Сабак жегичтуу металлдар

Металлдардын коррозиясы

Сабактын максаты:

• Коррозия түшүнүгу менен таанышуу
• Металлдардын коррозиясын жана себептерин үйрөнүү.
• Коррозиянын зыяндары жөнүндө маалымат алуу

Металлдардын активдүүлүк катары

Li

Rb

K

Мүнөздөмө

Li

Na

Жегичтүү (шакар) мета́ллдар  — бул химиялык элементтердин мезгилдик системасындагы 1 топтун элементтери. Булар: литий Li, натрий Na, калий K, рубидий Rb, цезий Cs, франций Fr. Жегичтүү металлдарды сууда эриткенде эригичтүү гидроксиддер – жегичтер пайда болот.

K

Cs

Fr

Rb

Uue

Атомдун түзүлүшү

Cs

Li

Бул элементтердин атомдору сырткы энергетикалык деңгээлде бирден гана ядродон алыс жайгашкан электрондорго ээ. Алар бул электрон өтө жеңил берип, күчтүү калыбына-келтиргич болуп саналат. Баардык бирикмелерде жегичтүү металлдар +1 кычкылдануу даражасын көрсөтөт.

Na

Rb

Fr

Uue

K

Каийдин атомунун түзүлүшү

Кыскача электрондук жазылыш

Физикалык касиеттери

Күмүш сыяктуу ак – жумшак заттар (бычак менен кессе болот), жаңы кесилген жеринде ар бир элемент мүнөздүү жаркыроого ээ.

Алардын баардыгы жеңил жана жеңил эригичтүү жана эрежеге ылайык алардын тыгыздыгы литийден цезийге карай өсөт.

Физикалык касиеттеринин өзгөрүүсү

металлдар

касиеттери

Т ээрүү ,

0 С

Т ээрүү ,

0 С

Тыгыздыгы,

г/см 3

Катуулугу

Химиялык касиеттери

Жегичтүү металлдардын сууга, кычкылтеке жана кээде азотко (Li, Cs) болгон салыштырмалуу жогорку активдүүлүгүнүн айынан аларды керосин катмарынын астында сакташат. Жегичтүү металл менен реакция жүргүзүү үчүн керектүү көлөмдү керосин катмарынын астында кесип алуу керек.

Металл эместер менен

реакциялары

Жегичтүү металлдар кычкылтек менен ьат реакцияга кирет, бирок ар бир металл өзүнчө мүнөзгө ээ (жөнөкөй шарттарда):

Бир гана литий оксидди пайда кылат:

4Li + O 2 = 2Li 2 O,

натрий пероксидди пайда кылат:

2Na + O 2 = Na 2 O 2 ,

калий, рубидий жана цезий – надпероксиддерди пайда кылат:

K + O 2 = KO 2 .

Суутек, күкүрт, фосфор, көмүртек, кремний менен болгон реакциялар температуранын таасири астында жүрөт:

Суутек менен гидриддерди: 2Na + H 2 = 2NaH ,

Күкүрт менен – сульфиддерди: 2K + S = K 2 S,

Фосфор менен – фосфиддерди: 3K + P = K 3 P,

Кремний менен – силициддерди: 4Cs + Si = Cs 4 Si,

Көмүртек менен литий жана натрий карбиддерди пайда кылат:

2Li + 2C = Li 2 C 2

Азот менен бир гана литий бат реакцияга кирет. Реакция 20 0 С жүрөт жана натыйжада литийдин нитриди пайда болот:

6Li + N 2 = 2Li 3 N.

Галогендер менен баардык жегичтүү металлдар галогениддерди пайда кылат:

2Na + Cl 2 = 2NaCl.

Суу менен аракеттенишүүсү

Баардык шакардык металлдар суу менен аракеттенишет. Литий жай реакцияга кирет, натрий болсо көп учурда жалын менен жүрөт. Калий, рубидий жана цезий жарылуу менен реакцияга кирет:

Щакардык металлдар кислоталардын эритмелери менен реакцияга кирип, суутекти бөлүп чыгарууга жөндөмдүү. Бирок реакция бир багытта жүрбөөсү мүмкүн, анткени металл бир убакта суу менен, жана андан кийин пайда болгон жегич кислота менен нейтралдашуу реакциясына кирет.

Металлдардын жана бирикмелери-нин атомдору ысытканда иондошот жана ар түрдүү өңдөгү жалынды пайда кылат.

Металлдардын жана алардын бирикмелеринин жалынынын өңү

Химиялык касиеттери

Баардык кычкылтектүү бирикмелер түрдүү түскө ээ жана ал интенсивдүүлүгү Li ден Cs-гө карай чукулдайт:

Шакардык металл

Кычкылтектүү бирикменин формуласы

Li 2 O

Li

Жалындын өңү

Өңү

Na

Na 2 O

Ток кызыл

Белый

K

K 2 O

Сары

Белый

Rb 2 O

Rb

Желтоватый

Кочкул кызыл

Cs 2 O

Cs

Желтый

Боз-кызыл

CsO 2

Оранжевый

Ток кочкул-кызыл

Желтый

RbO 2

Темно-коричневый

Жегичтүү металлдардын биркмелери

В свободном виде в природе щелочные металлы не встречаются из-за своей исключительно высокой химической активности. Некоторые их природные соединения, в частности соли натрия и калия, довольно широко распространены, они содержатся во многих минералах, растениях , природных водах.

Натрийдин гидроксиди NаОН техникада кычыштыргыч натр, каустикалык сода деген аттар менен белгилүү.

Калийин гидроксидинин КОН техникалык аталышы — кычыштыргыч калий. Эки гидроксид — NaОН жана КОН дагы ткандарды жана кагазды жеп салат, ошондуктан буларды жегичтер деп аташат.

Жегичтүү металлдардын туздары — катуу кристаллдык, иондук түзүлүшкө ээ болгон заттар.

.

Nа 2 СO 3 — натрийдин карбонаты Nа 2 СO 3 * 10Н 2 O кристаллогидратын пайда кылат. Кристаллдык сода деп аталган зат, айнек, кагаз, самын өндүрүшүндө кеңири колодонулат.

Тиричиликте кычкыл туз — гидрокарбонат натрия NаНСO 3 белгилүү. Амак аш (тамак содасы) өндүрүшүндө жана медицинада колдонулат.

К 2 С0 3 — калийдин карбонаты, техникалык аталышы — поташ, суюк самын өндүрүшүндө колдонулат.

Nа 2 SO 4 • 10Н 2 O — натрийдин сульфатынын кристаллогидрататы, техникалык аталышы — глаубер тузу, соданы, айнекти өндүрүүдө колдонулат.

Калий заттардын курамында:

K

Натрий заттардын курамында:

Na

Литий заттардын курамында:

Li

Рубидий заттардын курамында:

Rb

Сабактын жыйынтыгы(релаксация)

Фразаларды толуктагыла:

• Бүгүн мен….. Үйрөндүм

• Кыйын болгону…

• Сабактан кийин… түшундүм

• … ..жасаса жакшы болмок.