրների շարքում: Սահակ Բագրատունու մեկենասությամբ գրված նրա «Պատմություն Հայոց»-ը մի զարմանահրաշ երկասիրություն է, որն ընդգրկում է հայոց պատմությունը՝ սկսած մեր ժողովրդի ծագումից մինչև V դ. կեսերը: Հայոց Պատմահայրն ի մի է բերել և սերունդներին թողել հայ ժողովրդի առաջին ամբողջական պատմությունը, որը նա բաժանել է երեք գրքի: Առաջին գրքում պատմվում է Հայկ Նահապետի և նրան հաջորդած սերունդների կատարած գործերի մասին: Երկրորդ գրքում հանդես են գալիս հայոց մեծ բարեփոխիչներ Վաղարշակ և Արտաշես թագավորները, տրվում է մի շարք այլ թագավորների գործունեությունը: Երրորդ գիրքը, որ նվիրված է Հայաստանի IV-V դդ. պատմությանը, ավարտվում է «Ողբ»-ով, որտեղ հեղինակը սգում է Հայոց թագավորության անկումը և քննադատում հայ հասարակության
• հոռի կողմերը: Մովսես Խորենացին ճշգրիտ ժամանակագրության կողմնակից է և այդ կապակցությամբ գրում է. «Չկա հավաստի պատմություն առանց ժամանակագրության»:

• Ղազար Փարպեցին մեզ է ներկայացնում IV դ. վերջի և V դ. պատմությունը: Լինելով հիմնականում ճշմարտապատում հեղինակ՝ նա առաջնորդվել է այն սկզբունքով, որ «Պետք է ստույգը գրել, չեղածը չավելացնել, եղածները չպակասեցնել»: Պատմիչն արժեքավոր և արժանահավատ տեղեկություններ է պահպանել Վարդանանց և Վահանանց պատերազմների մասին:

Վարքագրություն Վկայաբանություն Մատենագրություն

ՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹՅԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՓՈՒԼԵՐԸ

2-րդ շրջան՝ Հայ նոր գրականություն 18-րդ դարից-1918թ.

3-րդ շրջան՝ Նորագույն շրջանի հայ գրականություն 1918-ից մինչև մեր օրերը